[Zohreh Gholami]

چای مانند قهوه در ردیف رایج ترین و مهم ترین نوشابه های مطبوع و مورد مصرف در بیشتر جهان می باشد.
چای دارای اهمیت غذایی ودارویی بسیاری است. ولی مهم ترین اثر ان تاثیر برروی سیستم اعصاب و در نتیجه رفع خستگی و ایجاد ارامش در انسان است چای دارای مقادیر قابل توجهی پروتئین . هیدراتهای کربن وانواع مختلفی از ترکیبات شیمیایی میباشد . چای دارای اثر انرژی زایی بالایی میباشد . بطوری که یک فنجان چای ۴ کیلو کالری انرژی به بدن می رساند . مصرف زیاد چای می تواند باعث طپش قلب، عصبانیت، اضطراب، بی خوابی و لاغری شود.

تاریخچه چای
تحقیقات نشان میدهد که بوته چای را در حدود۳هزار سال (ق.م) در چین می شناخته اند . گیاه چای و واریته های آن به حالت وحشی در شمال هند درناحیه ای به نام اسام میروییده. از نظر کاشت و مصرف چین اولین محلی است که این گیاه در انجادر حدود ۲۷۰۰ سال (ق.م)کشت می شده وبه مصرف می رسیده در زمان های گذشته کاهن های بودایی برای کمتر خوابیدن از چای استفاده می کرده اند وافسانه ای دراین مورد هست که می گوید کاهنی بنام بودهیدهارمادر مراجعت از ژاپن به خواب می رود و پس از بیدار شدن برای تنبیه شدن مژه های خود را کند وروی زمین ریخت این مژه ها در خاک ریشه داد وتبدیل به درخت چای شد. انتشار این گیاه از چین به ژاپن وهندو از قرن پانزدهم در اروپا کشت چای رایج شد.


کشت چای درایران
از اوایل قرن بیستم چایکاری در ایران اغاز شد . قبل از سال ۱۲۸۰(ه . ش )کشت چای درایران رواج نداشت و ایرانیان قدیم به جای چای قهوه می نوشیدند . به همین دلیل چایخانه های ایران همان نام قدیمی خود یعنی قهوه خانه را حفظ کرده اند.
علاقه دولت ایران به کشت چای در سال ۱۲۸۰ (ه .ش)باعث شد تا سفیر ایران در هند بنام حاج محمد میرزا کاشف السلطنه ماموریت یافت تا چگونگی کشت چای را بیاموزد . ایشان پس از مدتها کار وتلاش روی مزارع چای در هند موفق شد اصول و فنون چایکاری را بیاموزد و با موافقت دولت هند تعداد ۲۰۰۰ نهال چای به ایران بیاورد و انها را در زمینی در نزدیکی شهر لاهیجان در استان گیلان بکارد . پس از ان بودکه بتدریج کشت چای در ایران رواج یافت.


مشخصات چای
گیاه چای از تیره teaceae است . نوع پرورشی ان بنام camelliasineasis است. به دو شکل وحشی وپرورش یافته است . در حالت وحشی ارتفاع ان ارتفاع ان به ۱۰- ۱۵ متر می رسد که اغلب در کشورهای خاور دور می روید . انواع پرورشی ان دارای ارتفاع ۵۰ - ۷۰ متر است . که حداکثر به ۲ متر می رسد.


تقسیم بندی چای از لحاظ زراعی:
۱ -گونه چینی
۲- گونه اسامی و کامبوجی
۳-نژادهای دو رگه
تقسیم بندی گیاه چای از لحاظ طرز تهیه و تولید :
۱- چای سیاه
۲- چای سبز
۳- چای اولنگ
۴- چای قالبی


انواع چای

چای سیاه
این نوع چای پس از انجام تمام مراحل چایسازی بدست می آید این نوع چای به دو طریق رسمی یا ارتدکس و غیر رسمی بدست می اید در روش ارتدکس که همان روش چایسازی ایران نیز می باشد تمام مراحل تهیه چای از قبیل : پلاس ومالش و تخمیر و خشک شدن انجام می گیرد این نوع چای دارای درجه بندی هایی مثل :چای قلم . پیچیده . باروتی . و ... می باشد . در چای غیر رسمی از ماشینهایی استفاده می شود که در ان مرحله پلاس حذف می شود . این چای در ایران استفاده نمی شود.

چای سبز:
این نوع چای بیشتر در چین و ژاپن مصرف دارد . دراین نوع چای عمل تخمیر صورت نگرفته و پس از مالش بلافاصله چای را خشک می نمایند . این نوع چای کم رنگ ولی معطر می باشد و دارای خواص درمانی بسیاری می باشد.

چای اولنگ:
در این نوع چای عمل تخمیر بطور کامل انجام نشده و بصورت ناتمام می ماند .و در چین و ژاپن مصرف آن رایج است.

چای قالبی :
نوعی از چای که برای تهیه ان از برگ و ساقه و ترکه چای استفاده می شود . این نوع چای پس از انجام مراحل تهیه چای بصورت پودر و در قالبهایی که از نوع چوب می باشد ریخته ودر اپر فشار بصورت قالبی در می آید.