[Zohreh Gholami]

منظور از قاعدگي طبيعي چيست، گفت و گو با متخصص

يکي از ويژگي‌هاي مشخص زنان بالغ، تغييرات دوره‌اي در دستگاه توليدمثل است که به آن دوره يا سيکل قاعدگي يا عادت ماهانه گفته مي‌شود. مدت زمان هر قاعدگي از اولين روز شروع خونريزي تا اولين روز خونريزي دوره بعدي محاسبه مي‌شود...

اما شايد براي برخي از خانم‌ها اين سوال مطرح باشد كه منظور از قاعدگي طبيعي چيست و چه زماني مي‌توان مطمئن بود كه دوره قاعدگي‌شان منظم و مرتب است. گفت‌وگوي ما را با دکتر سولماز پيري، متخصص زنان و زايمان و فوق تخصص طب مادر و جنين بخوانيد تا بيشتر در اين مورد بدانيد.


خانم دكتر! منظور از قاعدگي طبيعي چيست؟
دستگاه تناسلي داخلي زنانه، شامل تخمدان‌ها، لوله‌هاي رحمي و رحم است كه در اثر ريزش بافت پوشاننده حفره رحمي، قاعدگي طبيعي به صورت خونريزي از واژن رخ مي‌دهد. قاعدگي طبيعي بين 2-7 روز طول مي?کشد و معمولا در فواصل 28-35 روزه تکرار مي?شود. درواقع قاعدگي، نشانه تخمک‌گذاري و سلامت سيستم هورموني و دستگاه تناسلي زنانه است.


چه عاملي باعث ريزش بافت پوشاننده حفره رحمي مي‌شود؟
قاعدگي طبيعي تحت تاثير 3 گروه هورمون‌هاي هيپوتالاموس، هيپوفيز و تخمدان است. درواقع هيپوتالاموس باعث آزاد شدن هورمون‌هاي هيپوفيز و هيپوفيز هم آزاد شدن هورمون‌هاي تخمدان را کنترل مي‌کند. در نيمه اول چرخه قاعدگي، چند فوليکول در سطح تخمدان تحت‌تاثير يکي از هورمون‌هاي هيپوفيز به نام FSH شروع به رشد مي‌كنند و در نهايت كامل مي‌شوند. فوليکول كامل‌شده، حاوي تخمک‌ رسيده است كه هورمون استروژن ترشح مي‌کند. بالارفتن سطح يکي ديگر از هورمون‌هاي هيپوفيز، در ميانه سيکل قاعدگي باعث آزاد شدن تخمک مي‌شود. اين هورمون LH نام دارد. پس از تخمک‌گذاري، سطح هورمون‌هاي هيپوفيز کاهش مي‌يابد، سپس فوليکول پاره‌شده جمع مي‌شود و شروع به ترشح هورمون ديگري به نام پروژسترون مي‌کند. اگر در اين زمان، بارداري رخ دهد، ترشح هورمون پروژسترون ادامه مي‌يابد. در غير اين‌صورت، ترشح آن به تدريج و ظرف دو هفته قطع خواهد شد. اين امر به نوبه‌خود باعث انقباض رگ‌هاي خون‌رساننده به پوشش داخلي حفره رحمي و در نهايت ريزش بافت رحمي و ايجاد خونريزي قاعدگي مي‌شود. تغييرات هورموني در برخي خانم‌ها مي‌تواند باعث ايجاد تغييرات خلقي، ميل جنسي و گاه سردرد‌هاي دوره‌اي شود.


معمولا اولين عادت ماهانه در چه سني اتفاق مي‌افتد؟
در سال‌هاي اخير، سن شروع اولين قاعدگي به دليل بهبود وضعيت تغذيه و بهداشت، پايين آمده و به طور متوسط به سن 12-13 سالگي رسيده است. ميزان طبيعي خونريزي ماهانه به طور متوسط حدود 25 ميلي‌ليتر در ماه است که 5-4 روز طول مي‌کشد.


اگر قاعدگي قبل يا بعد از سن 13 سالگي اتفاق بيفتد، اشكالي دارد؟
اگر قاعدگي قبل از سن 10 سالگي رخ دهد يا تا سن 16 سالگي رخ نداده باشد نياز به بررسي توسط پزشک وجود دارد. قاعدگي طبيعي معمولا به‌طور منظم و ماهي يک بار اتفاق مي‌افتد مگر اينکه بارداري يا يائسگي رخ دهد.


