[Zohreh Gholami]

بلوغ زودرس

بلوغ زودرس زماني اتفاق مي‌افتد که بدن خيلي زود شروع به تغيير از يک کودک به يک فرد بالغ ‌کند. تغيير از کودک به بالغ را «بلوغ» مي‌ناميم و اگر اين اتفاق قبل از 8 سالگي براي دخترها و قبل از 9 سالگي براي پسرها بيفتد، بلوغ زودرس است...

[/b]

در اين مرحله، استخوان‌ها و عضلات رشد سريعي دارند، شکل و اندازه بدن تغيير مي‌کند و فرد قدرت باروري مي‌يابد. در بيشتر موارد، علت بلوغ زودرس را نمي‌توان مشخص کرد اما شرايطي مانند اختلالات هورموني و تومورها مي‌توانند دليل آن باشند.

علايم بلوغ زودرس در دخترها رشد پستان، موي زير بغل و شرمگاهي، جوش صورت و بوي بدن و در پسرها، بزرگ شدن بيضه و آلت‌تناسلي، کلفت شدن صدا، موي صورت، زير بغل و شرمگاهي، جوش صورت و بوي بدن است. در بلوغ زودرس همه اين علايم (اوليه و ثانويه) در دختران تا قبل از 9 سالگي ظاهر مي‌شود و بروز فقط يک تغيير يا يک علامت، نشانه بلوغ زودرس نيست.

براي درک علل بلوغ زودرس، بايد در ابتدا بدانيم اصولا چه عواملي باعث شروع بلوغ مي‌شوند: مغز هورموني به نام Gn RH (هورمون آزادکننده گنادوتروپين) مي‌سازد. اين هورمون باعث آزاد شدن هورمون‌هاي LH و FSH از هيپوفيز مي‌شود. سپس اين 2 هورمون روي تخمدان‌ها و بيضه اثر مي‌گذارند و باعث ترشح هورمون استروژن (در دخترها) و تستوسترون (در پسرها) مي‌شوند. بعد از ترشح اين 2 هورمون، خصوصيات جنسي زنانه يا مردانه به‌وجود‌مي‌آيند.


انواع بلوغ زودرس
2 نوع بلوغ زودرس وجود دارد؛ بلوغ زودرس محيطي و مرکزي. بلوغ زودرس مرکزي که 80 درصد موارد را تشکيل مي‌دهد، معمولا علت مشخصي ندارد. در اين نوع بلوغ زودرس،‌ مراحل بلوغ خيلي زود شروع مي‌شوند اما الگو و زمان‌بندي مراحل آن کاملا طبيعي است. بيشتر کودکان مبتلا مشکل پزشکي زمينه‌اي ندارند اما در بعضي موارد نادر، تومورهاي مغزي يا نخاع يا بعضي بيماري‌هاي ژنتيک يا اختلال در غده فوق‌کليوي يا تيروييد باعث آن مي‌شوند. بلوغ زودرس محيطي (کاذب) حدود 20 درصد موارد ابتلا را تشکيل مي‌دهد. اين نوع بلوغ بدون اثرگذاري هورمون آزادکننده گنادوتروپين رخ مي‌دهد. علت آن آزاد شدن استروژن و تستوسترون در بدن است که به دليل مشکلات تخمدان‌ها (کيست يا تومور)، بيضه‌ها يا غدد فوق‌کليوي اتفاق مي‌افتد.


عواملي که احتمال بلوغ زودرس را بالا مي‌برند
عوامل خطرسازي که مي‌توانند بلوغ را جلو بيندازند، متعددند اما برخي از مهم‌ترين‌هايش عبارتند از:

- دختر بودن: دخترها بيش از پسرها در معرض بلوغ زودرس هستند به حدي که در دخترها اين عارضه حدود 10 برابر پسرها شايع است.

