[Zohreh Gholami]

ببر "Tiger"

وضعیت بقا

در خطر انقراض (IUCN 3.1)

طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
تیره: گربه‌سانان
سرده: پلنگ‌شکلان
گونه: ببر

نام علمی Panthera tigris
(لینائوس، ۱۷۵۸)

ببر (نام علمی: Panthera Tigris) جانوری از تیرهٔ گربه سانان است که طول قامت آن به ۳٫۳ متر و وزن آن به بیش از ۳۰۰ کیلوگرم می‌رسد و بزرگ‌ترین گونه از این تیره به شمار می‌رود.

این جانور دارای بدنی عضلانی و پاهایی بسیار نیرومند است. بدن ببر دارای موهای بلند و برّاق به رنگ نارنجی، همراه با خط‌های سیاه عمودی می‌باشد. جثّهٔ ببرهای نر بزرگ‌تر از ببرهای ماده است و همچنین موهای روی گونهٔ ببر نر بلندتر از ببر ماده می‌باشد. ببرها جانورانی شکارچی و مستقل هستند. آن‌ها جانوران ماهری هستند و حتّی می‌توانند به بالای درخت‌ها بروند. این جانوران بر روی زمین هم بسیار ماهر و سریع هستند و می‌توانند با یک حرکت سریع طعمهٔ خود را شکار کند. جانورانی که ببرها از آن‌ها تغذیه می‌کنند عبارت‌اند از: گراز وحشی، آهو، بوفالو و گاو اهلی و برخی پستانداران دیگر. آن‌ها شناگران خوبی نیز هستند. گاهی این جانوران شب‌ها تا ۲۰ کیلومتر راه می‌روند و در یک خیز می‌توانند ۱۰ متر بپرند، ولی با جثهٔ بزرگشان در نود در صد شکارهایشان ناموفق هستند.

ببر بنگال پرشمارترین زیرگونه و ببر سیبری بزرگترین زیرگونهٔ ببر است. از ۹ زیرگونهٔ این جانور ۳ زیرگونه از جمله ببر مازندران منقرض شده‌اند و ۶ زیرگونهٔ دیگر نیز در خطر انقراض قرار دارند. قلمرو تاریخی این حیوانات از میان رودان و قفقاز تا بیشتر نواحی شرقی و جنوبی آسیا امتداد می‌یافت اما این قلمرو امروزه به‌شدت کاهش یافته‌است.

نرها و ماده‌ها تنها در هنگام جفتگیری به مدّت چند روز در کنار یکدیگر می‌مانند. ببرهای ماده پس از ۱۰۳ تا ۱۰۵ روز بارداری دو یا سه توله به دنیا می‌آورند. توله‌ها تا چند سال همراه با مادر خود زندگی می‌کنند.

به طور کلی وزن ببرهای نر از ۲۰۰ تا ۳۲۰ کیلوگرم است و مادهٔ آن‌ها از ۱۲۰ تا ۱۸۰ کیلوگرم می‌باشد. میانگین قد در نرها ۲٫۶ تا ۳٫۳ متر و در ماده‌ها ۲٫۳ تا ۲٫۷۵ متر می‌باشد.

ببرها اگر پیر باشند و یافتن غذا برای آن‌ها سخت باشد یا اگر در جایی که توله‌های خود را بزرگ می‌کنند غذا کمیاب باشد به انسان‌ها حمله می‌کنند. ببرها ترجیح می‌دهند از پشت حمله کنند لذا بعضی از روستاییان هندی که در نزدیکی منطقه حفاظت شدهٔ ببرها زندگی می‌کنند ماسک‌های صورت را از پشت سرشان می‌بندند.


زیرگونه‌های ببر
ببر سیبری
ببر مازندران
ببر بنگال
ببر چینی
ببر سوماترایی
ببر بالی

[Zohreh Gholami]

ببر سیبری

وضعیت بقا

در خطر انقراض (IUCN 3.1)

طبقه‌بندی علمی
فرمانرو:  جانوران
شاخه:  طنابداران
رده:  پستانداران
راسته:  گوشت‌خواران
تیره:  گُربه‌سانان
زیرخانواده:  پلنگ‌شکلان
سرده:  پلنگیان
گونه:  ببر
زیرگونه:  P. tigris altaica

ببر سیبری یا ببر آمور یکی از زیرگونه‌های ببر است که در گذشته در بخش‌های وسیعی از شرق و مرکز آسیا و شرق روسیه می‌زیست اما امروزه تنها در منطقهٔ حفاظت شده‌ای در شرق سیبری زندگی می‌کند. ببر سیبری با ۳۰۰ کیلوگرم وزن بزرگترین زیرگونهٔ ببر و بزرگترین گربه‌سان زندهٔ جهان است. تازه‌ترین مطالعات ژنتیکی در سال ۲۰۰۹ شباهت نزدیک به همسانی ببر سیبری و ببر منقرض شدهٔ خزر را مطرح کند. ببر خزر پیش از این زیرگونه‌ای متمایز قلمداد می‌شد.

