[Zohreh Gholami]

از چسبندگی رحم تا ناباروری

لوله های رحمی یکی از مهم ترین اعضای داخل لگن هستند و وظیفه گرفتن تخمک و انتقال آن به داخل لوله رحم را دارند. عمل لقاح هم داخل این لوله ها انجام می گیرد بنابراین سلامت لوله های رحم تاثیر زیادی در باروری زنان دارد و هرگونه اختلال در لوله های رحمی به هر دلیلی می تواند منجر به نازایی شود...

برای آشنایی بیشتر با عملکرد لوله های رحمی و چسبندگی و پیامد های بعدی آن با خانم دکتر شیرین نیرومنش متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفت وگو نشسته ایم.

▪ خانم دکتر! لطفا ابتدا کمی در مورد ساختار و وظیفه لوله های رحمی برایمان توضیح دهید.

قبل از شروع بحث در مورد چسبندگی یا انسداد در لوله های رحمی بهتر است بدانید که لوله های رحمی ۲عدد است که به نام لوله های فالوپ هم خوانده می شوند. این لوله ها از زوایای طرفی قسمت فوقانی تنه رحم به طول ۱۰ سانتی متر خارج می شوند و در انتها به شکل شیپوری در می آیند و روی تخمدان ها قرار می گیرند.


لوله رحمی ۴ قسمت دارد:
۱) قسمت داخل جداری به طول یک سانتی متر که در ضخامت دیواره رحم است
۲) تنگه یا ایسموس که محل اتصال لوله به رحم است
۳) آمپول که گشادترین قسمت است و بیش از نصف لوله را تشکیل داده و لقاح در آن صورت می گیرد
۴) اینفاندیبولوم یا ناحیه شیپوری که وظیفه گرفتن تخمک از تخمدان را دارد.


▪ چه عواملی می توانند زمینه را برای چسبندگی فراهم کنند؟
عوامل زیادی می توانند باعث این چسبندگی ها شوند. یکی از عواملی که باعث چسبندگی و انسداد لوله های رحمی می شود، عفونت است. عفونت به واسطه میکروب های مختلف می تواند باعث التهاب لوله ها شود و افرادی که مبتلا به عفونت های مکرر و شدید لوله های رحمی می شوند و به موقع مراجعه به پزشک ندارند و تحت درمان قرار نمی گیرند، ممکن است دچار چسبندگی و به دنبال آن نازایی شوند.

یکی از دیگر از عواملی که می تواند سبب چسبندگی لوله ها شود، جراحی ها هستند. از شایع ترین جراحی ها می توان از آپاندیسیت نام برد. عمل جراحی آپاندیسیت به خصوص در کسانی که آپاندیسیت پاره می شود و تورم و عفونت شدید در لگن ایجاد می شود، ممکن است باعث ایجاد چسبندگی شود. این چسبندگی ممکن است دو طرفه باشد یا یکطرفه، یعنی در همان سمتی که آپاندیسیت قرار گرفته است. در این صورت چسبندگی لوله ها می تواند به نازایی ختم شود.

یکی دیگر از جراحی هایی که ممکن است باعث چسبندگی شود جراحی کیست تخمدان، فیبروم رحمی و جراحی هایی است که داخل لگن انجام می شود. در این موارد باید با انتخاب صحیح بیمار و اجرای تکنیک های مناسب جراحی و تجویز آنتی بیوتیک به میزان کافی از بروز عفونت و چسبندگی جلوگیری کرد.

از علل دیگر بروز چسبندگی که امروزه یکی از بیماری های شایع در سراسر دنیا میان زنان است و در ایران هم میزان شیوع آن افزایش یافته، بیماری آندومتریوز است.

با بالا رفتن سن ازدواج و عدم تمایل به بارداری احتمال این بیماری افزایش می یابد. ابتلا به چنین بیماری ای می تواند از عوامل مهم چسبندگی و نازایی باشد. در آندومتریوز، بافت مشابه پوشش داخلی رحم در نقاطی غیرمعمول در قسمت پایینی شکم ظاهر می شود. این بافت ممکن است روی سطح تخمدان، پشت رحم و در حفره لگنی، روی دیواره روده و ندرتا در نقاطی دورتر به وجود آید.


