[Zohreh Gholami]

نکات مهم در شروع تغذیه تکمیلی کودک

در شروع غذای کمکی برای کودک توجه به بعضی اصول می تواند موثر باشد. به عنوان نمونه قانون کلی در تغذیه تکمیلی داریم که حتما بعد از تغذیه شیرخوار با شیر مادر، غذای کمکی به او داده شود و غذا را هرگز قبل یا در فواصل تغذیه با شیر مادر به کودک ندهند...

این نکات ظریف در شروع تغذیه تکمیلی باید به مادران آموزش داده شود تادر امر تغذیه کودک موفق شوند.بخشی از این قانون ها را با ذکر دلیل آورده ایم.


● ۳ دلیل برای اینکه تغذیه تکمیلی کودک را از ۶ ماهگی شروع کنیم
پایان ۶ ماهگی بهترین زمان برای شروع غذای کمکی است زیرا:
وزن شیرخوار حوالی ۵ ماهگی ۲ برابر وزن تولد می شود و شیرمادر بعد از ۶ ماهگی به تنهایی نمی تواند نیاز های غذایی کودک را برطرف کند
آهن بدن شیرخوار که در ۳ ماهه آخر جنینی، ذخیره کرده بوده است، در حوالی ۶ ماهگی به حداقل می رسد.
دستگاه گوارش شیرخوار، آمادگی لازم برای پذیرش غذای نیمه جامد را پیدا می کند. تکامل تغذیه ای، بخشی از تکامل عمومی بدن است و در نیمه دوم سال اول زندگی است که کودک توانایی گردن گرفتن و نشستن پیدا می کند، واکنش بیرون دادن غذا از دهان را از دست می دهد، دندان هایش شروع به رویش می کند و حرکات دست و انگشتانش هدف دار می شود. همه اینها شیرخوار را برای پذیرش غذای کمکی آماده می کنند.


● ۳ دلیل برای اینکه زودتر غذای کمکی را شروع نکنیم
اگر زودتر از ۶ ماهگی به کودک غذای کمکی بدهیم، وقایع نامطلوبی می تواند سلامت او را به خطر بیندازد. از جمله:
 احتمال ابتلاء به اسهال زیاد می شود، زیرا دستگاه گوارش شیرخوار هنوز کاملا تکامل نیافته است و ممکن است ماده غذایی آلوده باشد یا در تهیه و نگهداری آن دقت کافی نشده باشد.
 گنجایش معده شیرخوار کم است بنابراین غذای کمکی ممکن است جایگزین یک وعده شیرمادر شود و رغبت شیرخوار را به مکیدن پستان کم کند، در نتیجه هم شیر کمتری ترشح می شود و هم به دلیل اینکه انرژی مواد غذایی دریافتی در مقایسه با شیرمادر کمتر است، شیرخوار انرژی کمتری به دست می آورد که این خود باعث سوء تغذیه و رشد ناکافی او می شود.
 احتمال بروز آلرژی (حساسیت) بیشتر می شود.


● ۳ نکته که باید پیش از آغاز تغذیه تکمیلی بدانید
تغذیه انحصاری با شیرمادر در ۶ ماه اول زندگی برای رشد و تکامل کودک اهمیت زیادی دارد. در این زمان تغذیه او باید منحصرا با شیرمادر باشد و نیازی به استفاده از هیچ ماده غذایی دیگری، حتی آب، ندارد. برای شیرخوار فقط شیرمادر، آغوش مادر، استفاده از آفتاب، قطره (A و D) یا مولتی ویتامین و واکسیناسیون ضروری و تامین کننده بخش عمده ای از نیاز های غذایی، جسمی، روانی و عاطفی اوست.

از سن ۶ ماهگی به بعد، شیرخوار علاوه بر شیرمادر، به غذاهای سالم و مناسب، کم حجم و پرانرژی نیاز دارد. غلظت این غذاها در شروع باید کمی بیشتر از شیرمادر باشد و به تدریج بر مقدار، غلظت و تنوع آنها افزوده شود تا شیرخوار بتواند ضمن آشنا شدن با مزه و قوام غذاها، به جویدن هم عادت کند و استفاده از وسایل لازم برای غذاخوردن را بیاموزد تا کم کم بعد از یک سالگی بتواند از غذاهای سفره خانواده، بر اساس رشد و تکامل خود استفاده کند. از ۶ تا ۱۲ ماهگی، هنوز غذای اصلی شیرخوار شیرمادر است و غذاهای کمکی همراه با شیرمادر برای آماده سازی و تکامل روانی اجتماعی وی نقش بسزایی دارد.

امکان دارد در شروع تغذیه تکمیلی، با گریه کودک مواجه شوید یا هنگام غذا دادن سر خود را بر گرداند. در این حالت بهتر است غذا دادن را بدون اصرار تا اطلاع ثانوی به تعویق بیندازید. اگر مقاومت کرد اصرار نکنید و ۱ تا ۲ هفته دیگر فقط به او شیر بدهید.