چه عواملي منجر به نامنظمي دوره عادت ماهيانه مي‌شود؟
شيردهي به خصوص در 6 ماه اول زندگي نوزاد و بدون استفاده از غذاي کمکي، معمولا منجر به عدم قاعدگي مي‌شود و تنها با اين شرايط و در مدت زمان فوق يعني شيردهي مي‌تواند به عنوان يک روش پيشگيري از بارداري هم محسوب شود. همچنين کاهش يا افزايش سريع وزن، اختلال در غذا خوردن مثل بي‌اشتهايي عصبي شديد، استرس و ترس مثل ترس از بارداري، ابتلا به هر نوع بيماري شديد، مصرف داروها به خصوص داروهاي هورموني يا شيمي درماني، اختلالات انعقادي،‌ يائسگي و از همه مهم‌تر اختلالات هورموني سرشتي مثل تخمدان‌هاي پلي‌کيستيک از مواردي هستند كه باعث به‌هم ريختن نظم قاعدگي در زنان مي‌شود.

[Zohreh Gholami]

دكتر ملك منصور اقصي، استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران

عده‌اي تصور مي‌کنند خونريزي براي بدن زن مفيد است و اگر خانمي خونريزي نداشته باشد، به سلامتش لطمه مي‌خورد. درحالي که برخي از خانم‌ها به دلايل سرشتي اصلا عادت ماهانه نمي‌شوند و در سلامت کامل هم به سر مي‌برند بنابراين خونريزي قاعدگي، ربطي به سلامت عمومي يك خانم ندارد.

بهتر است بدانيد يک نوزاد دختر با حدود 2 ميليون تخمک نارس به دنيا مي‌آيد و اين تخمک‌ها مرتب کم مي‌شوند زيرا تخمدان بر عکس بيضه، قادر به ساختن تخمک نيست. هرچه هست همان است که از بدو تولد بوده. وقتي دختر به سن بلوغ مي‌رسد، به دلايل تکامل هورموني، مغز شروع به تحريک تخمدان‌ها مي‌کند و در هر ماه تعدادي از تخمک‌هاي نابالغ، به سمت بلوغ مي‌روند اما فقط يک تخمک در هر ماه، بالغ و از تخمدان آزاد و وارد لوله‌ها و آماده بارور شدن مي‌شود. از سوي ديگر، داخل رحم هم تغييرات بسيار پيچيده‌اي رخ مي‌دهد که اگر تخمک بارور شد، بتواند داخل رحم رشد و بارداري ادامه پيدا کند.

اگر بارداري رخ ندهد، همه اين تغييرات بي‌حاصل است و مخاط رحم همراه خون، به صورت خون قاعدگي خارج مي‌شود. در نتيجه عادت ماهانه نشانه شکست يک هدف (بارداري) است.

اگر کسي به‌طور منظم عادت ماهانه شود، با قاطعيت، حتي بدون هيچ آزمايشي، مي‌توان گفت که تخمک‌گذاري دارد.

در زنان طي سال‌هاي باروري، يعني از حدود 13 سالگي تا حدود 48 سالگي که فعاليت‌هاي تخمدان متوقف مي‌شود، اگر اصلا بارداري رخ ندهد و اختلالي هم در تخمک‌گذاري پيش نيايد، حدود 300 بار تخمک‌گذاري و عادت ماهانه اتفاق مي‌افتد، يعني يک خانم، در طول دوران زندگي‌اش، 300 بار شانس باروري دارد.

البته دوران بارداري انسان از ساير پستانداران طولاني‌تري است و اگر دوران شيردهي را هم در نظر بگيريم (که چند ماه اول آن تخمک‌گذاري انجام نمي‌شود)، شانس باروري يک زن در تمام عمرش از ساير پستانداران كمتر است. اگر غير از اين بود، اکنون جمعيت جهان بسيار بيشتر از آنچه هست، مي‌شد. به نظر مي‌رسد باروري انسان به دلايل مختلفي مانند بالارفتن سن ازدواج و تاثير بد شرايط محيطي بر باروري مردان رو به کاهش است. البته شايد همه اين موارد، مکانيسم‌هايي باشند براي هماهنگي انسان با طبيعت و تعادل جمعيت.