[Mandana]

پوکی استخوان

پوکی استخوان یک مشکل بهداشتی جدی در اغلب کشورهاست . در آمریکا تقریبا" ۲۶ میلیون نفر به این بیماری مبتلا بوده و بیشتر از ۵/۱ میلیون نفر دچار شکستگی های ستون فقرات و مچ و لگن در اثر ابتلا به این بیماری هستند. حدود ۸۰ درصد افراد مبتلا را زنان تشکیل میدهند. پوکی استخوان از علل اصلی شکستگی های استخوان در زنان یائسه و مسن است . افراد مبتلا به آرتروز التهابی ( آرتروز رماتیسمی ) و افرادی که داروهای گلوکوکورتیکوئیدی مصرف می کنند درخطر  بالای ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،  پوکی استخوان عارضه ای است که با بالا رفتن سن به وجود می آید ، در نتیجه از استحکام بافت و املاح استخوانی کم شده و از مقاومت آن کاسته می شود.

استخوان انسان در دوران کودکی از خاصیت ارتجاعی برخوردار است و تحمل فشار زیاد را دارد و به تدریج سفت و محکم می شود ، این مسئله در سن ۲۰ سالگی به اوج خود می رسد ، بین سن ۲۰ تا ۳۵ سالگی استحکام استخوان ها به همان قوت باقی می ماند. به همین دلیل ضربات شدید ، مثل تصادفات می تواند منجر به شکستگی استخوان شود. اما از این سن به بعد ، به تدریج و با سرعتی کم ، از تراکم استخوان ها کم شده و با بالارفتن سن ، پوک می شوند.

در زنان، بعد از سن یائسگی به علت توقف ترشح هورمون های زنانه و نقش مهم این هورمون ها در استحکام استخوان ها ، شیوع پوکی استخوان زیادتر می شود.

در ۴۰ سالگی توده استخوانی به تدریج شروع به کاهش می کند . زنان توده استخوانی را به علت کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی بعلت سریعتر شدن سرعت تخریب استخوان نسبت به جایگزینی آن از دست می دهند. زنان یک سوم توده استخوانی خود را طی ۱۰-۵ سال بعد از یائسگی از دست می دهند. ا

حتمالا" استخوان هایی با توده استخوانی کمتر بیتشر در معرض شکستگی قرار دارند. حتی در زمین خوردن ها و افتادن های جزئی نیز این امکان وجود دارد. پوکی استخوان اغلب به سختی تشخیص داده می شود. اما نخستین علامت خطر آن ممکن است شکستگی استخوان باشد ،به این دلیل است که آن را بیماری خاموش می نامند.

پوکی استخوان بیشتر در بین زنان رایج است تا مردان. به این دلیل که حجم استخوان در زنان کمتر از مردان است. معمولا عمر زن‌ها از مردان بیشتر و مصرف کلسیم در آنها کمتر است، و برای قوی نگهداشتن استخوانهای‌شان به هورمون زنانه استروزن نیز دارند.

اگر عمر مردان آنقدر زیاد باشد، آنها نیز شاهدخطر ابتلاء به پوکی استخوان در اواخر عمرشان خواهند بود.

هنگامی که توده کل استخوانی در حدود ۳۵ سالگی‌ به اوج خود می‌رسد، همه بزرگسالان از  ۳۵ سال به بعد شروع به از  دست دادن توده استخوانی می‌کنند.