- نژاد: مشخص شده که بلوغ زودرس در دختران سياه‌پوست، بيش از دختران سفيدپوست شايع است. در تحقيق جديدي که در بيمارستان کودکان سين‌سناتي انجام شد، محققان به بررسي حدود 2 هزار دختر 6 تا 8 سال پرداختند و دريافتند که 25 درصد دختران سياهپوست، 15 درصد دختران لاتين و 10 درصد دختران سفيدپوست در سن
7 سالگي به بلوغ مي‌رسند.

- چاقي: کودکاني (به‌خصوص دختران) که اضافه‌وزن دارند، بيشتر از ديگران در معرض بلوغ زودرس هستند. محققان دانشگاه ميشيگان در تحقيقات جديدي که انجام داده‌اند، اعلام کردند هرچه شاخص توده بدني(BMI) در دختران 3 تا 7 ساله‌ بالاتر باشد، سريع‌تر بالغ مي‌شوند. اين محققان دريافتند دختراني که 10 کيلوگرم اضافه‌وزن دارند، 80 درصد بيشتر در معرض بلوغ قبل از 8 سالگي هستند.

- قرار گرفتن در معرض هورمون‌هاي جنسي: تماس با کرم‌ها و پمادهاي حاوي استروژن يا تستوسترون (مثل داروهاي بزرگسالان يا مکمل‌ها) احتمال بلوغ زودرس را بالا مي‌برد.

- وضعيت آب‌و‌هوا: در کشورهاي گرم‌تر جهان، احتمال بلوغ زودرس بيشتر است.

- ارث: در خانواده‌هايي که مادربزرگ، مادر يا خواهر سابقه بلوغ زودرس دارند، فرزند دختر نيز بيشتر در معرض آن قرار دارد.

- تغذيه: وجود بعضي هورمون‌ها در مواد پروتئيني مانند گوشت و تخم‌مرغ مي‌تواند باعث بلوغ زودرس شود. مطالعه جديدي در آلمان انجام شده است که نتايج آن نشان مي‌دهد رژيم غذايي نقش مهمي در زمان بلوغ دختران دارد. دختراني که در سنين 6-5 سالگي بيشتر از پروتئين‌هاي حيواني استفاده مي‌کنند، علايم بلوغ را زودتر نشان مي‌دهند. مصرف پروتئين‌هاي گياهي در اين سنين، علايم بلوغ را به تاخير مي‌اندازد.

- عوامل اجتماعي و فرهنگي: ديدن صحنه‌ها و تصاوير جنسي در تلويزيون، ماهواره يا اينترنت باعث بروز بلوغ زودرس مي‌شود.

- ساير عوامل: قرار گرفتن در معرض بعضي موادشيميايي مثل فتالات‌ها، باعث بلوغ زودرس در دخترها مي‌شود. فتالات‌ها گروهي از مواد شيميايي هستند که در فرآورده‌هاي پلاستيکي يافت مي‌شوند. مصرف اين مواد در آمريکا، کانادا و اروپا به دليل نگراني در مورد سلامت آنها ممنوع شده است. در مطالعه‌اي که به‌تازگي در دانشگاه تايوان انجام شد، مشخص شد ميزان فتالات‌ در نمونه ادرار دختراني که دچار بلوغ زودرس شده‌اند، بالاتر از ساير دختران است.


عوارض بلوغ زودرس
مهم‌ترين عوارض بلوغ زودرس به شرح زير است:
- کوتاهي قد: کودکان با بلوغ زودرس معمولا ابتدا رشد سريعي دارند و بلندقدتر از ساير همسالان خود مي‌شوند اما چون استخوان‌هايشان سريع‌تر از وضعيت عادي بالغ مي‌شوند، رشدشان زودتر از معمول متوقف مي‌شود و درنهايت بزرگسالان کوتاه‌قدي مي‌شوند.

