[Hooman Ghayouri]

مروری بر تریاک ( گیاه شناسی ، علائم اعتیاد ، تاریخچه )

تریاک به شکل ماده قهوه ای تیره رنگ به گونه دلمه شده مانند پلاستیک وجود دارد. تریاک شیره الکالویید داری است که از تیغ زدن گرز خشخاش و لخته شدن شیره خشخاش نارس بدست می آید.

[/b]

آشنایی با گیاه و چگونگی تهیه تریاک :
تخمدان حاوی دانه های خشخاش، بیضی شکل است که گلبرگهای صورتی رنگ دارد. وقتی این گلبرگها رو به پژمردگی می رود، با تیغ زدن تخمدان نارس، عصاره شیری رنگی شروع به تراوش می کند که در مجاورت هوا به صورت (دلمه) شده پس از گذشت یک شبانه روز به رنگ قهوه ای و گاهی سیاه در می آید و به حالت صمغی چسبیده بر جدار خارجی تخمدان باقی می ماند که آن را تراشیده و جمع آوری می کنند.
این گیاه را در انگلیسی ((Papaver Somniferom)) و خشخاش را ((Poppy)) و در فارسی کوکنار و دانه های خشخاش را به انگلیسی ((Poppy Seeds)) و صمغ جمع آوری شده را تریاک که از تریاکا (Theriaca) یونانی گرفته شده و در عربی افیون، ابیون، تریاق، دریاق و در انگلیسی ((Opium)) می نامند، ابیون یا افیون نیز از ریشه یونانی اپیون ((Opion)) اقتباس شده است .

تاریخچه تریاک :
تاریخچه تریاک بوته خشخاش از گیاهان آسیای صغیر بوده است. (مارسل گرانیرد وایه) (Marcel Granin Doyeux) معاون سابق بخش کنترل مواد مخدر در سازمان ملل متحد، متخصص و دارو شناس و نزوئلایی در این باره گفته است که:

(در لوحه های سومری متعلق به سه یا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح مطالبی پیرامون گیاه تریاک نوشته شده و آن را (گیاه شادی بخش) نامیده اند. متون آشوری، مصری و یونانی در مورد استفاده تریاک در زمانهای قدیم مطالب بسیاری دارند).

در کتاب ادیسه هومر آمده است که (النا) (Elena) همسر شاه (منلائو) شربتی به (تلماکو) (Telemaco) داد. از جستجوی بی حاصل پدر غمگین بود، (مروفه) (Morfer) خدای رویا و خیال در داستانهای اساطیری یونان – گل خشخاش بدست می گیرد.

هرودت، ارسطو و هیپوکرات در کتابهایشان از تریاک بسیار سخن گفته اند. زنان مصری از شربت تریاک برای فرونشاندن خشم و تسکین غم استفاده می کرده اند، از زمان (ارسطو) تا (ویرژیل) شاعر رومی و دیگر نویسندگان یونان و رم همواره از خشخاش و تریاک سخن گفته اند.

صحبت از آن، در قرون وسطی نیز ادامه یافت.برخی مطالعات نشان می دهد، این ماده در قرن هشتم (میلادی) در هند رایج شده و عده ای عقیده دارند، سابقه استفاده از آن در هند به دروازه قرن قبل از لشکر کشی اسکندر مقدونی می رسد.به نظر می رسد اولین ترکیب دارویی تریاک در قرن ۱۶ میلادی به دست آمد و آن را به نام کاشف سوئیسی اش نامیدند که دکتر پاراسلوس بود.(Claudanum Para cel si), (Dr. Paracelsus)
یک پزشک انگلیسی به نام توماس سیدنهام (Thomas Sydenham) که افلاطون انگلستان نامیده شده، نیز در قرن هفدهم م. داروی جدیدی را با تریاک تهیه کرد.
در قرن نوزدهم م. بسیاری دیگر از فرآورده های آن ( مورفین ، کدئین و... ) کشف گردید.

گیـــــاه خشخاش از ناحیــــــه آسیای صغیر به یونان منتقـــــل شده، اگـــــر چه در بعضـــی منــــابع آمــــده است که در اروپـــــا مجـــــارها اولین ملتی هستند که با گیاه خشخاش آشنا شده اند و گیاه شناسان این کشور، این آشنایی را از هزار و دویست سال قبل از میلاد به بعد می دانند.

