کنترل‌های ارزی Exchange Controls

کنترل‌های ارزی، محدودیت‌هایی هستند که توسط دولت بر خرید و/یا فروش ارز اعمال می‌شوند. این کنترل‌ها به کشورها اجازه می‌دهند تا با محدود کردن جریان‌های ورودی و خروجی ارز، که می‌تواند باعث نوسانات نرخ ارز شود، اقتصاد خود را بهتر تثبیت کنند. هر کشوری نمی‌تواند این اقدامات را، حداقل به طور مشروع، به کار گیرد؛ ماده چهاردهم اساسنامه صندوق بین‌المللی پول فقط به کشورهایی با اقتصادهای به اصطلاح در حال گذار اجازه می‌دهد تا کنترل‌های ارزی را به کار گیرند.

کنترل‌های ارزی چیست؟

کنترل‌های ارزی (Exchange Controls) به مجموعه‌ای از مقررات و محدودیت‌هایی گفته می‌شود که دولت‌ها برای مدیریت جریان ارز خارجی و ثبات بازار ارز اعمال می‌کنند. این کنترل‌ها معمولاً توسط بانک مرکزی یا نهادهای مالی دولتی اجرا می‌شوند.

مثال‌هایی از کنترل‌های ارزی:

1. محدودیت در خرید ارز خارجی

دولت ممکن است تعیین کند که هر فرد فقط مجاز به خرید ۵۰۰ دلار در ماه برای سفر خارجی است. این نوع کنترل برای جلوگیری از خروج بیش از حد ارز از کشور اعمال می‌شود.

2. نرخ ارز چندگانه

در برخی کشورها، دولت نرخ ارز رسمی را برای کالاهای اساسی (مثلاً دارو یا گندم) پایین‌تر از نرخ بازار آزاد تعیین می‌کند. این باعث می‌شود واردکنندگان کالاهای ضروری ارز را با نرخ ترجیحی دریافت کنند.

3. ممنوعیت انتقال ارز به خارج

دولت ممکن است انتقال ارز به خارج از کشور را بدون مجوز رسمی ممنوع کند، به‌ویژه در شرایط بحران اقتصادی یا کمبود ذخایر ارزی.

4. الزام به فروش ارز صادراتی به بانک مرکزی

صادرکنندگان موظف می‌شوند ارز حاصل از صادرات خود را به نرخ رسمی به بانک مرکزی بفروشند، نه اینکه آن را در بازار آزاد عرضه کنند.

نکات کلیدی

• جلوگیری از خروج سرمایه
• حفظ ذخایر ارزی کشور
• کنترل تورم وارداتی
• حمایت از تولید داخلی