▪ چسبندگی لوله های رحمی چه علایمی دارد؟
علایم ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شوند یا طی چند سال به وجود آیند، درد لگنی فزاینده هنگام عادت ماهانه، خصوصا روزهای آخر، گاهی درد لگنی ممکن است در هر زمانی رخ دهد، درد هنگام مقاربت جنسی ، لکه بینی قبل از عادت ماهانه، گاهی وجود خون در ادرار یا مدفوع، کمردرد و درد همراه با انقباضات روده ای و نازایی.


▪ آیا انجام سزارین هم می تواند سبب چسبندگی لوله های رحمی شود؟
سزارین هم به دلیل اینکه نوعی عمل جراحی است، می تواند چنین عارضه ای را داشته باشد. در برخی از خانم ها بعد از یک بار سزارین چسبندگی های شکمی دیده می شود اما چسبندگی های شکمی کمتر در محل لوله های رحمی است و بیشتر در قسمت مثانه دیده می شود. اما اگر روش سزارین به صورت اصولی و صحیح انجام شود حتی در خانم هایی که چند بار هم سزارین شده اند این مشکل به وجود نمی آید.


▪ آیا می توان مانع ایجاد چسبندگی شد و از بروز آن پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از ابتلا به این مشکل و مشکلات پس از آن از جمله نازایی و عواقب آن که هزینه های گزافی هم دارد، توصیه می شود که خانم ها بلافاصله پس از مشاهده هرگونه علامت عفونت و ترشح به پزشک مراجعه کنند. بهتر است به طور مرتب حداقل یکی، دو بار در سال به پزشک زنان مراجعه کنند و چکاپ شوند و در صورتی که عفونت لگنی وجود دارد تحت درمان قرار گیرند. به محض اینکه دچار ترشحات بدبو شدند و احساس سوزش و خارش داشتند باید سریع به پزشک مراجعه کنند و به طور کامل تحت درمان قرار گیرند. همچنین به طور سالیانه برای پاپ اسمیر مراجعه کنند. در صورت ازدواج هم پیشگیری از بارداری به مدت طولانی توصیه نمی شود. برخی خانم ها هم دیر ازدواج می کنند و هم ۷ یا ۱۰ سال بعد از ازدواج تمایل به بارداری ندارند. این امر، خطر ایجاد آندومتریوز و عوارض آن که چسبندگی باشد را افزایش می دهد. نکته دیگر اینکه بعد از ازدواج خانم ها بیشتر مستعد عفونت هستند. عفونت تناسلی و التهاب لوله بیشتر دیده می شود بنابراین اگر شرایط اجازه می دهد بهتر است یکی، دو سال بعد از ازدواج بارداری اول را داشته باشند تا دچار عوارض نازایی نشوند.


▪ این مشکل را چگونه می توان درمان کرد؟
با روش هیستروسکوپی که یک روش آندوسکوپی تشخیصی داخل رحمی است تحت شرایط بیهوشی عمومی و با وسیله تلسکوپ مانندی که از طریق دهانه رحم وارد حفره می شود، رحم از نظر وجود انواع چسبندگی های داخل رحمی بررسی می شود. این روش همچنین کاربرد درمانی دارد. با هیستروسکوپی از بین بردن چسبندگی ها، برداشتن پولیپ و انجام بیوپسی های متعدد میسر می شود. همچنین با روش هیستروسونوگرافی، بازبودن یا انسداد لوله های رحمی مورد بررسی قرار می گیرد. در این روش هم با قراردادن لوله باریکی در دهانه لوله رحم و تزریق سرم نرمال سالین و همزمان انجام سونوگرافی می توان از عبور مایع از لوله های رحمی و رها شدن آنها در حفره لگن که دلیل بازبودن لوله هاست اطلاع حاصل کرد.

اگر چسبندگی در اطراف لوله باشد با عمل جراحی یا لاپاراسکوپی می توان آن را باز کرد. برخی خانم ها بعد از باز کردن چسبندگی ها باردار می شوند. کسانی که چسبندگی اطراف و داخل لوله دارند و دچار آندومتریوز می شوند، در معرض بارداری خارج رحمی به خصوص بارداری داخل لوله های رحمی هستند که یکی از اورژانس های مامایی است و خطراتی ایجاد می کند.



مژگان کریمی

جعبه متن

منبع: روزنامه سلامت