[Zohreh Gholami]

گفتگو با متخصص زنان و زایمان درباره هيسترکتومي

به عمل جراحي‌اي که در آن به هر دليل جراح رحم را بر‌مي‌دارد، «هيسترکتومي» مي‏گويند. مشكلاتي مثل درد شديد لگن، خونريزي شديد و نامنظم ماهيانه يا ابتلا به سرطان رحم از مواردي هستند كه گاه براي درمان آنها چاره‌اي جز خارج كردن رحم نيست، البته در بيشتر موارد، هيستركتومي براي درمان چند بيماري‌ زنانه انجام مي‌شود كه به درمان دارويي پاسخ خوبي نداده‌اند.


برخي از شايع‌ترين اين مشكلا‌ت عبارتند از:
بيماري‏هاي همراه و جانبي از جمله آندومتريوز. در اين بيماري بافت رحمي دستخوش تغييراتي مي‌شود كه در نتيجه آن درد و خون‌ريزي نامنظم رخ مي‌دهد. در اين بيماري هم اگر دارودرماني و درمان‌هاي ديگر جواب ندهد، شايد به هيستركتومي نياز باشد. در بيماران بالاي 45سال هم که دچار خونريزي‏هاي غيرطبيعي هستند، بايد در ابتدا تشخيص اورژانسي انجام شود تا اگر نشانه‏هايي از سرطان مشاهده شد، حتما رحم خارج شود.

قبل از هيسترکتومي، درمان‏هاي کمکي و شيمي‏درماني انجام مي‌گيرد. اگر فرد مبتلا به افتادگي شديد رحم باشد و مصرف دارو و ورزش منظم براي مستحكم كردن كف لگن، علايم را برطرف نكند، به هيستركتومي نياز خواهد بود. پايين آمدن رحم در كانال واژن، زماني رخ مي‌دهد‌ كه بافت‌ها و رباط‌هاي نگهدارنده آن ضعيف شوند. گاهي افتادگي رحم ممكن است باعث بي‌اختياري ادرار و فشار در لگن شود. در اين صورت رحم از طريق پايين يعني واژينال خارج مي شود. با انجام اين روش، بيمار پس از عمل درد کمتري را احساس مي‏کند. اگر فرد مبتلا به خونريزي مكرر و طولا‌ني مدت از واژن باشد و خونريزي ماهيانه شديد و نامنظم داشته باشد و پزشك نتواند با روش‌‌هاي ديگر خونريزي را كنترل كند، هيستركتومي کمک موثري خواهد بود.


انواع هيسترکتومي
براي خارج‌كردن رحم روش‏هاي متفاوتي وجود دارد که پزشک با توجه به وضعيت و شرايط فرد يکي از آنها را انتخاب مي‏کند. درگذشته تنها روش خارج‌كردن رحم، از طريق شکم بود اما امروزه با روش‏هاي جديدي مانند عمل لاپاروسکوپي بدون اينکه شکم باز شود، اين کار انجام مي‏شود. در عمل لاپاروسکوپي با ايجاد 4 سوراخ، رحم از اجزاي کناري تان جدا شده و به صورت تکه‏تکه از طريق سوراخ‏ها يا از راه واژن خارج مي‏شود. بيمار بعد از عمل جراحي وضعيت خوب و خون‏ريزي كمتري دارد و زودتر مي‌تواند به زندگي عادي بازگردد. البته روش‏هاي جايگزين ديگري براي هيسترکتومي وجود دارد که کمتر تهاجمي است.

در صورتي كه بيماري خوش‌خيم باشد، ممكن است غيراز برداشتن رحم، گزينه‌هاي ديگري هم وجود داشته باشد. اگر مشكل به دليل هورموني باشد، با استفاده از دستگاه هيستروسکوپ، آندومتر تراشيده و نازک مي‏شود. درنتيجه نيازي به برداشتن رحم نيست. همچنين مي‏توان با استفاده از بالون‏هايي که 187 درجه سانتي‏گراد گرما توليد مي‏کنند، قسمت داخلي رحم را سوزاند يا با روش راديوفرکوئنسي که مانند امواج مايکروويو است و حرارت بالايي دارد، در تماس با آندومتر، لايه‏اي را که باعث خونريزي مي‏شود، از بين برد. در روش راديوفرکوئنسي تا حدود 96 درصد خون‏ريزي کاهش چشمگيري مي‌يابد.


