[Zohreh Gholami]

آشنایی با بیماری کبد چرب و درمان آن

کبد چرب، بمب ساعتي قرن جديد است؛ بمبي که حاصل بي‏تحرکي، رژيم غذايي نامناسب، استفاده از فست‏فودها و رشد فزاينده پديده چاقي در دنياست...

براي آشنايي با اين بمب ساعتي و چگونگي خنثي‏‌كردن آن، گفت‏وگوي ما را با دکتر شاهين مرآت، فوق‌تخصص بيماري‌هاي گوارش و کبد و دانشيار دانشگاه علوم پزشکي تهران بخوانيد.


آقاي دکتر! چه وقت مي‌گويند کبد چرب شده است؟
وقتي وزن كسي بالا مي‌رود، چربي در بدنش زياد مي‌شود و چربي اضافه در شکم، ران‏ها، بازوها و ساير قسمت‌هاي بدن مانند کبد رسوب مي‌کند و باعث به وجود آمدن کبد چرب مي‌شود.


كبد چرب چه مشكلاتي براي بدن ايجاد مي‌كند؟
کبد چرب آسيب خاصي به بدن نمي‌زند اما حدود 10 درصد افراد مبتلا به کبد چرب، دچار مشکل مي‌شوند و چربي رسوب‌کرده به کبد آنها آسيب مي‌زند. علت اين آسيب هنوز مشخص نيست و با آزمايش‌هاي کبدي و مشاهده افزايش آنزيم‌هاي کبدي مي‌توان به آن پي ‌برد. در اين صورت کبد چرب مهم مي‌شود. 2 نوع کبد چرب وجود دارد؛ يکي کبدي که در اثر رسوب چربي آسيب نمي‌بيند و ديگري کبدي که به دليل وجود چربي‌ دچار مشکل مي‌شود كه اگر درمان نشود، به مرور زمان کبد را از بين مي‌برد.


گفته مي‌شود کبد قدرت بازسازي بسيار خوبي دارد. با اين حال چربي مي‌تواند آن را از بين ببرد؟
بله، البته کبد همه بيماران مبتلا به اين عارضه از بين نمي‌رود. همان‌طور که اشاره کرديد، کبد قدرت بازسازي خوبي دارد و اگر آسيب ببيند، خودش را ترميم مي‌کند، اما در بعضي‌ افراد اين بازسازي آنقدر سريع نيست که همه آسيب‌ها ترميم شود، در نتيجه بعد از گذشت حدود 20 تا 30 سال، ممکن است کبد کاملا از کار بيفتد و به سيروز کبدي يا نارسايي کبد منجر شود. متاسفانه از آنجا که چاقي بسيار شايع شده‌است، متعاقب آن ابتلا به کبد چرب نيز افزايش‌يافته‌است. در حال حاضر کبد چرب يکي از شايع‌ترين بيماري‌هاي کبدي و مهم‌ترين علت نارسايي کبدي است.


معمولا در چه افرادي پيشرفت‌کرده و منجر به نارسايي کبد مي‌شود؟
معمولا افراد خيلي چاق، ديابتي‏ها و افرادي که چربي خون بالا يا در خانواده‌شان سابقه ابتلا به نارسايي کبدي وجود دارد، بيشتر در معرض خطر هستند.


ميزان شيوعش چقدر است؟
كبد چرب بيماري شايعي است و حدود 30 درصد مردم به آن مبتلا هستند. بيماري 2 تا 3 درصد آنها پيشرفت مي‌كند و به سيروز کبدي تبديل مي‌شود.


بيشتر در چه سن و جنسي ديده مي‌شود؟
کبد چرب در هر سني ديده مي‌شود. به‌خصوص اينکه چاقي در ميان کودکان هم شايع شده است ولي معمولا در سنين 30، 40 تا 50 سال و بيشتر در بين آقايان شيوع دارد.


مبتلايان، علايمي هم دارند؟
نه، خوبي يا شايد بدي کبد اين است که ذخيره آن بالاست. يعني اگر حتي نصف کبد هم از بين برود، هيچ اتفاقي نمي‌افتد و فرد متوجه آن نمي‌شود. فقط از راه آزمايش مي‌توان به وجود مشکل کبدي در فردي پي برد. در بيشتر مواقع فرد به دلايل ديگري آزمايش يا سونوگرافي انجام مي‌دهد و پزشک متوجه کبد چرب هم مي‌شود. وقتي علايم ظاهر مي‌شود که کبد کاملا از بين رفته باشد. شروع علايم هم معمولا زودتر از 50-40 سالگي نيست چون تقريبا 20 تا 30 سال طول مي‌کشد تا کبد از بين برود. در اين صورت شکم آب مي‌آورد. در موارد شديدتر فرد خونريزي گوارشي مي‌كند و دچار اختلالات هوشياري مي‌شود.