ولی هومر شاعر نابینا و حماسه سرای یونانی که احتمالا ۶۰۰ سال قبل از میلاد می زیسته در آثار خود از گل خشخاش یاد می کند که در باغهای شهر روم کشت می شده و چون یونانیان زمان سقراط یعنی حدود چهار صد سال قبل از میلاد از تاثیرات طبی تریاک سخن گفته اند، می توان گفت که حداقل آشنایی یونانیان با تاثیرات طبی مخدرها به چند صد سال قبل از میلاد مسیح بر می گرددبقراط در چهار صد سال قبل از میلاد مسیح و نئوفراست در همان تاریخ از تریاک برای درمان اسهال و رفع درد استفاده می کرده اند.از نوشته های پاپیروس بر می آید که مصری ها از زمانهای قدیم (اپیوم) استعمال می کرده اند و اسم (Thebaica) مشتق از شهر (Thebes) است که در آنجا خشخاش نیز می کاشتند.

در ژاپن تا قرن پانزدهم میلادی گیاه خشخاش کشت نشده بود، در دایره المعارف بریتانیکا آمده که تریاک در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح در چنین کشت می شده و به وسیله ترکها و عربها در قرون ۶ و ۷ به چین برده شده و تا قرن هفدهم میلادی برای تسکین دردها و به طور محدود مورد استفاده بوده است. در قرن هیجدم م. مصرف دارویی تریاک در دنیا حدود ۱۷۰۰ تن بود.
تریاک خام (طبیعی) به صورت گلوله، چانه، قرص، قالبی، آجری و حتی به صورت پودر عرضه می گردید و در قدیم برای تسکین درد به طور مایع و جامد استفاده می شده است.
در ایران، پزشکان عالی قدری مانند شیخ الرییس ابوعلی سینا (۳۷۰ – ۴۲۷ ه. ق) و ابوبکر محمد بن زکریای رازی (۲۵۱- ۳۱۳ ه. ق) از تریاک در مواد گوناگون بیماری ها استفاده کرده اند و در اشعار شعرایی که پس از این دو دانشمند می زیسته اند، به موارد طبی تریاک اشاراتی شده است.
اگر چه خوردن تریاک در چیــــن معمول بود، ولی دود کردن و کشیدن تریاک از آمریکای شمالی به چین رسید و رایج گردید.

بعضی از مــــردم تــــریاک را با توتون مخلوط می کردند، و بزودی کشیدن تریاک به حدی بین مردم گسترش یافت و عمومی شد که حتی به درباریان هم سرایت کرد و به عنوان یک مشکل بزرگ اجتماعی چین در آمد که در سال ۱۷۲۹ م. توسط امپراطور (یانگ چینگ، ۱۷۳۵ – ۱۷۲۳ م.) ممنوع اعلام شد.فروش و کشیدن تریاک ممنوع گردید و موقتا به تجارت تریاک لطمه زد.

با وجود این لطمه، کمپانی انگلیسی هند شرقی به کشت تریاک در ایالت بنگال هند ادامه داده و آن را در سال ۱۷۷۵ م. به وسیله (نارکی وارن هستینگ) که از صورت یک کارمند ساده به حکمرانی کلیه املاک انگلیس در هند رسیده بود، در انحصار خود گرفت و او این ماده را با نرخی ارزان و مقدار فراوان عرضه می کرد.
کمپانی ، خود مستقیما در چین فعالیت فروش نداشت و تریاک را به بازرگانان بزرگ و خصوصی چین در ساحل تحویل می داد و بازرگانان یاد شده آن را در بازارهای چین به فروش می رساندند، و در ازای فروش تریاک، طلا و نقره و گاهی هم چای، کتان، ابریشم به نمایندگان کمپانی تحویل می دادند.
مقدار تریاکی که کمپانی یاد شده در سال ۱۷۲۹ م. به چین داده، ۲۰۰ صندوق بود که در سال ۱۷۶۷ م. به ۱۰۰۰ و در سال ۱۸۲۰ م. به ۱۰۰۰۰ و از ۱۸۳۰ تا ۱۸۳۸ م . به ۴۰۰۰۰ صندوق افزایش یافت.
در ماه مارس ۱۸۳۹ م. امپراطور وقت، (لین چه هسو) را که مردی قاطع بود به کانتون فرستاد و او پس از گفتگوهای بی نتیجه با تجار خارجی و چینی دستور داد بیش از ۲۰۰۰۰ صندوق که حاوی حدود یک میلیون و نیم کیلو تریاک بود، مصادره شود.

