[Zohreh Gholami]

اعصاب مغزی یا جمجمه ای Cranial nerves

[wiki]اعصاب مغزی[/wiki] یا جمجمه ای Cranial nerves قسمتی از دستگاه عصبی محیطی هستند که از هسته‌های ساقه مغز منشاء می گیرند (به جز عصب بویایی و بینایی).تعداد اعصاب مغزی، دوازده جفت بوده و به غیر از اعصاب بویایی و بینایی که درحقیقت قسمتی از دستگاه عصبی مرکزی هستند، بقیه آنها همانند اعصاب نخاعی، جزیی از دستگاه عصبی محیطی به شمار می آیند.در ارتباط با نخاع،31 جفت عصب نخاعی از نخاع منشعب می شوند.از تفاوت‌های مهم این دو بخش دستگاه عصبی محیطی نسبت به هم، این است که در اعصاب مغزی برخلاف اعصاب نخاعی، تقسیم پیوسته و منظمی به ریشه‌های قدامی(پیشین) و خلفی(پسین) وجود ندارد. این مسئله، بیشتر به علت تکامل و پیچیده تر بودن اعصاب مغزی در مقایسه با اعصاب نخاعی است.

اعصاب مغزی، نقش حسی خالص یا حرکتی خالص و یا عملکرد حسی-حرکتی دارند.عصب بویایی و بینایی فقط حسی هستند، درحالی که اعصاب مغزی مربوط به حرکات چشم (زوج‌های 3،4،6)، زوج 11 و زیرزبانی (عصب دوازدهم) فقط نقش حرکتی دارند. برخی از این اعصاب، همانند زوج‌های 9،7،5 و 10 مختلط (حسی-حرکتی) هستند. عصب هشتم مغز، اساسا یک عصب حسی است که در تعادل بدن نیز نقش دارد.


نام و هسته‌های اعصاب مغزی
تعداد اعصاب مغزی دوازده جفت بوده که به ترتیب عبارتنداز:
عصب بویایی
عصب بینایی
عصب حرکتی چشمی
عصب قرقره ای
عصب سه قلو یا سه شاخه
عصب ابدوسنس
عصب چهره ای
عصب دهلیزی حلزونی
عصب زبانی حلقی
عصب واگ
عصب فرعی
عصب زیرزبانی

عصب بویایی (زوج یکم) و بینایی (زوج دوم) فاقد هسته هستند، درحالیکه بقیه اعصاب مغزی دارای یک یا چند هسته می باشند.

[Zohreh Gholami]

عصب بویایی Olfactory nerve

[wiki]عصب بویایی [/wiki] Olfactory nerve اولین زوج از میان دوازده زوج عصب مغزی است.این عصب جزیی از دستگاه بویایی است.عصب بویایی فاقد هسته بوده و مسیر کوتاهی در دستگاه عصبی مرکزی دارد.عصب بویایی همانند عصب بینایی و برخلاف سایر اعصاب مغزی، جزو دستگاه عصبی مرکزی محسوب می شود.گیرنده‌های حسی بویایی در غشاء مخاط بویایی که یک ناحیه اختصاصی به وسعت 5/2 سانتی متر در هر غشاء مخاط بینی است، قرار دارند.این گیرنده‌ها به رایحه‌های مختلف، پاسخ‌های گوناگون می دهند..پیام‌های بویایی برخلاف اطلاعات حسی دیگر از تالاموس عبور نمی کنند.


مسیر عصب بویایی
نورون‌های بویایی از اپی تلیوم بویایی واقع در قسمت فوقانی حفره بینی شروع می شوند.این نورون‌ها دوقطبی بوده که در میان اپی تلیوم بویایی انتشار می یابند و حاوی گیرنده‌های حساس بویایی هستند.آکسون های نورون‌های دو قطبی، عصب بویایی را می سازند.رشته ها(آکسون ها)ی عصب بویایی در پیاز بویایی خاتمه می یابند.دو پیاز بویایی بوسیله رابط پیشین (قدامی) با یکدیگر نیز ارتباط دارند.آکسون‌های عصب بویایی از طریق صفحه غربالی استخوان پرویزنی (Ethmoid) به حفره جمجمه وارد شده که در پیاز بویایی پایان می یابند. پیاز بویایی یک توده عصبی بیضی شکل به طول 12 میلی متر و عرض 5 میلی متر است که بر روی تیغه غربالی استخوان پرویزنی تکیه کرده و آکسون‌های عصب بویایی به سطح تحتانی آن وارد می شوند. دو پیاز بویایی که در ارتباط با زوج یکم مغزی هستند، در کف لوب پیشانی قرار می گیرند.