راه درمانش چيست؟
درمان کبد چرب مانند درمان چاقي است و مبتلايان به کبد چرب مي‌توانند با انجام ورزش‌ و تغذيه مناسب مشکلشان را حل کنند. اگر بيماران بتوانند فقط 10 درصد وزن بدنشان را کم کنند، براي درمان کبد چرب کافي است. مثلا اگر فردي با وزن 100 کيلوگرم وزن کم کند و به 90 کيلوگرم برسد، کبد چربش خيلي بهتر مي‌شود. پس همان‌طور که با رژيم مناسب و ورزش، چربي‌هاي بدن آب مي‌شود چربي کبد هم بهبود مي‌يابد.


يعني دارو ندارد؟
نه، داروي خاصي براي کبد چرب وجود ندارد. برخي پزشکان براي بيمار ويتامينE تجويز مي‌کنند ولي هنوز تاثير اين ويتامين در بيماران و اينكه نفعش از ضررش بيشتر باشد، ثابت نشده است زيرا ميزان دوز ويتامينE که براي درمان کبد چرب تجويز مي‌شود، بسيار بالاست و خطر سکته قلبي و تصلب شرايين را افزايش نمي‌دهد بنابراين پيشنهاد نمي‌شود مگر در موارد بسيار خاص که فرد پيشرفت کبدي زيادي داشته باشد و نمونه‌برداري مشکل مهمي را نشان بدهد. در غير اين صورت، تجويز ويتامينE بيشتر از 3 قرص در هفته و يک روز در ميان پيشنهاد نمي‌شود. داروهاي ديگري هم تجويز مي‌شوند ولي هيچ‌کدام واقعا موثر نيستند. تنها عوامل موثر در درمان کبد چرب، ورزش و کاهش وزن هستند.


انجام چه ورزش‌هايي را به مبتلايان به کبد چرب توصيه مي‌کنيد؟
معمولا به افراد مي‌گوييم يا 20 دقيقه در روز ورزش کنند يا يک روز درميان يک ساعت به انجام فعاليت‌هاي ورزشي بپردازند. بيماران بايد بدانند که ورزش بايد مداوم انجام شود تا تاثيرگذار باشد نه اينکه 2 روز آن را انجام دهند و 3 روز انجام ندهند. ضمن اينکه لازم نيست اين 20 دقيقه يا يک ساعت، مداوم باشد، بيمار مي‌تواند 2 تا 10 دقيقه يا 4 تا 15 دقيقه ورزش کند. اين توصيه به‏خصوص براي افرادي است که به دليل مشکلات اسکلتي‌-عضلاني قادر به ورزش طولاني نيستند. فرد يا بايد سريع راه برود يا از سربالايي بالا برود و... تا به بدن فشار بيايد و عرق کند، ضربان قلبش تند شود و به نفس‌نفس زدن بيفتد. چنين ورزش‌هايي هم وزن را پايين مي‌آورد و هم کبد چرب را بهبود مي‌بخشد.


مبتلايان به کبد چرب بايد رژيم غذايي خاصي را رعايت کنند؟
نه، رژيم خاصي وجود ندارد و مهم کم‌کردن وزن است، يعني اگر فردي مقدار زيادي هم روغن بخورد ولي طوري ورزش کند که همه آنها بسوزد مانعي ندارد و اگر غذاي کمي بخورد ولي اصلا ورزش نکند و وزنش بالا برود، براي کبد بد است. مهم وزن کم‌کردن است. توصيه مي‌کنم آنها به يک متخصص تغذيه مراجعه کنند.


مي‌توانيم بگوييم کبد چرب يک بيماري جدي است؟
جدي است اما زمان براي درمان آن زياد است به‌خصوص اينکه راه‌هاي درمان هم بسيار ساده است. ايجاد عارضه در کبد حدود 30 سال زمان مي‌برد اما زمان پيشگيري از آن همين حالاست، بنابراين مبتلايان بايد وزنشان را در حد ايده‌آل نگه دارند تا بيماري‌شان پيشرفت نکند يا از عود مجدد آن پيشگيري کنند.