صندوقها را به ساحل بردند و (لین) شخصا در میان ابراز احساسات مردم، آنها را آتش زد، آتشی که ۲۰ روز روشن بود.

به موازات انگلیس ها و همراه با آنها پرتغالیها و دیگر کشورهای غربی حتی ایالات متحده آمریکا از ترکیه و هند تریاک تهیه کرده و به تجارت آن در چین می پرداختند. مشکل تریاک سرانجام منجر به جنگهای تریاک در سالهای ۴۲- ۱۸۳۹ م . و ۶۰- ۱۸۵۶ م. شد.

در فاصله جنگ های اول و دوم، تجارت تریاک در چین از ۵۰۰۰۰ به ۶۰۰۰۰ صندوق افزایش یافت.در ســــال ۱۹۰۷٫ (چینگ) توانست جلوی ورود تریاک را به داخل چین بگیرد و تا سال ۱۹۱۷ م. ورود تــریاک از هند به چین ممنوع بود ولی چینی ها خود مبادرت به کشت خشخاش در داخل کشورشان کردند.با وجود ممنوعیت هـــای فرمانروایان چین، در اوایل جنگ جهانی اول باز هم بیش از هفتاد میلیون کیلو تریاک وارد چین شد.

گویا در سال ۱۹۳۷ م. حدود ۴ میلیون نفر چینی به تریاک معتاد بوده اند که نامشان ثبت شده بود و در سال ۱۹۳۸ م (مائو) رهبر حزب کمونیست چین می شود.
در دهه های ۱۹۴۰ تا ۱۹۸۰ م مبارزه شدید علیه اعتیاد و درمانهای اساسی و گسترده برای معالجه اعتیاد در چین جریان داشته و این کشور تجربیات با ارزشی در این زمینه دارد.

هم اکنون در ناحیه یونتان در جنوب غربی چین که در مجاورت برمه، لائوس و تایلند (مثلث طلایی) قرار دارد، کشت خشخاش برای استفاده دارویی مجاز است و همین امر موجب بقای اعتیاد در این ناحیه شده و ضمنا گزارش شده تریاک از این منطقه تا حدودی به صورت غیر قانونی از بنادر چین به هنگ کنگ و غیره قاچاق می شود.تاریخچه تریاک در ایران
در ایران کشت تریاک در دوره سلسله صفویه برای مصرف داخلی که در ایران گسترش سرسام آوری داشته، تا حدی که بعضی از پادشاهان این سلسله هم معتاد بودند، ولی با دقت در اشعار شعرای پیش از این تاریخ گویا ایرانیان پیش از این دوره هم تریاک خواری داشته اند.
تاورنیه و شاردن که در زمان صفویه از ایران دیدن کرده اند، می نویسند:

(خوردن تریاک و کوکنار در ایران رایج است).فریر (Freyer) طبیب و جراح کمپانی انگلیسی هند شرقی که در سال ۱۰۸۷ ه. ق از ایران دیدن کرده، در سفر نامه خود می نویسد: "ایرانیها هر وقت بخواهند کیفور شوند، تریاک مصرف می کنند"

و اضافه می نماید: " که معتادین می توانند مقدار زیادی از این ماده مصرف کنند بدون آنکه ناراحتی پیدا نمایند و آنها حالتی شبیه به مستی پیدا می کنند و در بین آنان ضرب المثلی وجود دارد که می گویند: در کرمان از هر سه نفر چهار نفرشان تریاکی هستند".استعمار انگلیس پس از به زانو در آوردن هند، بر آن شد که میان لندن و هندوستان خط ارتباطی تلگراف برقرار کند و برای این هدف می بایست از ایران بهره می گرفت.

بنابراین، موضوع را به ناصر الدین شاه گوشزد کرد و آن را عملــی ساخت و از این رو سیم بانان و کارگران هندی خط ارتباطی، از بزرگترین عوامل گسترش و آمــــوزش تریاک کشی در ایران گردیدند و خراسان دروازه تریاک کشی شد، به طوری که از سال ۱۲۳۰ ه. ش پیشقراولان قاچاقچیان این ماده مخدر در لباس دراویش هندی در خراسان و کرمان پراکنده شدند و به تریاک کشی پرداختند.
این سوداگران انگلیسی بودند که از یکسو به طور غیر مستقیم سعی در تشویق کشت و تولید بیشتر تریاک نموده و از سویی دیگر تریاک کشی را در سطح گسترده ای در سراسر ایران گسترش دادند تا بتوانند سلطه خود را در کشور های تحت استعمار بیشتر کنند.

