[Zohreh Gholami]

بهداشت عمومی دهان و دندان

بهداشت عمومی دهان و دندان یک تخصص غیر بالینی در دندان‌پزشکی است.

بهداشت دهان و دندان شامل تشخیص سلامتی دهان و بهبود آن درمیان جوامع و نه فقط در اشخاص است. یکی از موضوعات بحث برانگیز در خصوص بهداشت دهان و دندان، فلوئورید کردن آب آشامیدنی است. همچنین، دهان شویه‌های تبلنغاتی نیز یکی از موضعات مهم این رشته به شمار می‌رود زیرا بعضی از مطالعاتی که در این رابطه صورت گرفته، سرطان دهان را به استفاده از آنها ربط می‌دهد.

به نظر می‌رسد که شیوه‌های زیادی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان وجود دارد که هنوز شناخته نشده.

حتی با وجود فلوئورید کردن و رعایت بهداشت دهان، باز هم پوسیدگی دندان چزو بیماری های مرتبط با غذا محسوب می‌شود که همهٔ خانواده‌ها گرفتار آن می‌شوند و از نظر اقتصادی تحت تأثیر هزینه‌ای برابر بیماری‌هایی چون حملهٔ قلبی، دیابت و چاقی قرار می‌گیرند.

با این حال روش‌های آسانی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها وجود دارد، مانند طرح‌های ملی که در آمریکا صورت می‌گیرد. طبق نتیجه‌ای که از این طرح‌ها گرفته شد، حداقل دوبار در روز جویدن فورم خاصی از خمیردندان باعث کاهش اسید باقی مانده از تجزیه مواد غذایی روی دندان‌ها می‌شود، اسید آنها را خنثی کرده و در نتیجه منجر به پاک شدن دندان‌ها پس خوردن غذا می‌شود.

همهٔ پوسیدگی‌ها بخاطر حبس غذا بین دندان‌ها و تبدیل شدن به اسید صورت می‌گیرد. با اینکه ۹۵٪ غذاها پس از هر وعده غذایی بین دندان حبس می‌شود ولی ۸۰ ٪ پوسیدگی‌ها در شیارها و فرورفتگی‌های سطح جوندگی دندان است، جایی که مسواک و خمیر دندان فلوئورید به آن دسترسی ندارد.

پوشش‌های دندان که سطح شیارها را پوشانده‌است، مانند سدی عمل می‌کند که مانع حبس غذاها و تبدیل شدن آنها به اسید و خوردگی دندان‌ها می‌شود. این پوشش‌ها درصد تأثیری مانند فلوئورید کردن دندان‌ها دارد و از ۸۰ ٪ پوسیدگی‌ها جلوگیری می‌کنند.

جویدن فیبر بعد از هر وعده، مانند کرفس، باعث می‌شود که کربوهیدرات غذاهایی که بین شیارها گیر کرده را رقیق سازد، اسید حاصل از آنها را خنثی کند و دندان‌ها را حتی بهتر از جویدن خمیردندان‌های مخصوص یا آدامس تمیز کند.

جویدن خمیردندان بعد یا قبل مسواک زدن منجر به این می‌شود که سطوح مستعد پوسیدگی، سطوح بین دندان‌ها و شیارهای سطح دندان را که دور از دسترس الیاف مسواک هستند، توسط فلوئورید تمیز شود.

ما هم اکنون راهای پیشگیری از پوسیدگی دندان را می‌دانیم ولی هدفمان این است که این روش‌ها را ساده، آسان و در دسترس همگان قرار دهیم.

بهداشت عمومی دهان و دندان، حوزه‌ای است که براساس پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های پریو (بیماری لایه‌هایی که دندان را دربر دارد) قرار گرفته. بهداشت دهان و دندان توسط طرح‌هایی با بودجه‌های دولتی بیشتر تمرکز خود را روی دانش آموزان مدارس دولتی قرار داده زیرا این اعتقاد وجود دارد که دانش آنها در زمینهٔ بهداشت دهان تنها راهی است که منجر به بهبود سلامت دهان و دندان در جامعه می‌شود.

در گذشته، الگوهای این طرح شامل بازدید سالانهٔ دندانپزشکان به مدارس و آموزش طرز صحیح مسواک زدن به آنها بود. در دههٔ ۱۹۷۰، این طرح نیاز به الگوهایی پیچیده تر و پیشرفته تر داشت. در این مرحله، دندانپزشک هفته‌ای یک جلسهٔ یک ساعته به مدرسه‌ها می‌رفتند و توضیحات و راهکارهایی در این خوزه ارائه می‌داد، همچنین به سؤالات دانش آموزان در این خصوص پاسخ می‌داد. این طرح با همکاری دندانپزشک، بهداشت کار دهان و دندان و با کمک معلم‌هایی که از قبل تحت آموزش قرار گرفته بودند، اجرا می‌شد. همچنین برنامه‌های تصویری ویژه‌ای به والدین بچه‌ها داده می‌شد تا آنها نیز تشویق به یادگیری در این زمینه شوند.