[Zohreh Gholami]

کبد چرب

پيشرفت علم و تكنولوژي و در پي آن ارتقاي سطح، آسايش و آسان‌تر شدن امور زندگي، باعث شده است انسان به دليل دريافت بيش از نياز غذا و كاهش فعاليت بدني، در معرض عوارض ناشي از ذخيره مازاد موادغذايي در بدن به صورت چربي قرار گيرد...

[/b]

اين چربي، علاوه بر تغييرات ظاهري، باعث تحولاتي در بافت‌هاي مختلف بدن مي‌شود و بر كميت و كيفيت زندگي فرد تاثير مي‌گذارد. بيماري‌هاي مرتبط با افزايش وزن و چاقي، كيفيت زندگي را پايين مي‌آورند و طول عمر را كاهش مي‌دهند.

يكي از خطرهاي زندگي كم‌تحرك، ابتلا به كبدچرب است. اين بيماري در سال‌هاي اخير مورد توجه قرار گرفته است و مطالعات بسياري در مورد شيوع آن، نحوه پيدايش، روش ايجاد آسيب، آثار و عوارض ناشي از آن، درمان‌هاي موجود و مورد نياز و در نهايت سير بيماري انجام شده است.

در حال حاضر كبد چرب، شايع‌ترين بيماري كبدي است و شيوع آن رو به فزوني دارد. بنا به آمارهاي موجود، بين 30 تا 40 درصد افراد جامعه مبتلا به درجاتي از كبدچرب هستند. افراد چاق بيشتر دچار كبدچرب مي‌شوند اما ضرورتي ندارد فرد مبتلا به كبدچرب، حتما چاق باشد.

مردان بيشتر به اين بيماري مبتلا مي‌شوند اما شيوع آن در زنان هم پس از سن يائسگي به‌طور چشمگيري افزايش مي‌يابد. كساني كه ديابت قندي دارند هم در معرض خطر ابتلا به اين بيماري هستند.

با توجه به افزايش ميزان چاقي و اضافه وزن در بچه‌ها، ابتلاي آنها هم دور از انتظار نيست. كبدچرب، شايع‌ترين علت بيماري مزمن كبدي در گروه سني نوجوانان و جوانان است و بي‌توجهي به بيماري و درمان مناسب، عوارضي از جمله پيشرفت بيماري به سمت نارسايي كبدي و نياز به پيوند كبد را به دنبال دارد.

اهميت باليني كبدچرب به شيوع آن در جامعه و سير طبيعي آن بستگي دارد. با توجه به شيوع گسترده اين بيماري در سطح جهان و ارتباط قابل توجه آن با مرگ‌ومير ناشي از بيماري‌هاي قلبي – عروقي و مغزي و در درجه بعدي نارسايي كبدي و بدخيمي‌ها، بايد به عنوان يك پديده زاييده زندگي پيشرفته ماشيني، آن را جدي گرفت و برنامه‌هاي درماني مناسب و برنامه‌هاي آموزشي گسترده براي پيشگيري از افزايش شيوع آن تدارك ديد. از ديدگاهي ديگر، مي‌توان اين بيماري را نشانه‌اي از يك اختلال گسترده در سيستم متابوليسم داخلي دانست و آن را آينه‌اي از وضعيت عروق داخل بدن در نظر گرفت. همان‌طور كه چربي در كبد رسوب مي‌كند، مي‌تواند در جدار عروق ديگر بدن از جمله عروق قلبي، مغزي و كليوي هم رسوب كند و باعث آسيب به اين اعضا شود.

كبدچرب براي تبديل به نارسايي كبد و نياز به پيوند به زمان نسبتا طولاني (حدود 20 تا 30 سال) نياز دارد ولي در قلب يا مغز، فاصله زماني بين پيدايش تنگي در رگ تا بروز علايمي مانند سكته قلبي يا مغزي بسيار كوتاه است، بنابراين بايد اين بيماري را هشداري در نظر گرفت و با تغيير در شيوه زندگي و درمان به موقع، از عوارض آن پيشگيري كرد.

مي‌توان گفت بيشتر مواقع، با تصحيح روش زندگي مانند الگوي صحيح غذاخوردن و فعاليت مناسب مي‌توان از ابتلا به اين بيماري پيشگيري كرد.