بنابراین همراه با رشد استعمار در جوامع در حال توسعه، کشت خشخاش و اعتیاد به تریاک نیز در روستــاهای ایران متداول گشت و خرید و فروش آن معمول گردید و از آنجا که انگلیسی ها تریاک ایران را به قیمت خوبـــی می خریدند، کشاورزان دست از کاشت گندم و دیگر محصولات کشاورزی کشیدند و قسمت زیادی از کشتزارهای گندم را به کشت خشخاش اختصاص دادند، به طوری که تریاک به صورت یکی از مهم ترین کالاهای صادراتی ایران در آمد.
ماژوری نومی مورخ انگلیسی در این مورد در کتاب (شرق میانه) می نویسد: " از ۲۶ ولایت ایران در ۱۸ ولایت آن تریاک کاشته می شود و........".از طرفی برای کشت خشخاش کشاورزان و کارگران هنگام گرفتن شیره خشخاش از آن می خوردند و به آن عادت می کردند. سرانجام در ۱۳۲۹ ه. ش رژیم وقت به منظور کنترل تریاک و در واقع حفظ منابع مادی خود قرارداد "انحصار تریاک" را به تصویب می رساند.

هر چند این قانون ظاهرا در جهت کاهش میزان مصرف این ماده و مبارزه با آن وضع گردیده بودن ولی عملا مردم را به تریاک کشی دعوت و تشویق می نمود، زیرا در بخشی از این قرارداد مقرر گردیده بود که دولت موظف است سوخته تریاک را پس از مصرف، جمع آوری کند و در ازای هر مثقال سوخته تریاک مبلغی هم به عنوان حق الزحمه به تحویل دهنده پرداخت نماید.

بدین گونه ملاحظه می گردد که چگونه استعمار خارجی و ایادی داخلی آن در تار و پود این ملت رخنه می کنند و مردم را به اسارت مواد مخدر در می آورند.در سالهای جنگ جهانی دوم و پی از آن قاچاق مواد افیونی و اعتیاد به آن رواج بیشتری پیدا می کند، تا آنکه در سال ۱۳۳۴ ه. ش قانون منع کشت خشخاش و جلوگیری از مصرف غیر طبی تریاک از تصویب مجلس گذشت و در سال ۱۳۴۸ دولت وقت، قانون منع کشت خشخاش را لغو کرده و قانون کشت محدود خشخاش و سهمیه کوپن تریاک را جایگزین آن نمود.

ولی کلیه اقدامات دولت وقت، ظاهری بود و رژیم نه تنها سعی جدی در از بین بردن و حتی محدودیت آن اعمال نمی داشت، بلکه عوامل استعمار خارجی و داخلی نیز به نوعی در گسترش اعتیاد می کوشیدند.

آنچه قابل ذکر می باشد این است که در سال ۱۳۱۱ ه. ش. (زمان سلطنت رضا خان) هشت شیره کش خانه به طور رسمی در محله باغ فردوس کنونی دایر بود که نام آنها را دارالعلاج یا شفا خانه گذاشته بودند!!خلاصه آنکه استعمال تریاک در دوران قاجاریه، در زمان خاندان (پهلوی) گسترش یافت و علاوه بر تریاک، مصرف هرویین نیز معمول شد که این ماده را در حدود سال ۱۹۶۰ م. (۱۳۳۹ ه. ش) یک دارو ساز ایرانی از آلمان به ایران آورد.انواع تریاک
۱- تریاک خام, که عبارت از شیره خودبخود غلیظ شده گرزهای خشخاش است که بدون توجه به میزان آن, جز برای بسته بندی و ارسال, دستکاری دیگری در آن نشده باشد.
۲- تریاک عمل شده (پرورده), طبق تعریف لاهه, تریاک پرورده محصولی است که از تریاک خام با یک رشته عملیات مخصوص حل کردن, جوشاندن, بودادن و تخمیر بمنظور تبدیل آن به عصاره برای استعمال غیر طبی تهیه می شود.