در مغیاسی بزرگتر، سرویس بهداشت عمومی دهان و دندان علاقه مند به بهبود سلامت دهان در جوامع پرجمعیت است. نتیجهٔ آزمایش‌های سرویس سلامتی عمومی آمریکا منجر به افزودن فلوئورید به آب آشامیدنی شد. همچنین در اواسط دههٔ ۱۹۴۰ سرویس نامبره، این آب را به آمریکایی‌های بومی و اسکیموهای آلاسکا می‌داد.


دهان و ساختمان دندان:
نقش دهان:
دهان در اعمال زیادی چون صحبت کردن، خندیدن، چشیدن، گاز گرفتن، جویدن و بلعیدن غذا نقش اصلی را به عهده دارد و اولین قسمت دستگاه گوارش است که از لب ها شروع و به حلق منتهی می شود، اولین قدم در عمل گوارش غذا ، خرد کردن و جویدن مواد غذائی است که وظیفه آ ن به عهده دندانها می باشد، دندان ها هر یک با شکل ویژه خود به اعمال بریدن (دندان های پیش)، پاره کردن (دندان های نیش)، نرم وله کردن (دندان های آسیا) و نهایتاّ به عمل جویدن غذا کمک می کنند.
دندان ها در عمل جویدن غذا نقش مهمی دارند اگر غذا خوب جویده نشود هضم آن مشکل می شود.


هر انسان در زندگی خود دو نوع دندان در می آورد:
۱- دندان شیری
۲- دندان دایمی

دندان های شیری:
رویش دندان های شیری معمولا از ۶ ماهگی  شروع می شود و تا حدود ۵/۲ سالگی  طول می کشد تعداد دندان های شیری ۲۰ عدد است. اگر رویش دندانهای شیری چند ماه زودتر یا دیرتر از ۶ ماهگی شروع شود طبیعی است و نباید نگران شد .ولی اگر بیشتر از ۹ ماه عقب بیفتد باید ارجاع فوری داده شود.

دندان های دایمی:
از حدود ۵/۵  تا ۱۲ سالگی به تدریج دندان های شیری لق می شوند  و می افتند. هر دندان شیری که می افتد ۲ تا ۶ ماه طول می کشد تا جای آن دندان دایمی در بیاید .تعداد دندانهای دایمی ۳۲  عدد است.


پوسیدگی دندان:
پوسیدگی دندان را در اصطلاح عامیانه کرم خوردگی دندان گویند .پوسیدگی دندان با فعالیت میکروب های داخل دهان در سطح خارجی دندان شروع می شود.

هر دندان پوسیده یک یا چند علامت زیر را دارا می باشد:
- تغییر رنگ دندان از سفید به قهوه ای یا سیاه
- سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی
- حساس بودن یا درد گرفتن دندان در موقع خوردن غذاهای گرم و سرد و ترش یا شیرین ویا وقتی که دندان ها را روی هم فشار می دهیم
- بوی بد دهان


علت پوسیدگی دندان:
به طور طبیعی صدها نوع میکروب در دهان وجود دارد. بیشتر میکروبهای داخل دهان بی خطر هستند .حتی بعضی از این میکروب ها  به هضم غذا کمک می کنند . وقتی از دندانها به خوبی مراقبت نشود این میکروبها با مواد موجود در بزاق لایه نرم بیرنگ و چسینده ای تشکیل می دهند که بر روی دندانها می چسبد وبا آب خالی شسته نمی شود .این لایه را پلاک میکروبی می گویند. باکتری های موجود در پلاک از مواد قندی غذاها تغذیه می کنند و در جریان این کار اسید تولید می شود .این اسید تولید شده مینای دندان را حل می کند و پوسیدگی ایجاد می گردد.


لثه و بیماری های آن:
لثه سالم صورتی رنگ است وکاملا به استخوان فک می چسبد لبه لثه معمولاتیز است و مثل لایه ای روی دندان کشیده شده است. اگر بهداشت دهان ودندان رعایت نشود بافت نگهدارنده لثه دچار بیماری می شود. در آغاز بیماری اول لثه پر خون قرمز ومتورم می شود سپس با پیشرفت بیماری استخوان فک خورده شده و لثه عقب نشینی می کند به تدریج دندان لق می شود و خود به خود می افتد. علت بیماری  ماندن پلاک میکروبی روی دندان به مدت طولانی وتبدیل آن  به لایه زرد یا قهوه ای که به آن جرم دندانی گویند می باشد.