- مشکلات احساسي و اجتماعي: دختران و پسراني که زودتر از ساير همسالان خود دچار بلوغ مي‌شوند، معمولا در مورد تغييرات بدني خود به شدت نگران هستند و اين بر اعتماد‌به‌نفسشان اثر مي‌گذارد و احتمال افسردگي را در آنها بالا مي‌برد. در تحقيقي که ماه گذشته در مجله روان‌شناسي در آمريکا به چاپ رسيد، محققان به مدت 6 سال روي 400 دختر و پسر بررسي انجام دادند و متوجه?شدند که در دخترها، بلوغ زودرس و سرعت پيشرفت علايم آن (از شروع علايم تا زمان قاعدگي) با مشکلات افسردگي، اضطراب، احساس انزوا و... و در پسرها با مشکلات رفتاري همراه است. واقعيت اين است که وقتي تغييرات عمده در زمان کوتاهي انجام شود، فرد زمان کافي براي وفق دادن خود با آن ندارد. کودکان از نظر اجتماعي و احساسي، آماده اين تغييرات نيستند.

- احتمال ارتباط بلوغ زودرس با سرطان پستان: مشخص شده که اگر دختران قبل از 12 سالگي عادت ماهيانه شوند، شانس ابتلا به سرطان پستان در آنها 50 درصد بالاتر از زماني است که اين اتفاق برايشان در 16 سالگي بيفتد. پس هر سال که بتوانيم اولين عادت ماهيانه را در دخترها به تاخير بيندازيم، احتمال بروز چند هزار سرطان پستان را در دنيا کم مي‌کنيم.


تشخيص و آزمايش‌ها
والدين هنگام مواجهه با علايم بلوغ زودرس بايد به پزشک اطفال مراجعه کنند. البته گاهي پزشک، بلافاصله کودک را به متخصص غدد اطفال ارجاع مي‌دهد. هنگام مراجعه به پزشک همه نشانه‌هايي را که در کودک ديده‌ايد با او در ميان بگذاريد. اطلاعات شخصي مثلا تغييراتي که در زندگي کودک رخ داده يا انواع استرس‌هاي احتمالي‌اش را بيان و در مورد قد ساير افراد خانواده با او صحبت کنيد. تاريخچه پزشکي خانواده را براي او شرح دهيد و اينکه آيا سابقه بلوغ زودرس در خانواده داشته‌ايد يا نه. بهتر است منحني رشد کودک خود را نيز همراه داشته باشيد.

پزشک بعد از بررسي تاريخچه خانوادگي و پزشکي کودک، او را تحت معاينه‌هاي باليني قرار مي‌دهد. گاهي انجام آزمايش خون براي اندازه‌گيري سطح هورمون‌ها لازم است. راديوگرافي از مچ دست کودک نيز براي تعيين سن استخواني او ضروري است. به علاوه براي تشخيص نوع بلوغ زودرس، لازم است سطح هورمون آزادکننده گنادوتروپين (GnRH) اندازه‌گيري شود تا بتوان نوع درمان را با توجه به نوع بلوغ زودرس انتخاب کرد. علاوه بر اينها گاهي MRI مغز يا تست‌هاي تيروييد نيز انجام مي‌شود.


پيشگيري و درمان
درمان بلوغ زودرس، به علت آن بستگي دارد. اگر عامل زمينه‌اي براي بلوغ زودرس وجود نداشته باشد، معمولا تزريق ماهيانه دارو به کودک ضروري است. با اين کار بلوغ به تاخير انداخته مي‌شود. اين درمان تا زماني که کودک به سن طبيعي بلوغ برسد،‌ ادامه مي‌يابد. با قطع تزريق دارو، مراحل بلوغ به‌طور طبيعي ادامه مي‌يابد. به‌تازگي سازمان غذا و داروي آمريکا، داروي جديدي را براي درمان بلوغ زودرس تاييد کرده است. ويژگي اين دارو تزريق هر 3 ماه آن است بنابراين چنين کودکاني به جاي دريافت 12 تزريق در سال، فقط در سال 4 بار دارو دريافت مي‌کنند که اين کمک زيادي براي کودکان و خانواده‌هايشان است. اگر عامل زمينه‌اي باعث بلوغ زودرس شده باشد، درمان آن عامل براي توقف بلوغ ضروري است؛ مثلا اگر توموري در بدن وجود داشته باشد، با جراحي و برداشتن آن، مراحل بلوغ هم متوقف مي‌شود. براي پيشگيري از بلوغ زودرس، بعضي عوامل احتمالي مانند جنسيت يا نژاد را نمي‌توان تغيير داد اما گاهي مي‌توان کاري کرد که احتمال آن کاهش يابد. مثلا بايد کودک را از منابع خارجي هورموني دور کرد و وي را در محدوده وزن سالم نگه داشت. والدين بايد از نشانه‌هاي درست بلوغ زودرس آگاه باشند تا به سرعت به پزشک مراجعه کنند. کمک ديگر مراجعه هر ساله به پزشک متخصص غدد اطفال است.