- تریاک پزشکی, تریاکی که مقدار آن (دوز) مشخص بوده و برای مصارف درمانی و پزشکی کاربرد دارد. و در صنایع داروسازی هر کشوری آن را بصورت گرد یا دانه های ریز درآورده و یا با مواد بی اثر مخلوط کرده و مورد مصرف قرار می دهند.
مشتقات تریاک در تریاک حدود ۲۵ نوع آلکالوئید وجوددارند که ۶ نوع آن بیشتر از بقیه در تریاک یافت می شوند که عبارتند از : مورفین (۳ تا ۲۳درصد), کدئین (۵/۰درصد), پاپاورین (۱/۰درصد), نارسئین(۱/۰درصد), نارکوتین (۷درصد), تبائین (۳/۰درصد).
هرچه مقدار مورفین موجود در تریاکی بیشتر باشد می گویند آن تریاک دارای مرغوبیت بیشتری است. مقدار مورفین در تریاکهای بازرگانی ۶ تا ۱۴ درصد می باشد.
نحوه مصرف تریاک تریاک به صورت خوردن، کشیدن یا تزریقی مورد مصرف قرار می گیرد. تریاک از نظر طبقه بندی فارماکولژی، تضعیف کننده فعالیتهای سلسله اعصاب مرکزی است.
علائم مصرف تریاک مهمترین علائم مصرف تریاک و مشتقات آن عبارتند از :

۱- خواب آلودگی با حضور ذهن,

۲- تسکین درد,

۳- انبساط خاطر و آرامش,

۴- احساس گنگ و مبهم به زمان و مکان,

۵- بخواب رفتن با آرامش و تخیلات مطبوع,

۶- سستی اراده و ضعف حرکات فعاله

۷- کاهش امیال جنسی.
اثرات دلپذیر و آرامش بخش مواد مخدر بسته به مصرف دارو و تحمل شخص بمدت چهار تا شش ساعت ادامه می یابد و پس از آن مرحله خماری فرا می رسد که بصورت خمیازه و آبریزش از بینی, بیقراری, بی اشتهائی, افسردگی, تهوع و استفراغ می باشد.

بعد از کشیدن به اصطلاح چند "بست" تریاک, توجه فرد بر روی خودش متمرکز شده و گرایش شدیدی به آرامش پیدا می کند. درحقیقت اعصابش آرام و اراده اش سست شده و در تفکر و خیال فرو می رود و از معاشرت با دیگران تا حدودی پرهیز می کند و از وزن و زمان و فضا آزاد می شود. و دگرگونی در جهت یابی زمانی- فضائی در وی ایجاد می شود.

مصرف تریاک سبب می شود تا گذشته وآینده فرد با هم مخلوط شده و مجموعه "حال" را برایش ایجاد نماید و از زمان آزاد گردد.

شخص معتاد به تریاک در خیال واهی خود پس از استعمال تریاک احساس می کند که دارای روشن بینی زیاد و قدرت فهم و قضاوت هوشیارانه و بینش و ادراک اصیل از دنیای اطرافش می باشد و از این که بدون هیچ سعی و کوششی دارای این حالت در تفکر و تصور گردیده ابتدا تعجب می کند.

ولی رفته رفته در حالت کیف فرورفته و احساس خوشی و خوشبختی به وی دست می دهد و درنتیجه نسبت به محیط اطراف خود بیگانه و بی تفاوت می گردد. با توجه به مطالب ذکرشده, فرد معتاد به تریاک به سهولت می تواند, ساعات شبانه روز را با بی خوابی و رویاهای رضایتبخش ادامه دهد.

و بتدریج در وی وابستگی و بندگی ایجاد شود و در فواصل بست یا پیپ ها این فرد انرژی خود را از دست داده و اندوهگین و بی حوصله می شود و حالت یکنواختی در صدا و کندی در حرکاتش نمایان می شود. لاغری و ضعف عمومی در معتادان به تریاک رفته رفته شدیدتر می شود و ضایعات فیزیکی و روانی و اجتماعی فرد بتدریج زیادتر شده و موجب زوال و نابودی فرد می شود. یعنی با گذشت زمان تحمل فرد به مقدار مصرف تریاک بیشتر می شود و فواصل آن نیز کمتر شده و گروهی نیز در پایان به هروئین روی می آورند.

از نظر اجتماعی, اگرچه معتادان سنتی به تریاک در هر نقطه کشور همچنان به فعالیت خود اجباراً ادامه می دهند ولی از هم پاشیدگی خانواده در اغلب موارد نتیجه اولیه این نوع اعتیاد محسوب می شود.

مصرف مزمن داروهای مخدر توسط مادر در حین حاملگی که شامل تریاک و مشتقات آن و آمفتامین ها و باربیتوراتها می باشند برای جنین مضر است و سبب دیسترس داخل رحمی و کم وزنی نوزاد و گاهاً مرگ جنین و نوزاد می شود و در مواردی که مادر حامله معتاد تمایل و سعی در ترک اعتیاد را دارد بایستی سقط زودرس را انجام داد.

