[Zohreh Gholami]

آناتومي دهان
دهان يا حفره دهاني شامل اجزاء مختلفي مثل دندان ها، لثه ها، زبان، كام، گونه ها، لب ها وكف دهان مي باشد. به غير از دندان ها كل دهان توسط غشاء مخاطي پوشيده شده است.


دندان ها
دندانها توسط استخوانهاي فكين درجاي خود نگه داشته شده اند واعمال متعدد ومهمي انجام ميدهند كه به آنها امكان جويدن مي دهد. دندان ها شما را قادر به درست و واضح صحبت كردن مي كند و در شكل و ظاهر شما سهيم هستند. بچه ها معمولاً 20 دندان شيري (اوليه) دارند و اولين دندان هاي دائمي شان درسن 6 سالگي شروع به رويش مي كند. بزرگسالان غالباً 32 دندان دائمي دارند.

سطحي از دندان كه نزديكتر به زبان قرار گرفته است بنام سطح زباني ناميده مي شود. براي دندان هاي جلويي، ناحيه اي كه نزديك تر به لب ها مي باشد به نام سطح لبي ناميده مي شود. براي دندان هاي عقبي (مولرها وپرمولر ها) ناحيه اي كه رو به گونه ها قرار گرفته به نام سطح باكال يا گونه اي وناحيه اي از دندان كه به كمك آن جويدن انجام مي شود را سطح اكلوزال يا جونده مي نامند.


انواع مختلفي از دندانهاي دائمي وجود دارند كه هر يك نقش خاصي را ايفا مي كنند.

پيشين مركزي (سنترال انسيزورها)
اين دندان ها جزو دندان هاي قدامي هستند. بزرگسالان 4 دندان پيشين مركزي دارند 2 تا در فك بالا و 2 تا در فك پائين. اين دندان ها تيز بوده و به شكل يك چيزل براي برش غذا طراحي شده اند.

پيشين طرفي (لترال انسيزورها)
اين 4 دندان در مجاورت دندانهاي پيشين مركزي در هر دو فك قرار گرفته اند در هر طرف فك يك عدد مي باشند. اين دندان ها لبه هاي تيزي دارند كه مي توانند غذا را ببرند.

نيش ها (كانين ها)
دندان هاي نيش دندانهاي تيزي هستند كه دردوطرف دندانهاي پيشين طرفي قرار گرفته اند. دندان هاي نيش كه به نام كاسپيد نيز ناميده مي شوند به كمك دندان هاي ثنايا در برش وجويدن غذا كمك مي كنند.

آسياب هاي كوچك (پرمولرها)
اين دندان ها كه بانام "باي كاسپيد" نيز شناخته مي شوند هشت دندان مي باشند كه در مجاورت نيش ها قرار گرفته و در هر سمت دهان 2 عدد هستند يعني 4 عدد درفك بالا و 4 عدد در فك پايين. اين دندان ها كوچكتر از آسياب هاي بزرگ بوده و تنها 2 كاسپ برنده براي بريدن وخرد كردن غذا دارند. آسياب هاي كوچكي كه به دندان ها جلوئي تزديكترند اولين آسياب كوچك ناميده مي شوند. در حالي كه آن هايي كه به آسياب بزرگ نزديكتر است را دومين آسياب كوچك مي نامند.

آسياب هاي بزرگ (مولر ها)
دندان هايي بزرگ با 4 كاسپ مي باشند كه درقسمت عقب دهان و پشت آسياب هاي كوچك قرار گرفته اند. بزرگسالان 12 آسياب بزرگ دارند (4 تاي آن ها دندانهاي عقل هستند) كه 6 تا درفك بالا و 6 تا درفك پائين قرار گرفته اند و در هر سمت دهان 3 عدد مي باشند. آسياب هاي بزرگ پهن بوده، سطوح پهني براي جويدن، گاز گرفتن وخرد كردن غذا دارند.

