[Zohreh Gholami]

بیماری مزمن انسدادی ریه Chronic obstructive pulmonary disease یا COPD

[wiki]بیماری مزمن انسدادی ریه[/wiki]  Chronic obstructive pulmonary disease یا COPD یک بیماری مزمن ریوی است که مشخصه آن انسداد پیشرونده مجاری تنفسی به صورت برگشت‌ناپذیر است. انسداد راه‌هوایی تنگی منتشر در تمامی راههای هوایی است که مقاومت در برابر عبور هوا را بالا می‌برد. COPD دارای سه زیر مجموعه است، آمفیزم, برونشیت مزمن و بیماری مجاری هوایی کوچک (SAD). این بیماری با کاهش مداوم عملکرد تنفسی در طی زمان و دوره‌های از تشدید علایم همراه است. این بیماری چهارمین علت مرک و میر در آمریکا است. برونشیت مزمن تعریف بالینی دارد و به معنای وجود سرفه خلط دار به مدت سه ماه در سال و به مدت حداقل دو سال متوالی است. آمفیزم تعریفی پاتولوژیک دارد و به معنی تخریب آلوئولها و مجاری هوایی کوچک است. SAD به تنگی برونشیولهای کوچک اطلاق می شود این بیماران سرفه دارند ولی خلط ندارند.


علایم بالینی
این بیماران با سرفه خلط و دوره های تشدید تنگی نفس مشخص می شود. در این بیماران انجام کارها با دست در وضعیت بالای تنه سخت است در حالیکه در وضعیت همسطح بدن ضعف دست ندارند. COPD یک بیماری پیشرونده است و به تدریج تا حد اختلال تنفسی در حین استراحت و نیاز دائم به اکسیژن پیشرفت می کند.


عوامل خطر
این عوامل در ایجاد بیماری نقش دارند:
سیگار به عنوان مهم ترین عامل ایجاد COPD شناخته شده است. 15 درصد از سیگاریها دچار این بیماری می شوند.
سایر عوامل: فاکتورهای محیطی همچون آلودگی هوا، تماسهای شغلی، وزن بالا، نقص مادرزادی آنزیم آلفا-۱ آنتی تریپسین، پرفعالیتی برونشیال.
عوامل دموگرافیک: سن، سابقه خانوادگی، جنس مذکر، سابقه عفونتهای تنفسی در کودکی، وضعیت اقتصادی پایین.


اقدامات درمانی
ترک سیگار اکیدا توصیه می‌شود.
واکسیناسیون آنفلوآنزا و پنوموکک
اکسیژن درمانی در خانه
داروهای استنشاقی گشاد کننده برونش
داروهای استروئیدی
جراحی (جراحی کاهنده ریه، پیوند ریه)


گفتگو با دکتر حمید سهراب ‌پور، فوق ‌تخصص ریه
بیماری‌ های انسدادی مزمن ریوی موسوم به COPD در فصل سرما بیشتر بروز می ‌کند. این بیماری ‌ها معمولا چه علایمی دارند؟
تنگی نفس و سرفه‌ های مزمن که معمولا همراه با تولید خلط هستند و گاهی اوقات بزرگ‌ شدن قفسه سینه از نشانه ‌های بیماری انسدادی مزمن ریه یا همان Chronic obstructive pulmonary disease  ( COPD ) است. البته این نام برای گروهی از حالات مزمن و طول ‌کشنده، گفته می ‌شود که به علت انسداد مجاری هوایی ریه ایجاد می‌ شوند.

واژه COPD به چه اختلالاتی اشاره می ‌کند؟
این واژه به برونشیت‌ مزمن و آمفیزم گفته می ‌شود. ممکن است فرد به طور جداگانه به هر یک از این اختلالات مبتلا شود اما بیشتر افراد مبتلا به COPD هر دوی ‌این ها را با هم دارند. گاهی اوقات سایر اختلالات شدید ریوی مثل فیبروز کیستیک، التهاب نایژکی، اتساع نایژه‌ ای و به خصوص آسم نیز جزو COPD دسته ‌بندی می ‌شوند زیرا همه آن ها خصوصیاتی مشابه و مشترک دارند.

COPD چه طور ایجاد می ‌شود؟
COPD به تدریج ایجاد می شود و در مراحل اولیه، علایم کمی تولید می‌ کند. از آن جا که مردم معمولا وقتی پیرتر می ‌شوند فعالیت شان نیز کاهش می ‌یابد لذا آسان‌ تر این است که علایم COPD را به سن بالا یا عدم تناسب اندام خود نسبت دهند.

در صحبت‌ های تان اشاره کردید که برونشیت مزمن از اجزای COPD است. برونشیت مزمن چه علائمی دارد؟
برونشیت مزمن، التهاب و ضخیم‌ شدگی مزمن پوشش داخلی نایژه‌ ها است. این اختلال، مجاری هوا را بسیار باریک می ‌کند. به حدی که با عمل تنفس تداخل کرده و باعث القای حملات سرفه می ‌شود. این التهاب همچنین باعث می ‌شود غدد موجود در نایژه‌ ها، مقادیر زیادی خلط تولید کرده و احتقان ریه را افزایش دهند و باعث اختلال تنفسی شوند. این بیماری مزمن و عود کننده است اما ممکن است پایدار و کشنده نیز بشود.

