[Zohreh Gholami]

افتادگی رحم در خانم‌ها

افتادگی رحم و مثانه یکی از مشکلات بعد از زایمان‌های مکرر است، ولی اگر خانم‌ها از قبل، ورزش کرده باشند و به آمادگی جسمانی و مراقبت‌های مربوط به سلامت رحم توجه کنند، می‌توان به راحتی از آن پیشگیری کرد.


اینها نمونه سوالاتی است که از متخصصان زنان پرسیده شده و امید است بتوانیم با توجه به این نکات از این مشکل پیشگیری کنیم.


چطور ممکن است رحم از جای خود جابجا شود؟
رباط‌ها و عضلات، رحم، مثانه و واژن را در محل خود درون لگن نگه می‌دارند. اگر این عضلات و رباط‌های حمایت کننده ضعیف یا در اثر کشیدگی شل شوند، رحم جابه جا می‌شود و به داخل مجرای واژن افتادگی پیدا می‌کند. پرولاپس یا افتادگی رحم، معمولا در زنان پس از دوران یائسگی رخ می‌دهد، یعنی زمانی که حداقل یک یا دو مورد زایمان طبیعی داشته‌اند. آسیب به بافت‌های نگهدارنده رحم در دوران بارداری و هنگام زایمان از یک طرف و کاهش هورمون استروژن و تکرار فشار به رحم از طرف دیگر می‌تواند عضلات کف لگن را ضعیف کند و باعث افتادگی رحم شود.

در پرولاپس رحم، رحم به سمت واژن حرکت می‌کند و وارد واژن می‌شود. مقدار حرکت و جابجایی، گاهی خفیف و تا درون واژن است و گاهی هم رحم کاملاً از واژن خارج می‌شود. پرولاپس رحم ممکن است با پرولاپس مثانه یا سیستوسل (که در آن مثانه به دیواره ضعیف جلوی واژن فشار می‌آورد) یا پرولاپس مقعد یا رکتوسل (رکتوم به دیواره ضعیف پشتی واژن فشار وارد می‌کند) همراه باشد.

 
با چه نشانه‌هایی می‌توان متوجه افتادگی رحم شد؟
درجه و شدت افتادگی رحم متفاوت است. در افتادگی خفیف معمولا هیچ علامتی وجود ندارد، اما اگر شدید باشد، بیمار احساس پری در واژن می‌کند. توده جلوآمده درون واژن یا حتی بیرون آن، احساس سنگینی یا درد خفیف در قسمت تحتانی پشت، اشکال در دفع مدفوع و ادرار، ناراحتی مبهم در لگن، درد حین روابط زناشویی، کمردردی که با بلند شدن شدت می‌یابد، بی‌اختیاری ادرار(نشت ادرار هنگام خندیدن، عطسه یا سرفه)، احساسی مثل نشستن روی یک توپ کوچک یا چیزی که انگار از واژن خارج شده است، از دیگر علایم است. در این موارد نگرانی‌های جنسی نظیر احساس از دست دادن قوام بافت واژن هم ممکن است زنان را آزار دهد. باید توجه کرد که این نشانه‌ها صبح‌ها کمتر است، اما در طول روز فرد مبتلا را بیشتر آزار می‌دهد.


چه عواملی خطر افتادگی رحم را افزایش می‌دهد؟
عواملی که باعث فشار خارجی بر عضلات و رباط‌ها می‌شوند، می‌توانند افتادگی ایجاد کنند. چاقی از مهم‌ترین این عوامل است، زایمان‌های طبیعی مکرر مخصوصاً زایمان کودک درشت یا زایمان سخت که در آن عضلات کف لگن و بافت‌های نگهدارنده آسیب ببیند، وارد آمدن ضربه، افزایش سن، کاهش میزان هورمون استروژن، بیماری‌هایی که باعث افزایش فشار داخل شکم می‌شوند مثل تومورها، سرفه مزمن و زور زدن زیاد به هنگام یبوست مزمن، تناسب جسمی نامناسب، شغل‌هایی که در آن زن مجبور باشد اجسام سنگین را بلند کند در بروز این مشکل دخیل هستند. البته گاهی عوامل ژنتیکی در این امر دخالت دارند.

خشکی واژن و افت هورمون استروژن پس از یائسگی در ایجاد افتادگی‌های واضح‌تر رحم موثر می‌باشد. این امر یکی از عوامل تشدید این عارضه است، اما باید توجه داشت که خود یائسگی باعث ایجاد پرولاپس نمی‌شود


آیا می‌توان از بروز این مشکل پیشگیری کرد؟
وزن مناسبی را حفظ کنید.
در طول بارداری و پس از زایمان، تمرینات ورزشی انجام دهید.
از یک رژیم غذایی سالم استفاده کنید.
برای حفظ قدرت عضلانی مناسب، در یک برنامه ورزشی منظم شرکت کنید.
از یبوست جلوگیری کنید.


چگونه و چه زمانی باید به دنبال درمان بود؟
اگر پرولاپس رحم خفیف باشد، نیازی به درمان نیست و معمولا تمرین‌ها و ورزش‌هایی که باعث سفت شدن عضلات و رباط‌های کف لگن می‌شوند، به درمان آن کمک می‌کنند، اما اگر شدید و علایم آن آزاردهنده باشد و فعالیت‌های روزانه فرد را مختل کند، حتما باید تحت درمان قرار گیرد. معاینه لگن و استفاده از اسپکلوم، پرولاپس رحم و واژن را مشخص می‌کند. پزشک از فرد مبتلا می‌خواهد سرفه کند یا زور بزند، با این کار پرولاپس بیرون می‌زند و تشخیص داده می‌شود.

در فردی که یائسه شده است و پرولاپس خفیف دارد، پزشک گاهی استروژن تجویز می‌کند که هم به شکل خوراکی تجویز می‌شود و هم به شکل کرم برای استعمال خارجی در دیواره واژن. استروژن باعث استحکام بافت حفاظتی لگن خواهد شد. گاهی یک وسیله پلاستیکی به نام حلقه واژینال یا پِسِّری داخل واژن استفاده می‌شود که به نگهداری رحم در جای خود کمک می‌کند. گاهی روش‌های جراحی نیز ممکن است به کار روند. اگر پرولاپس رحم شدید باشد و فرد تمایل به داشتن فرزند در آینده نداشته باشد، پزشک عمل هیسترکتومی را برای بیرون آوردن کامل رحم توصیه می‌کند.


اگر این مشکل درمان نشود، چه عوارضی خواهد داشت؟
در موارد شدید پرولاپس رحم، گردن رحم زخم می‌شود. با بیرون زدگی رحم، به دلیل تماس با لباس زیر امکان عفونت رحمی افزایش می‌یابد. گاهی هم افتادگی سایر اندام‌ها اتفاق می‌افتد، مثل افتادگی مثانه و رکتوم و همین امر باعث بروز اشکال در ادرار کردن و افزایش خطر عفونت می‌شود.

ضعف بافت‌های همبند اطراف رکتوم، اشکال در دفع اجابت مزاج را به دنبال دارد. افزایش خطر عفونت یا آسیب به اعضای لگن، انسداد مجرای ادرار، بی اختیاری ادرار و عفونت مثانه به دلیل عدم تخلیه کامل مثانه از دیگر عوارض است.


زهره لطیفی

جعبه متن

منابع:
سلامت نیوز - دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان
وبلاگ پزشک زن ایران - دکتر سیفی
ایران سلامت