مصرف بیش از اندازه ( Overdose) مصرف بیش از حد، موجب اختلالات سیستم تنفسی گردیده و تنفس به کندی و آهستگی صورت می گیـــرد و در نهایت احتمالا متوقف شده و به مرگ منجر می شود. استفاده تریاک همراه با الکل می تواند، بسیار خطرناک باشد.

درمان و ترک تریاک اکثریت معتادان به مواد مخدر بویژه تریاک، تمایل به ترک اعتیاد به صورت تدریجی و در منزل و بویژه زیرنظر پزشک را دارند. بدین منظور یک روش ساده و مفید در زیر عنوان می‌گردد که بسیاری از معتادان قادر به ترک آن بوده و تعداد زیادی از معتادان نیز از طریق درمان سرپائی و درمانگاهی با همین روش اعتیاد را ترک کرده اند و خوشبختانه هیچ خطری نیز دربر نداشته‌است.

در این روش ابتدا بایستی فرد معتاد به تریاک، در طی ۱۵ روز و هر روز مقدار کمی از میزان تریاک مصرفی روزانه‌اش را کم کند و پس از ۱۵ روز به یک حد می‌نیمم برسد، سپس با تجویز ۴ داروی زیر که بیشتر جهت درمان علائم و نشانه‌های ترک اعتیاد بکار می‌رود و نوعی جایگزینی خفیف نیز می‌باشند می‌توان در مدت ۱۰ روز، وی را از اعتیاد نجات داد (درمجموع ۲۵ روز).

داروهای مصرفی عبارتند از:

۱- استامینوفن کدئین :

که در روز اول به میزان ۶-۳ عدد و برای ۳ بار در روز مصرف گردد که علاوه بر جایگزین شدن مقادیری از کدئین بجای تریاک مصرفی، می‌تواند علائم درد بدن و ناراحتی و سردرد ناشی از ترک اعتیاد را بطور چشمگیر کاهش دهد و سپس از روز دوم تا ۱۰ روز می‌تواند روزانه حدود ۳ عدد از استامینوفن کدئین‌دار را مصرف نماید.
۲- مپروبامات و یا داروهای خانوادة باربیتوریکها :

که جهت تکانهای عضلانی و مسائل روحی و عصبی و عضلانی می‌توانند مفید واقع گردند که در روز اول روزانه ۳ عدد و روزهای دوم و سوم روزانه ۲ عدد و سپس تا روز دهم روزانه ۱ عدد.

۳ – قرص دیفنوکسیلات که بدلیل اسهال و اختلالات گوارشی حاصله از ترک اعتیاد بصورت روزانه ۳-۱ عدد و برحسب نیاز به مدت ۱۰ روز تجویز گردد.
۴- قرص دیازپام دو عدد روزانه بصورت ۱ عدد دیازپام ۵ میلی‌گرمی در صبح و یکی در شب مصرف گردد. و برای سایر علائم حاصله از ترک اعتیاد باید داروی مربوط به آنرا تجویز نمود.

مثلاً اگر فرد دچار استفراغ و تهوع شد باید از داروهای ضد استفراغ استفاده کرده و یا اگر تغییرات فشارخون و مسائل قلبی پیداکرد داروهای مربوط به آنها را تجویز نمود.

مصرف قرص یا آمپول کلرپرومازین و فنوباربیتال در صورت نیاز می‌تواند بسیار مفید باشد. مصرف سایر داروهای ترک اعتیاد و رفع سندرم ترک اعتیاد نیز می‌تواند در هر مقطعی از ترک اعتیاد مورد استفاده قرارگیرد.
افراد معتادی که تمایل به ترک اعتیاد دارند اگر زیرنظر پزشک اقدام به ترک نمایند بسیار موفق‌ترند و جای هیچگونه اضطراب و نگرانی از مسائل ترک اعتیاد باقی نمی‌ماند زیرا پزشک مربوطه برحسب نیاز می‌توان به تزریق سرم و یا تجویز داروهای مورد نیاز اقدام نماید.
مصرف اغذیه پرانرژی و مایعات ضروری همراه با ورزشهای روزمره و مراقبت خانوادگی و تفریحات سالم و شادی‌بخش از ضروریات و اقدامات واجب در روزهای ترک اعتیاد می‌باشند.

جعبه متن

پزشکان بدون مرز