آکسون‌های عصب بویایی فاقد میلین هستند.نورون‌های اولیه بویایی در حال نابودی و جایگزینی مداوم بوده و توسط سلول‌های پیش ساز اپی تلیوم بویایی جایگزین می شوند و این درحالی است که هیچ یک از نورون‌های دیگر در دستگاه عصبی توسط سلول‌های پیش ساز جایگزین نمی شوند.


قشر بویایی
انتقال اطلاعات بویایی از پیاز بویایی به نیمکره‌های مغزی، ازطریق راه بویایی صورت می گیرد.سلول قشری اصلی عبارت است از سلول میترال که دندریت آنها وارد چندین گلومرول بویایی شده و حدود هزار آکسون نورون دوقطبی را دریافت می کند. آکسون سلول‌های میترال (همچنین سلول‌های کلافه ای) در راه بویایی قرار می گیرند و ازطریق سه نوار خارجی، میانی و داخلی، وارد نواحی بویایی نیمکره‌های مغز می گردند. مسیر بویایی به مراکز عالی قشر مخ یک طرفه است، درحالی که راه‌های حسی دیگر به طرف قشر مغز به طور کامل و یا اکثرا تقاطع می کنند.

قشر مخ بر اساس تکامل شامل آرکی کورتکس، پالئوکورتکس و نئوکورتکس است.آرکی کورتکس و پالئوکورتکس که در مجموع آلوکورتکس گفته می شود، مربوط به بویایی است. نواحی بویایی قشر مخ عبارتند از:
ناحیه بویایی خارجی (اولیه) که اکثر فیبرها در این قسمت پایان می یابند.
ناحیه بویایی داخلی (ناحیه سپتال)
ناحیه بویایی میانی

[Zohreh Gholami]

عصب بینایی Optic nerve

[wiki]عصب بینایی [/wiki] Optic nerve دومین زوج از اعصاب مغزی است.از دیدگاه بافت شناسی، لایه هشتم شبکیه معادل لایه سلول‌های گانگلیون است.لایه سلول‌های گانگلیونی، حاوی جسم سلولی سلول‌های گانگلیونی است.آکسون این سلول‌ها که در لایه نهم شبکیه قرار دارند، عصب بینایی یا عصب اپتیک را می سارند.


مسیر بینایی
مسیر عصبی بینایی به طرف نواحی فوقانی مغز و یا قسمت‌های پایین تر مغز است.یک عصب بینایی حاوی حدود یک میلیون آکسون است.فیبرهای نیمه بینی از هر دو شبکیه، در ناحیه کیاسمای بینایی (Optic chiasma) تقاطع می کنند و به طرف مقابل می روند و به فیبرهای نیمه گیجگاهی (تمپورال) همان طرف می پیوندند و بدین ترتیب، راه بینایی (Optic tract) را در هر طرف ایجاد می کنند.نسبت رشته‌های متقاطع به غیرمتقاطع، 53 به 47 بوده و تعداد سلول‌های گانگلیونی نیمه بینی(نازال) شبکیه بیشتر است.

اکثر فیبرهای راه بینایی(حدود 90%) جهت انتقال پیام‌ها به قشر بینایی، ابتدا وارد هسته زانویی خارجی تالاموس می گردند.بقیه فیبرها به بخش‌های پایین تر مغز وارد می شوند.


قشر بینایی
دو ناحیه قشری بینایی وجود دارد که عبارتنداز:
قشر بینایی اولیه
این قسمت معادل ناحیه 17 برودمن است که در لوب پس سری (Occipital lobe) مغز قرار دارد.قشر بینایی اولیه، قشر کالکارین نیز نامیده می شود.توانایی دستگاه بینایی برای کشف و تشخیص سازمان فضایی منظره بینایی یعنی کشف شکل اشیاء، درخشندگی قسمت‌ها ی انفرادی آنها، سایه روشن و غیره بستگی به عمل قشر بینایی اولیه دارد. برداشتن این ناحیه باعث ازبین رفتن دید خودآگاه در فرد می شود.

قشر بینایی ارتباطی (ثانویه)
این قسمت مغز معادل نواحی 18 و 19 برودمن بوده که در تشخیص اشیاء و رنگ نقش دارند. انهدام نواحی 18 و 19 برودمن، به طور عموم درک شکل اشیاء، اندازه اشیاء و مفهوم آنها را مشکل می سازد.