ببر سیبری مانند دیگر انواع ببر حیوانی قلمروطلب است و معمولاً در محدوده‌ای بین ۶۴ تا ۶۴۰ کیلومتر مربع زندگی می‌کند.

وزن و اندازه
ببر سیبری معمولأ حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر بلندتر از ببر بنگال است. با ارتفاع 112 تا 120 سانتیمتر در ناحیه شانه. نرها ۲۷۰ تا ۳۳۰ سانتی‌متر طول و ۱۹۰ تا ۳۰۶ کیلوگرم وزن دارند اما ماده‌ها کوچکترند و ۲۴۰ تا ۲۶۵ سانتی‌متر طول و ۱۰۰ تا ۱۶۷ کیلوگرم وزن دارند.

پراکندگی ببر سیبری (بخش قرمز رنگ)

[Zohreh Gholami]

ببر مازندران (ببر كاسپين)

ببر ایرانی

وضعیت بقا

منقرض شده

طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طناب‌داران
زیرشاخه: پستان‌داران
رده: گوشت‌خواران
راسته: گربه‌سانان
زیرراسته: پلنگ‌شکلان
تیره: tigris
زیرخانواده: Panthera tigris

ببر مازندران، ببر کاسپین، که در برخی نقاط به آن ببر هیرکانی می گویند، با نام علمی Panthera tigris virgata در ناحیه گسترده ای از چین تا دریای سیاه می زیسته است. جنگل های مازندران، قفقاز، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و غرب چین مسکن این کونه از ببر بوده است که امروزه منقرض گردیده‌است اما هنوز ادعاهایی اتفاقی دربارهٔ رویت آن گزارش می شود.

آخرین ببر مازندران در مازندران که افراد محلی به آن شیر سرخ (زبان مازندرانی: سرخ شیر) می‌گفتند در سال ۱۳۳۸ در جنگل‌های مازندران، در منطقه گنبد کاووس، به دست یک شکارچی محلی شکار شد. از ببر مازندران تنها یک نقاشی رنگی و چند عکس و چند پوست بجا مانده است. عکسها و پوست‌ها نشان می‌دهند که رنگ ببر مازندران از ببر بنگال روشن‌تر، و تااندازه‌ای نارنجی مایل به قرمز و نوارهای عرضی آن باریک‌تر و منظم‌تر و به تعداد بیشتر بوده‌است. موهای بدن ببر مازندران بلندتر و پرپشت‌تر از ببر بنگال و کوتاه‌تر از ببر سیبری و جثه آن بزرگ‌تر از ببر بنگال و کوچک‌تر از ببر سیبری بوده‌است.

ببر مازندران مارال، گراز، شوکا، خرگوش، پرندگان، خزندگان گربه وحشی و هنگام گرسنگی کمبود غذا، گاو و گاومیش اهلی شکار می‌کرد. شکار بی رویه، خشک کردن نیزارها و مردابها برای کشاورزی، باغداری و خانه سازی، از میان رفتن جنگلهای جلگه ای سبب نابودی نسل ببر در ایران شده‌است.

ببر مازندران از تیره‌های بسیار نزدیک به ببر سیبری بوده و این دو تیره، تنها حدود ده هزار سال است که از هم جدا شده‌اند. بررسی دی‌ان‌آ بقایای یافته شده از ببر مازندران، و مقایسه آن با ببر سیبری، نشان می‌دهد این دو تیره تنها در یک نوکلئوتید تفاوت دارند و هر دو از یک زیرگونه بوده‌اند. همین امر احتمال بازگشت ببر مازندران به چرخه طبیعت را قوت بخشیده‌است.



تلاش ناموفق برای احیا
رییس سازمان حفاظت محیط زیست در ۳۰ فروردین ۱۳۸۹ گفت ایران و روسیه، یک قلاده ببر مازندران را با یک قلاده پلنگ آسیایی مبادله می‌کنند و قرار است طرح احیای ببر مازندران به مدت پنج سال بر عهدهٔ روس‌ها باشد. در واکنش به این ادعا، جانورشناسان بسیاری مدعی شدند که ببر وارد شده، ببر سیبری است و نه ببر مازندران. دکتر بهرام کیابی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، ادعای برابری ببر سیبری و ببر مازندران را به برابری بول داگ با سنت برنارد شبیه دانست و ادعای احیای ببر مازندران را تنها یک خواب و خیال خواند. بیژن فرهنگ دره‌شوری نیز در باره معتقد است این ادعایی بزرگ‌تر از قد و قواره سازمان محیط زیست بوده و امروز نه در مازندران که در گلستان هم زیستگاه مناسب ببر سیبری نداریم‌. اسماعیل کهرم نیز مبادله پلنگ ایرانی و ببر سیبری را مرتبط با فعالیت‌های زیست‌محیطی ندانسته و تنها یک عمل تبلیغاتی و دیپلماتیکی دانست. وی ادعا کرد ایران هیچ‌وقت ببر سیبری نداشته و ببر هیرکانی بومی ایران است که منقرض شده و امضای چنین توافقنامه‌هایی اقداماتی نمایشی است که ریشه در تبلیغ روابط دیپلماتیک دوطرفه دارد و هیچ سودی برای محیط‌زیست منطقه ندارد.

