[Zohreh Gholami]

تعريف سيالو گرافي و تاريخچه
آزمايش راديولوژيك غدد بناگوشي و تحت فكي و مجراي آنها را با تزريق ماده ي حاجب گويند. در سال 1904 carpy با تزريق  جيوه به داخل غده ي پاروتيد خارج شده از بدن اولين سيالوگرام را انجام داد و بعد آرسيلين اولين سيالوگرافي را با تزريق بيسموت بر روي انسان زنده انجام داد و از سال 1926 سيالوگرافي با ماده ي حاجب قابل قبول مانند ليپودل متداول گشت.
       

آناتومي غدد بزاقي
سه جفت غدد بزاقي به نامهاي
غدد بناگوشي يا {parotid. G}
غدد تحت فكي {submandibular.G}
غدد زير زباني {sublingual.g} در مجاورت حفره دهان وجود دارند كه بزاق را ترشح كرده و حاوي انزيم گوارشي پتيلاز ميباشد كه در هضم مواد غذايي كمك مي كنند.


غده ي بناگوشي
بزرگترين غده ي بزاقي است كه در زير قوس زايگوما ،جلو و زير گوش قرار دارد  كه مجراي ترشحي ان استنسون به طول 5 سانتيمتر جلوي عضله ي ماستر در مقابل دومين دندان آسياب بزرگ بالا بر روي پاپيلاي كوچك ترشحات خود را به حفره ي دهان مي ريزد.


غده ي تحت فكي
در دو طرف گردن در حاشيه ي داخلي فك پايين بين تنه ي فك پايين و استخوان هيووئيد قرار دارد و مجراي ترشحي ان وارتون به طول 5 سانتيمتر در دو طرف ديواره ي زير زباني بر روي پاپيلاي كوچك قرار دارد.


غده ي زير زباني
كوچكترين غده ي بزاقي در قسمت جلوي كف دهان بر روي عضله ي مايلوهايوييد قرار دارد و مجراي ترشحي ان رينوس نام دارد. رينوس ها ممكن است به هم متصل شده و مجراي واحد بارتولين را ايجاد كنند كه اگر اين مجرا با مجراي وارتون {مجراي غده ي زير فكي} ارتباط داشته باشد در اين صورت آزمون سيالوگرافي از اين ناحيه ممكن خواهد بود.


سيالو گرافي و نحوه ي انجام آن
راديوگرافي مقدماتي جهت ارزيابي سنگ، ‌كالسيفيكاسيون و عوامل تابش در يكي از وضعيت هاي روبرو ابليك و يا نيمرخ انجام  مي گيرد. بيمار روي تخت راديولوژي مي خوابد و مدخل مجراي ترشحي با اسپري ليدوكايين يا گزيلوكايين بي حسي داده مي شود و در براي پيدا كردن مجراي ترشحي غدد از ليمو ترش همراه با فشار در سيالوگرافي از مواد حاجب روغني مثل ليپيدول يا پا نتو پا ك ويا از مواد حاجب محلول درآب مثل اروگرافين 76% به ميزان   2 -1ml  استفاده ميشود كه تنها عارضه آن تورم غدد بزاقي به مدت 24 ساعت بعد تزريق است كه بعضي از راديولوژيستها با استفاده ازاسيد سيتريك ماده حاجب رابعد ازآزمايش خارج مي كنند. در بررسي غدد تحت فكي ماد ه ي حاجب  در مجراي wharton و در غدد بنا گوشي در مجراي stenson  تزريق مي شود استفاده مي كنيم.


نحوه ي تزريق مواد حاجب
پس از يافتن مجرا با ديلاتور يا متسع كننده مدخل مجرا با ظرافت  متسع شده و سپس با ميله هاي پروب مجرا كنار زده مي شود و كاتتر سيالوگرام داخل ان قرار ميگيرد پس از تزريق ماد ه ي حاجب از پنبه هاي لوله اي شده دندان پزشكي براي جلوگيري از پراكندگي بزاق در اطراف مجرا استفاده مي شود چون اين روش باعث جذب بهتر ماده ي حاجب مي شود.


نكته ي مهم
كاتتر تا پايان آزمايش داخل مجرا باقي مي ماند و بيمار حين اكسپوژحدالامكان نبايد زبان خود را حركت دهد.


پرتونگاري از غدد بزاقي با روش هاي اختصاصي
پرتونگاري يا به وسيله ي:
1- فلوروگرافي TV
OPG-2 يا {Orthopantomography}  انجام مي گيرد.


ساير نما هاي پرتونگاري براي غدد
1- غدد پاروتيد
AP_PA{ترجيحا تانژانسيل}
LAT
LAT.Obliqe به حالت خواييده يا نشسته

2-غدد تحت فكي
•   axial
        axial.obliqe  •
             lateral  •
          lateral.obliqe •


1- غدد پاروتيد
وضعيت هاي روبرو را بهتر است به طريقه ي تانژانسيل انجام داد ودر AP سر 5-10 درجه به طرف نيمه ي مخالف و در PA سر به طرف نيمه ي مورد نظر مي چرخد وتمركز اشعه بالاي زاويه ي فكي صورت مي گيرد.

LATERAL : وضعيت نيمرخ مشا به نيمرخ فك پايين با تمركز اشعه بر روي زاويه ي فكي مي باشد.
LAT.Obliqe: در اين حالت دو نيمه ي فك از روي هم جدا مي شوند كه در اين وضعيت سر و صورت در وضعيت نيم رخ  ثابت شده  و سپس  تيوپ 25 درجه به طرف سر مي چرخد و تمركز اشعه زير زاويه ي فكي است.


2-غدد تحت فكي
براي نماهاي اگزيال واگزيال ابليك از فيلم ها ي اكلوزال استفاده مي شود وتمر كز اشعه به صورت IS

AXIAL:پس از قرار گرفتن فيلم ارواره اي داخل دهان و ثابت شدن ان بين دندان ها .گردن كشيده و سر كاملا به عقب رانده شده و تمركز اشعه در حد فا صل بين تنه فك پايين بر فيلم عمود مي شود.

AXIAL.Obliqe: در اين حالت سر و صورت به سمت نيمه ي مخالف خم شده وچانه بالا امده و تمركز اشعه زير زاويه ي فكي مي باشد.

LATERAL و ATERAL Obliqe: مشابه سيالوگرافي پاروتيد است با اين تفاوت كه بيمار با فشار چوب ابسلانگ يا انگشتان اشاره و مياني بروي زبان باعث پايين امدن نسج نرم كف دهان و در نتيجه خارج شدن غده ي تحت فكي از زير پوشش تنه ي فك پايين مي شود.كه به اين عمل مانور ايگلئور مي گويند. {Igleure manouvre }.


اندیکاسیون  سيالوگرافي
بزرگ شدن متناوب غدد بزاقي، تنگي، انسداد، اتساع مجاري ترشحي،تغييرات ثانويه ي ناشي از تروما و تومور هاي خوش خيم و بد خيم و سنگ هاي بزاقی در صورتي كه  بعد از سيالو گرافي، ct گرام انجام گيرد. انديكاسيون ها عبارت خواهد بود از: تشخيص افتراق تومورهاي پاروتيد وتحت فكي وارزيابي ميزان گستردگي تومورها قبل ازعمل جراحي.


مهدی نعیمی