جعبه متن

منبع: Mayo Clinic

[Zohreh Gholami]

خطرات بلوغ زودرس

بلوغ زودرس باعث بعضي مشكل‌هاي روان‌شناختي در كودكان مي‌شود. مثلا يكي از عوارض آن که كوتاهي قد است، ممکن است باعث كاهش اعتمادبه‌نفس ‌شود. بلوغ در سنين پايين باعث مي‌شود ميل جنسي در كودك به‌وجود بيايد و همين امر مشكل‌هاي رواني زيادي براي او ايجاد مي‌كند...

[/b]

يعني كودك از نظر ذهني، هنوز رشد كافي ندارد ولي از نظر جسمي رشد كرده است. اين حالت در بعضي پسربچه‌ها باعث فعاليت جنسي و در بعضي دختربچه‌ها باعث قرار گرفتن در معرض آزارجنسي مي‌شود. به علاوه كودك و نوجوان، تمايل دارد كه شبيه ساير همسالان خود باشد و اين تفاوت با ديگران آزارش مي‌دهد و باعث مي‌شود گاهي تظاهرات انزواطلبي، افسردگي و قلدري در وي بروز كند.

مشكل ديگر اين كودكاني که زود به بلوغ مي‌رسند، پرخاشگري است كه به‌خصوص در پسربچه‌ها بيشتر ديده مي‌شود. تستوسترون عامل پرخاشگري است. از طرف ديگر، مشكلي كه چنين كودكاني با آن روبرو هستند، اين است كه از طرف همسالان خود مورد تاييد قرار نمي‌گيرند و بزرگ‌ترها هم ديگر آنها را كودك به حساب نمي‌آورند. اين كودك حس مي‌كند كه نه به گروه كودكان تعلق دارد و نه به گروه بزرگسالان و دچار تعارض مي‌شود. پيشگيري از بروز چنين مشكلي، مهم‌تر از درمان آن است.

والدين بايد علايم جسمي بلوغ زودرس را به درستي بدانند تا هوشيار باشند. بعضي خانواده‌ها به دليل اينکه اطلاعات کافي در مورد علايم بلوغ زودرس ندارند، به اين گمان كه فرزندشان دچار بلوغ زودرس شده، او را نزد متخصص مي‌برند اما در بسياري از موارد متوجه مي‌شوند، در اشتباه بوده‌اند. گاهي هم والدين رفتارهايي را در كودك خود مي‌بينند و آن را به اشتباه از علايم بلوغ زودرس فرض مي‌كنند؛ مثلا كودكي كه خودارضايي دارد، يا مورد آزار جنسي قرار گرفته است، باعث نگراني والدين مي‌شود و آنها شك مي‌كنند كه شايد اين بچه در حال بلوغ است، در صورتي كه احتمال دارد اين رفتارها يا سوال‌ها ربطي به بلوغ كودك نداشته باشند. اگر كودك واقعا دچار بلوغ زودرس شده، والدين بايد به او كمك كنند توانايي‌هاي خود را بالا ببرد. چنين کودکاني احساس مي کنند با ديگران تفاوت دارند و اين تفکر آنها را نگران مي کند. به همين علت بايد توانايي او را در هر زمينه (مانند نقاشي يا موسيقي) بالا برد تا احساس كند گرچه از نظر جسمي با ديگران تفاوت دارد اما مثلا در نقاشي از همسالان خود جلوتر است.