● ۳ نکته که موفقیت شما را در تغذیه کودک تضمین می کند
 در ابتدا برای غذادادن به کودک از قاشق چایخوری که کوچک تر است، استفاده و در هنگام غذادادن با مهربانی با کودک صحبت کنید. او در ابتدا نمی داند غذا را چه کار کند، شاید آن را ببلعد ولی احتمال دارد آن را تف کند یا در دهان نگه دارد که اینها قابل درک هستند.

 اگر او اولین غذایش را که معمولا فرنی است، با لذت نمی خورد، گاهی لازم است کمی شیر مادر را بدوشید و با قاشق به او بدهید. وقتی لذت شیرخوردن با قاشق را احساس کرد، با دادن ۱ تا ۲ قاشق فرنی و سپس شیر، وعده های نخستین غذا خوردن را برای او و خودتان لذت بخش کنید. احساس رضایت حاصل از شیرخوردن با قاشق می تواند کودک را به غذا و استفاده از قاشق ترغیب کند.

 بعد از اینکه کودک یک ماده غذایی را قبول کرد، باید به آهستگی مواد دیگر را به رژیم او افزود. حداقل ۴ روز قبل از شروع غذای جدید صبر کنید تا در صورت بروز واکنش اسهال، استفراغ یا بثورات جلدی بتوانید آگاهانه به پزشک کمک کنید علت را بیابد.


● ۳ توصیه تکمیلی برای تداوم تغذیه تکمیلی
حدود ۸ ماهگی، شیرخواران حدود ۷۵۰ تا ۹۰۰ کالری در روز نیاز دارند و معمولا حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ کالری را از شیر دریافت می کنند (حدود ۷۰۰ تا ۷۵۰ میلی لیتر شیر در روز). اگر به نظر شما اشتهای او نسبت به ۸ ماه اول کمتر است، تعجب نکنید چون علت آن کاهش سرعت رشد و فعالیت های جدید اوست.

حدود ۸ ماهگی که توانایی حرکات دست های شیرخوار افزایش می یابد، می توانید به او قاشق بدهید و بگذارید تا هنگام غذا خوردن بازی کند و از غذا لذت ببرد. او به مرور یاد می گیرد که چگونه قاشق را نگه دارد، آن را در غذا فروببرد و به دهان بگذارد. سعی نکنید قاشق را به زور از او بگیرید، چون به تمرین بیشتر نیاز دارد تا اعتماد به نفس لازم را به دست آورد. ابتدا برای کاهش ریخت و پاش، خودتان قاشق او را پر کنید، ولی نباید مانع از این شوید که خودش قاشق را بگیرد و به دهان ببرد. از ماه هشتم می توانید زرده تخم مرغ را هم به غذای کودک اضافه و سوپ هایی که آماده می کنید را غلیظ تر از قبل و با انواع سبزی های نشاسته ای مانند سیب زمینی، کدو حلوایی، نخودفرنگی (نخودسبز) تهیه کنید. دفعات تغذیه ۳ تا ۴ بار در روز و مقدار غذا با توجه به میل شیرخوار است که معمولا ۱۰ قاشق مرباخوری در هر وعده خواهدبود.
 
اگر بر اساس منحنی، رشد کودک شما رشد مناسب است و چاق نیست، دادن غذای بیشتر اشکال ندارد. در ماه های ۱۰، ۱۱ و ۱۲ زندگی باید با افزایش تنوع، قوام و غلظت غذاها به مهارت جویدن در کودکان کمک کرد. هنگام غذا خوردن کودک حتی نباید برای یک لحظه او را تنها رها کنید. به مرور با رشد و تکمیل دندان ها او می آموزد حرکات ظریف جویدن و هدایت غذا به انتهای دهان و بلع را انجام دهد. از ۱۰ ماهگی به بعد، انواع کته ها و خوراک ها را به شیرخوار بدهید. حلوا، تکه های کوچک میوه، بیسکویت های ساده ای که روی آن کره یا ماست مالیده اید می توانند به برنامه غذایی کودک افزوده شوند.

کم کم او را به نوشیدن از فنجان عادت دهید. کافی است در این سن یک فنجان پلاستیکی کوچک را از آب پر کنید و هنگام غذا خوردن در اختیار کودک بگذارید و به او نشان دهید چگونه آن را بلند کند و به دهان ببرد. حتی اگر برای هفته ها از فنجان به عنوان اسباب بازی استفاده کرد، نباید نگران شوید. او نیاز دارد حمایتش کنید و صبور باشید تا بتواند بدون چکه چکه کردن از چانه، مایعات را بنوشد. یکی از فواید استفاده از فنجان، افزایش تطابق بین حرکات دست و دهان است.