دندان عقل
دندانهاي عقل كه جزء دندانهاي آسياب بزرگ محسوب مي شوند. 4دندان آسياب بزرگ آخري هستند كه دراكثر با لغين رويش مي يابد . اين دندانها درقسمتهاي بسيار عقب دهان قرار مي گيرند 2تا درفك بالا و2تا درفك پايي دندانهاي عقل غالباً طي دوران جواني مي رويند ولي مي توانند درهر زمان ديگري نيز رويش يابند . نهفته ماندن دندان عقل (زير خط لثه ) پديده غير معمولي نيست وممكن است كلاً رويش نيافته باقي بماند .الزاماً تمام دندانهاي عقل نياز به كشيدن ندارند . اگر چه بدليل احتمال ايجاد بي نظمي دنداني ،عفونت يا ساير دلايل دندانپزشكتان تصميم به خارج كردن آنها بگيرد .


لثه ها
بافت نرمي در داخل دهان هستند كه تمام سطح استخوان نگهدارنده  دندان ها را مي پوشانند. لثه ها دندان ها را احاطه كرده و استخوان فك را پوشانده و يك سد محافظتي ايجاد مي كنند.


زبان
عضوي عضلاني در دهان است كه عملكرد هاي متعددي دارد. زبان توسط پرده اي بنام فرنوم زباني كه در سطح زيرينش قرار دارد به كف دهان اتصال مي يابد. سطح رويي زبان شامل پاپي هاي چشايي است كه عمل چشيدن را انجام مي دهند. يكي از عملكرد هاي زبان چشيدن مزه ها ست ولي در اعمالي نظير جويدن، هضم، بلع وصحبت كردن نيز نقش دارد. زبان بسيار انعطاف پذير است.

زبان غذا را به كمك گونه ها جهت بهتر جويده شدن به سمت دندانها هدايت مي كند، به گونه اي كه باعث بهتر بلعيده شدن وهضم آن مي شود. همچنين زبان به كمك دندانها تلفظ يكسري كلمات خاص را امكان پذير كرده وتكلم را آسانتر مي كند.


كام
كه به آن سقف دهان نيز گفته مي شود به دوقسمت تقسيم مي گردد: كام سخت وكام نرم
كام سخت: ناحيه اي است غير متحرك وسفت كه به دندان ها و لثه ها اتصال يافته و يك قوس را تشكيل مي دهد.
كام نرم: درست پشت كام سخت قرار گرفته و به سمت عقب گلو مي رود و موقعي كه رفلكس تهوع اتفاق مي افتد تبديل به ناحيه اي متحرك مي شود.


گونه ها
گونه ها طرفين دهان را فرم مي دهند و به سمت جلو صورت و لب ها ادامه مي يابند. گونه ها حاوي بافت چربي هستند كه لايه خارجي آنها توسط پوست صورت پوشيده شده وسطح داخلي آنها توسط غشاء مخاطي مفروش شده است. عضلات گونه ها (عضله شيپوري ) در لبخند زدن، بلعيدن، فشرده كردن و نگهداشتن غذاها در دهان هنگام جويدن وهضم داراي نقش مي باشند.


لب ها
لبها بافت نرم وشلي هستند كه به قسمت جلويي گونه ها متصل مي گردند. سطح خارجي لب ها توسط پوست پوشانده شده است. لثه ها به بخش داخلي لب ها كه توسط غشاء مخاطي پوشيده شده متصل مي گردند. عروق خوني نزديك به سطح پوست لب ها سبب قرمزي رنگ آنها مي شود.

نسبت به كليه اعضاء بدن انسان، لب ها متحرك ترين هستند. علاوه بر سهولت در صحبت كردن، لب ها زماني كه غذا در حال خرد شدن است آن را بين دندان ها نگه مي دارند. لب ها بسيار حساس بوده و در سطحشان گيرنده هاي زيادي دارند كه به تعيين درجه حرارت ومحتويات غذا كمك مي كنند.


كف دهان
بخش اعظم كف دهان را زبان قرار گرفته است. كف دهان توسط غشاء مخاطي پوشيده شده كه از يك طرف به دوسمت استخوان فك پايين امتداد مي يابد واز طرف ديگر به زبان وخط لثه ها منتهي مي شود تا به شكل يك هلال در آيد. كف دهان مشتمل بر غدد بزاقي ،قسمتي از عضلات واعصاب زبان مي باشد.


دکتر علیرضا فیروزه (جراح - دندانپزشک)

جعبه متن

منبع: پزشکان پارسی