در  زنان میزان از دست رفتن استخوان پس از یائسگی که میزان هورمون استروژن افت پیدا می کند، سرعت می‌گیرد. از آنجایی که تخمدان‌ها استروژن می‌‌سازند، اگر هر دو تخمدان با عمل جراحی برداشته شوند، به سرعت از دست رفتن توده ا ستخوانی افزوده می‌شود.
●   پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان یا اسم علمی آن (osteo prosis) به معنی پوک شدن یا نازک شدن استخوان ها به هر علتی می باشد که اغلب در افراد سالخورده دیده می شود. این شکسته شدن استخوان ها، علامت بارز پوکی استخوان است و به خصوص در استخوان های مچ دست، ستون فقرات و گردن و استخوان ران دیده می شوند.
●  علل ایجاد پوکی استخوان:
بروز بیماری پوکی استخوان در هر شخصی بستگی به عواملی چون سن، جنس و نژاد دارد. عوامل ژنتیکی و وراثتی نیز در تعیین حداکثر توده ی استخوانی مهم هستند. پوکی استخوان مشکلی است که در اثر افزایش سن ایجاد می گردد ولی میزان حداکثر توده استخوانی به طور عمده ای تحت تأثیر عوامل ژنتیکی هستند. (نقش عوامل ژنتیکی) بعضی از بیماری ها و درمان های آنها باعث افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان می شوند ماند یائسگی زود هنگام در سنین پایین تر ، فقدان پریودهای ماهانه، درمان با داروهای استروئیدی (کورتن دار) و ... بسیاری از جنبه های زندگی روزانه از قبیل، رژیم غذایی، فعالیت بدنی، مصرف الکل و سیگار و ... نیز می توانند بر روی استخوان ها اثر بگذارد.
●   علائم و نشانه های پوکی استخوان (عوارض پوکی استخوان) :
پوکی استخوان فقط وقتیکه ایجاد شکستگی می کند باعث شکایت افراد می گردد، به عنوان مثال نمی توان کمر درد و یا پشت درد را به حساب پوکی استخوان گذاشت. از شکستگی های رایج بر اثر پوکی استخوان می توان شکستگی های مچ دست، ستون فقرات، گردن و استخوان ران را نام برد.
شکستگی های مچ دست (ماکیز) در خانه های ۷۰ -۵۰ ساله بسیار شایع است که در هنگام زمین خوردن در استخوان رادیوس ساعد رخ می دهد. حدود ۳/۱ خانم های بعد از شکستگی دچار آلگو دیستروفی می شوند که باعث ایجاد درد، حساسیت و تورم دست می شود.
شکستگی ستون فقرات باعث ایجاد فشردگی در مهره های ستون فقرات می کند و باعث ایجاد درد در قسمت پشت و در محدوده مهره ها مبتلا می شود و بهبود آن تدریجی است. شکستگی های ستون فقرات که به علت پوکی استخوان ایجاد شده اند باعث انتشار درد به قسمت پایین پاها نمی شوند (سیاتیک) و این وضعیت معمولاً به علت مشکلات دیسک ایجاد می گردد.



●  عوامل خطر :

مقدار توده استخوانی که شما بعنوان یک فرد بالغ دارا هستید و سرعت کاهش توده استخوانی نسبت به سن ، میزان خطر ابتلای شما را به این بیماری می کنند. محققین هنوز هم قادر به تعیین دقیق افرادمستعد ابتلا به پوکی استخوان نیستند اما این بیماری در گروههای زیر معمول است.

_زنان یائسه

_زنانی با یائسگی زود رس ( قبل از ۴۵ سالگی )

_افرادی لاغر یا با استخوان بندی باریک

_افرادی که دارای تاریخچه شکستگی های خفیف حاصل از ضربه ها در بزرگسالی بوده اند.

_افرادی که مبتلا به آرتوز التهابی هستند.

_افرادی که داروهایی مانند گلوکوکورتیکوئیدها و ضدصرع یا هپارین که سبب کاهش قدرت استخوان می شوند مصرف می کنند.

_افرادی که غذاهای غنی از کلسیم مانند لبنیات را کمتر مصرف می کنند.

_افراد سیگاریافرادی که بیشتر از ۲ وعده در روز الکل مصرف می کنند.

_افرادی که مبتلا به زوال عقلی هستند.افرادی که بطور مرتب ورزش نمی کنند.

_مردان با سطح استروژن پایین

_اگر شما دارای یک یا چند عامل خطر هستید در خطر بالای ابتلا به این بیماری و شکستگی استخوان قرار دارید. با پزشک خود در باره راههای کاهش خطر و آزمایش چگالی استخوان مشورت کنید و درباره راههای کاهش خطر نیز از او سئوال کنید.

_زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض خطر کاهش توده استخوانی قرار دارند. چون در زنان توده استخوانی ۳۰-۲۰ درصد نسبت به مردان کمتر است. با این وجود کاهش تدریجی توده استخوانی در ارتباط با سن در هر دو جنس نقش مهمی در شکستگی های لگن در سنین بعدی بر عهده دارد.

●  چه کسانی در معرض پوکی استخوان قرار دارند؟

به طور تقریبی و با احتمال زیاد همه ما در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار داریم.

·افراد مسن در معرض ابتلای بیشتری قرار دارند.

·عارضه پوکی استخوان در نزد خانم ها بعد از سن یائسگی بسیار شایع و زنان ، بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند ، به ویژه اگر یائسگی زودرس در خانم ها ایجاد شده باشد.

·تحرک بدنی و ورزش ، باعث استحکام استخوان ها در هر سنی می شود. عدم تحرک و استراحت زیاد باعث تحلیل و پوکی سریع استخوان ها می شود و شکستگی استخوانی را بیشتر می کند.

·گاه پوکی استخوان در برخی ازخانواده ها بیشتر دیده می شود. همچنین در بعضی از نژادها مثل بعضی از نژادهای آسیایی این پوکی بیشتر است.