دوره نقاهت بعد از رحم‌برداري
در روش باز يا بسته، بايد محل زخم حتما خشک نگه داشته شود تا از رشد ميکروب‏ها جلوگيري شود. معمولا بخيه‏ها خودبه‌خود جذب مي‏شوند و اگر قابل جذب نباشند، بيمار بعد از يک هفته مي‏تواند براي كشيدن آنها مراجعه كند. در افراد چاق ممکن است در محل زخم ترشحات آبکي و خون‌آلود وجود داشته باشد که معمولا با رعايت نكته‌هايي كه گفته شد،‌ بهبود مي‏يابد. اگر رحم از طريق شکم بيرون آورده شود، تا 6 هفته بايد از فعاليت سنگين خودداري شود. در روش لاپاروسکوپي، نيازي به استراحت نيست و بعد از چند روز تا يک هفته فرد مي‎تواند به فعاليت‏هاي معمول خود بپردازد. از روز دوم بعد از عمل و بعد از برداشتن پانسمان، هر روز استحمام کنيد. 4 تا 6 هفته بعد از عمل، نبايد روابط زناشويي داشته باشيد. خارج کردن رحم نبايد تاثيري در کيفيت زندگي و روابط زناشويي‌ داشته باشد. در صورت وجود تب، درد شکم، عدم دفع گاز و مدفوع، تهوع و استفراغ طول کشيده، خونريزي واژينال، تپش قلب و افت شديد فشارخون، اسهال، ترشحات بدبو از محل زخم يا واژن، بيرون‌زدگي توده (فتق) از محل عمل نيز حتما بايد به پزشک متخصص مراجعه شود.

جعبه متن

دکتر آزيتا صفارزاده، متخصص زنان و زايمان، فلوشيپ لاپاروسکوپي و نازايي

[Zohreh Gholami]

انـواع و اقـسـام هيستـرکتـومـي

رحم‌برداري با توجه به ميزان برداشت بافت‌ها انواع گوناگوني دارد:
• رحم‌برداري نيمه‌کامل يا فوق‌‌دهانه‌اي: جراح فقط بخش بالايي رحم را برمي‌دارد و گردن يا دهانه رحم را به جاي مي‌گذارد.
• رحم‌برداري کامل: تمام رحم و دهانه رحم خارج مي‌شود.
• رحم برداري راديکال: جراح همه رحم و بافت‌هاي طرفين رحم و دهانه رحم و بخش بالايي واژن را برمي‌دارد. رحم‌برداري راديکال معمولا فقط هنگامي انجام مي‌شود که فرد مبتلا به سرطان باشد. در رحم‌برداري راديکال ممکن است تخمدان‌ها هم برداشته شوند، عملي که به آن «اُاُفورکتومي» يا «تخمدان‌برداري» مي‌گويند.


همچنين رحم برداري با تکنيک‌هاي مختلفي ممکن است انجام شود:
1) رحم‌برداري از راه شکم: يک عمل جراحي باز است. اين نوع رحم‌برداري شايع‌ترين نوع اين جراحي است و 70 درصد موارد را شامل مي‌شود. جراح براي انجام اين عمل، يک برش 12 تا 17 سانتي‌متري عمودي يا افقي روي شکم ايجاد و رحم را از طريق اين برش خارج مي‌کند. پس از انجام اين عمل، بيمار بيش از 3 روز در بيمارستان بستري مي‌شود. پس از بهبودي جوشگاه هم زخم قابل‌مشاهده‌اي در محل برش جراحي روي شکم باقي مي‌ماند.

2) رحم‌برداري با کمترين تهاجم: امروزه روش‌هاي متعدد رحم‌برداري با کمترين تهاجم معمول شده است که در آنها از برش‌هاي کوچک‌تري استفاده مي‌شود:
• رحم‌برداري از راه واژن: جراح در اين روش با برش دادن از درون واژن رحم را خارج مي‌کند. برش جراحي در داخل بدن است، بنابراين جوشگاه زخم قابل‌مشاهده‌اي وجود نخواهد داشت.

• رحم‌برداري با لاپاروسکوپي: در اين جراحي يک لوله باريک که دوربين نوراني بر سر آن قرار دارد و ابزارهاي جراحي از طريق برش‌هاي کوچک روي شکم، به درون بدن فرستاده مي‌شود. جراح با مشاهده تصوير درون بدن روي يک صفحه، عمل جراحي را از خارج بدن انجام مي‌دهد.

• رحم‌برداري با لاپاراسکوپي به کمک روبات: اين عمل مشابه رحم‌برداري با لاپاراسکوپي است، به جز اينکه جراح حين انجام عمل يک سيستم روباتي پيچيده داراي ابزارهاي جراحي را از بيرون بدن هدايت مي‌کند. تکنولوژي پيشرفته به جراح امکان مي‌دهد از حرکات طبيعي مچ استفاده کند و جريان عمل را روي يک صفحه نمايش سه‌بعدي ببيند.


استفاده از روش‌هايي با کمترين تهاجم در مقايسه با رحم‌برداري باز از راه شکم مزايايي دارد. اين روش‌هاي کمتر تهاجمي درد و جوشگاه زخم کمتري ايجاد مي‌کنند و خطر عفونت به دنبال آنها کمتر است. زناني که رحم آنها با روش‌هاي کمتر تهاجمي خارج مي‌شود، مي‌توانند پس از 3 تا 4 هفته به زندگي عادي بازگردند، در حالي که در رحم‌برداري باز، زمان نقاهت 4 تا 6 هفته است. هزينه‌هاي جراحي‌‌هاي کمتر تهاجمي نيز از هزينه‌هاي عمل باز کمتر است. خطر ايجاد فتق در محل برش جراحي در اين روش‌ها کمتر مي‌شود.

جعبه متن

منبع: WebMD