این ببرها که قرار بود در زیستگاه طبیعی شان رها شوند، به دلیل آماده نبودن شرایط تحویل باغ وحش تهران در پارک ارم شدند. نه ماه بعد در دهم دی ماه یکی از ببرها در باغ وحش تلف شد و دیگری به شدت بیمار است. علت بیماری تنفسی آنها خوردن گوشت خر، ایدز ویژه جانوران و مشمشه (بیماری ای که به دلیل عدم رعایت بهداشت به وجود می آید) ذکر شده است و آلودگی هوا نیز در تشدید بیماری آنها موثر بوده است.

یکی از پوست های یافت شده در دهه چهل شمسی که در موزه دارآباد نگهداری می‌شود.

[Zohreh Gholami]

ببر بنگال

ببر بنگال، یکی از زیرگونه‌های ببر است که بیش‌تر در هند و بنگلادش یافته می‌شود. همچنین می‌توان آن‌ها را در نپال، پاکستان، بوتان، میانمار و تبت جنوبی یافت. به طور سنتی، پس از ببر سیبری دومین زیرگونهٔ بزرگ (از نظر اندازه) در نظر گرفته می‌شوند، هرچند ببرهای بنگال شمالی اغلب بزرگ‌تر از ببرهای سیبری هستند. تاکنون سنگین‌ترین ببرهای بنگال که به منظور پژوهش در نپال گرفته شدند، از ببرهایی که به تازگی در سیبری گرفته شده‌اند سنگین‌تر بوده‌اند.

ببرهای بنگال مشهورترین زیرگونهٔ ببرها هستند که در زیست‌گاه‌های گوناگونی شامل چمنزارها، جنگل‌های بارانی زیرگرمسیری (subtropical) و گرمسیری، جنگل‌های خارستان، جنگل‌های برگریز تر و خشک، و جنگل‌های مانگرو زندگی می‌کنند.

[Zohreh Gholami]

ببر سوماترایی "Sumatran tiger"

وضعیت بقا

در معرض انقراض (IUCN 3.1)

طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: گوشت‌خواران
تیره: گربه‌سانان
سرده: پلنگیان
گونه: ببر
زیرگونه: P. t. sumatrae

ببر سوماترایی زیر گونه‌ای از دسته ببر است که در جزیره اندونزیایی سوماترا یافت می‌شود.جمعیت این گونه بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ قلاده تخمین زده شده است که بیشتر در پارک های ملی سوماترا دیده می‌شوند.

نقشه پراکندگی

[Zohreh Gholami]

ببر بالی "Bali tiger"

ببر بالی کشته شده توسط احتمالاً شکارچیان اروپایی (۱۹۲۵)

وضعیت بقا

منقرض شده (IUCN 3.1)

طبقه‌بندی علمی
فرمانرو:  جانوران
شاخه:  طنابداران
رده:  پستانداران
راسته:  گوشت‌خواران
تیره:  گربه‌سانان
سرده:  پلنگیان
گونه:  ببر
زیرگونه:  P. t. balica

ببر بالی که در زبان اندونزیایی به آن هاریماو بالی می‌گویند و در زبان بالی قدیم، سامونگ خوانده می‌شد، یکی از زیرگونه‌های ببر بود که تنها در جزیرهٔ کوچک بالی اندونزی یافت می‌شد و یکی از سه زیرگونه‌ای بود که همراه با ببر جاوه‌ای که احتمال انقراضش می‌رود و ببر سوماترایی که به شدت در خطر انقراض قرار دارد در اندونزی می‌زیست.

این جانور یکی از کوچکترین زیرگونه‌های ببر بود که نسلش در ۲۷ سپتامبر ۱۹۳۷ با شکار آخرین ببر بالی ماده در سومبار کیما واقع در بالی غربی منقرض شد. احتمالاً جمعیت اولیهٔ ببر بالی نیز با توجه به کوچکی وسعت جزیره و کم بودن پوشش جنگلی آن زیاد نبوده و شکار بی‌رویهٔ این جانور بویژه در دوران استعمار هلند، آخرین ضربهٔ مهلک را بر جمعیت کم تعداد آنها وارد آورد. امروزه احتمال بقای ببر بالی بعید به نظر می‌رسد.