برونشیت مزمن به این صورت تعریف می ‌شود: وجود سرفه و خلط در بیشتر روزها به مدت حداقل سه ماه و حداقل در دو سال متوالی. با تشدید بیماری دفعات عود بیشتر و شدیدتر می ‌شود. تنگی نفس در مراحل انتهایی بیماری ایجاد می ‌شود، به خصوص اگر مصرف سیگار موجب آسیب جدی ریه شده باشد.

درباره آمفیزم هم برای مان توضیح می ‌دهید؟
بله؛ ریه‌ ها در حالت طبیعی حاوی 300 میلیون کیسه هوایی ارتجاعی (حبابچه) هستند. جایی که اکسیژن به خون افزوده شده و دی ‌اکسید کربن در آن خارج می ‌شود. التهاب ناشی از آمفیزم به دیواره‌ حبابچه ‌ها صدمه می ‌زند و باعث می‌ شود خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و بیش از حد کش آمده و پاره شوند. چند حبابچه مجاور هم پاره می ‌شوند و به جای تعداد زیادی فضاهای کوچک، یک فضای بزرگ ‌تر را خلق می ‌کنند. این فضاهای بزرگ نیز می ‌توانند با هم ترکیب شده و یک حفره ی باز هم بزرگ ‌تر را به وجود آورند که به آن حباب هوا گفته می ‌شود. آسیب حبابچه‌ ها به این معنی است که از این پس، تعداد کیسه‌ های کمتر با خاصیت ارتجاعی کمتری، به بیرون راندن هوا از ریه ‌ها کمک می ‌کنند و همچنین به این معنی است که فشار داخل مجاری کوچک هوا (نایژک ‌ها) که متصل به حبابچه‌ ها هستند نیز کاهش می ‌یابد. بنابراین این مجاری هوایی روی هم خوابیده و جریان خروج هوا را مسدود خواهند کرد. به این ترتیب هوایی که شما باید پیش از دم، از طریق بازدم از ریه‌ ها به بیرون بفرستید، قادر به خروج نیست و در ریه ‌ها به دام می ‌افتد و شما احساس تنگی نفس می ‌کنید. تلاشی که حین بازدم صرف بیرون راندن هوا از ریه ‌ها می ‌شود شما را خسته و ناتوان می‌ کند، به علاوه آسیب وارده به دیوار حبابچه‌ ها می ‌تواند در انتقال اکسیژن و دی ‌اکسیدکربن اختلال ایجاد کند.

آمفیزم چه زمانی علامت ‌دار می ‌شود؟
آمفیزم معمولا تا هنگامی که بیماری‌ کاملا پیشرفت نکند علامتی ایجاد نمی ‌‌کند. در این زمان، تنگی نفس همراه با کاهش توانایی فعالیت رخ می ‌دهد. معمولا تنگی نفس ناشی از آمفیزم به علت انتقال ضعیف اکسیژن و دی ‌اکسید کربن در ریه ‌ها نیست بلکه به دلیل کاهش کارایی تنفس و متعاقب آن افزایش تلاشی است که برای انجام عمل تنفس به کار می ‌رود. این قضیه روشن می ‌سازد که چرا در این بیماری اکسیژن در درمان تنگی نفس نه ضروری و نه مفید است، مگر آن که میزان اکسیژن خون‌ تان بسیار پایین باشد.

چه عواملی باعث بروز COPD می ‌شود؟
در صورت مصرف سیگار، احتمال ابتلا به COPD در شما یک در چهار تا یک در شش است. دود تنباکوی استنشاق شده، مو یا مژه‌ های بسیار ظریف پوشاننده نایژه‌ ها را فلج می ‌کند. در نتیجه مواد محرک و میکروب‌ ها که در ترشحات تنفسی گیر افتاده‌ اند، در نایژه‌ ها باقی می ‌مانند زیرا مژه‌ ها قادر نیستند آن ها را به سمت بیرون جارو کنند. به دنبال آن غشاهای نایژه ‌ای ملتهب شده و در نهایت انسداد مزمن ایجاد می‌ شود. استنشاق دود سیگار سایر افراد، اگر با دیگر عوامل خطرزا از قبیل سابقه مصرف سیگار یا تماس مداوم با هوای آلوده همراه باشد به ایجاد COPD کمک خواهد کرد. گر چه مصرف سیگار شایع‌ ترین علت COPD است اما تماس شغلی با بخارات شیمیایی یا گرد و غبار پنبه، چوب، زغال سنگ یا سایر مواد نیز شما را در معرض خطر قرار می‌ دهد. علاوه بر این آلودگی هوا و گازهای سمی موجود در محیط از قبیل مه غلیظی که از آلودگی هوا ناشی می‌ شود، در ایجاد COPD در افراد سیگاری نقش دارند.