·تغذیه ، نقش مهمی در پوکی استخوان به عهده دارد. افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد و یا ویتامینDکافی دریافت نمی کنند، در معرض ابتلا بیشتری هستند.

· همچنین نتایج حاصل از مصرف سیگار و قهوه زیاد هم ، در پوکی استخوان ثبت شده است.

کسانی که خود سیگار می کشند، یاهمنشین سیگاری هاهستند، در معرض پوکی استخوان زودرس قراردارند و زنانی که سیگارمی کشند، دچار پوکی استخوان شدیدتری هستند.

· استفاده طولانی از کورتن ها و یا داروهای ادرارآور، می تواند باعث پوکی استخوان شود. البته قابل ذکر است که مصرف یک یا چند آمپول کورتن در سال چنین اختلالی را ایجاد نمی کند.

· افرادی که از بعضی اختلالات هورمونی مشخص رنج می برند ، مثل پرکاری تیروئید وپارا تیروئید، کم کاری غددجنسی و بیماری کوشینگ در معرض ابتلای بالاتری به پوکی استخوان هستند.

●   نوع و موادغذایی مصرفی
اگر به علت تغذیه نامتعادل و یا عدم استفاده از منابع شیرو لبنیات کم چربی و سایر مواد غذایی حاوی کلسیم مثل انواع کلم‌ها، بادام، کنجد و غیره در دوران کودکی و جوانی و یا در حال حاضر کلسیم کافی مصرف نمی‌کنید، پوکی استخوان شما را تهدید می‌نماید. از طرف دیگر زیاده‌روی در مصرف مواد حاوی پروتیین و گرایش به مصرف زیاد نمک طعام و استفاده مداوم و زیاده از حد نوشیدنی‌های حاوی کافئین و نوشابه‌های گازدار به علت فسفاتی که در ترکیبات خود دارند بروز پوکی استخوان را تسریع خواهد نمود.



بخصوص در افراد سیگاری و به ویژه در مورد خانم‌ها این مسئله جدی‌تر تلقی می‌شود چون خانم‌های سیگاری دارای هورمن استروژن کمتری بوده و سن یائسگی آن‌ها پایین‌تر است. عدم دریافت ویتامین D کافی در سنین کودکی بخصوص عدم توجه به دادن مکمل ویتامین‌های Dو A از روز پانزدهم تولد کودکان، موجبات ابتلا آن‌ها را به نرمی استخوان در سنین پایین و پوکی‌استخوان در سنین بالاتر فراهم خواهد ساخت.



مهم‌ترین منبع سازنده ویتامین D3 ، نور خورشید است و تابش مستقیم نورخورشید به پوست به مدت ده دقیقه در روز یا دوبار در روز به مدت ۵ دقیقه، ویتامین D لازم را تامین خواهد نمود.
●   بیماری‌ها و مصرف داروها
افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی و آن‌هایی که مصرف بلندمدت داروهای حاوی کورتیکو استروئید، هپارین، سیکلوسپورین، مدوکسی‌پروژسترون، استات و برخی ترکیبات مصنوعی رتینوئیدها را دارند در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. البته بیماری‌های مختلفی نیز وجود دارند که حتی بدون مصرف داروهای گوناگون موجبات پوکی استخوان را فراهم می‌سازند ولی‌ برشمردن همه آن‌ها در این فرصت، امکان‌پذیر نیست.



●   درمان پوکی استخوان:
گر چه هنوز هیچ درمانی برای بازگرداندن اثرات سوء پوکی استخوان وجود ندارد اما می توان با انجام کارهای زیر سرعت از دست دادن استخوان را در آینده کاهش داد.
●   کنترل درد:
در مواردی که درد شدید است می توان از روشی به نام سمپاتکتومی استفاده نمود که در این روش اعصابی را که در آن منطقه عصب دهی می کنند را بی حس می کنند.
●   فیزیوتراپی:
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،   برای کاهش و تسکین درد بیمارانی که بعد از شکستگی ستون فقرات دچار اسپاسم و گرفتگی می شوند از فیزیوتراپی و هیدروتراپی (تمرین آرام در آب گرم) می توان استفاده نمود از روش های دیگر در درمان پوکی استخوان می توان به : هورمون درمانی (درمان جایگزینی هورمونی HRT) ، ویتامین D ، استفاده از کلسترول و کلسیتوتین، فلوراید سدیم، کلسیم، رژیم غذایی نامناسب و تمرینات ورزشی.
●   پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان:
ما می توانیم با انجام اقداماتی مثل رژیم غذایی، حاوی کلسیم که استفاده از لبنیات در این امر مفید است، مصرف ویتامین ها، انجام تمرینات ورزشی در سنین کودکی و نوجوانی، عدم استعمال سیگار و ... از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنیم.

جعبه متن

پزشکان بدون مرز