[Zohreh Gholami]

هشدار محافل علمى نسبت به عمل سزارین

زایمان طبیعى به نفع مادر، كودك و اقتصاد خانواده است




حاضر نیستیم زنده زنده شكنجه شویم. این تصورى است كه در میان نسل جدیدى از زنان رایج شده است كه زایمان به شیوه طبیعى را انتخاب نمى كنند. در یك كلینیك مراقبت هاى قبل و بعد از باردارى در خیابانى در شمال شهر تهران ، زن جوانى در انتظار به دنیا آمدن نخستین فرزندش، مى گوید: «از زایمان طبیعى فقط صحنه هاى جیغ و فریاد زن ، و دردى كه مى كشد در خاطرم هست. واقعاً زایمان طبیعى مثل شكنجه است.»

حالا او با انتخاب زایمان به شیوه سزارین از تصور روزى كه وضع حمل خواهد كرد، خوشحال و هیجان زده است: «این طورى نه خودم اذیت مى شوم و درد مى كشم و نه اطرافیانم به زحمت مى افتند. با پاى خودم به بیمارستان مى روم و مثل زایمان طبیعى به بچه هم فشار نمى آید.»


این زنان در مقایسه با زنان پیش از خود چه تفاوتى كرده اند؟!
به نظر مى رسد با وجود شیوه هاى نوین پزشكى ، این زنان دیگر حاضر به تحمل درد و رنج زایمان طبیعى نیستند. مسئول كلینیك مى گوید: «انگیزه اغلب زنان از زایمان به شیوه سزارین، كاهش آستانه درد است.» و با مثالى كه مى زند بر این نكته صحه مى گذارد:

« از هر 10 زن باردارى كه به این مركز مراجعه مى كنند، 5 نفر آنها تصمیم قطعى براى زایمان به شكل سزارین دارند. 3 نفر بین انتخاب زایمان طبیعى و سزارین مرددند و منتظر اعلام نظر پزشك مى مانند و فقط 2 نفر به قطع و یقین مى خواهند به شكل طبیعى زایمان كنند. »

نه فقط در تهران ، بلكه وضعیت در شهرستان ها نیز همین گونه است. دكتر« پردیس بهرامیان » جراح و متخصص زنان و زایمان مى گوید: « در شهرهاى كوچك كه تا چند سال پیش یك سزارین هم انجام نمى شد، زایمان به روش سزارین افزایش یافته است.» به این ترتیب شاید به زودى پرونده زایمان طبیعى براى همیشه بسته شود و از آن فقط خاطره اى در نقل قول هاى مادران و مادربزرگ ها باقى بماند!


آمار چه مى گوید؟
آمار مى گوید در ایران در سال 79 حدود 35 درصد از كل زایمان ها به روش سزارین بود. در سال هاى بعد این رقم سیر صعودى پیدا كرد و در سال 82 آمار سزارین در بیمارستان هاى دولتى دانشگاهى 29 درصد ، در بیمارستان هاى دولتى غیر دانشگاهى 44 درصد و بیمارستان هاى خصوصى 88 درصد شد.

مدیر انجمن مامایى كشور هم اعلام كرده: « 60 درصد زایمان هاى زنان ایرانى سزارین است.» « ناهید خداكرمى» افزوده است: « در حالى كه به طور طبیعى فقط باید 10 تا 15 درصد زایمان ها به صورت سزارین انجام شود، اما متأسفانه عمل هاى سزارین در برخى بیمارستان هاى خصوصى به 100 درصد رسیده و در بیمارستان هاى دولتى در تهران و در شهرستان ها این عمل 60 تا 70 درصد كل زایمان هاست.»

فاصله ما از این لحاظ هم با كشورهاى دیگر عجیب و باور نكردنى است:
«85 درصد زایمان ها در ایرلند به طور طبیعى انجام مى شود. در سوئد 40 درصد زایمان ها طبیعى است و در منزل به وسیله ماما صورت مى گیرد و در امارات متحده 89 درصد زایمان ها به شكل طبیعى انجام مى شود.»


«سزارین» انتخاب تك فرزندها
اغلب خانواده هاى ایرانى پرجمعیت بودند. دكتر «جواد پیروز بخت» متخصص زنان و زایمان خود به یكى از این خانواده هاى پرجمعیت تعلق دارد، اما به عقیده او حالا كه تك فرزندى ایده خیلى از جوان ها شده، زنان جوان هم ترجیح مى دهند نخستین و تنها زایمانشان بدون درد باشد. كاهش درد، انگیزه اغلب زنان براى انتخاب زایمان به شیوه سزارین است. دكتر پیروز بخت مى گوید: «آنچه این زنان به آن بى توجهند این است كه هر دو زایمان با درد همراه است.

در زایمان طبیعى این درد قبل از وضع حمل است و در سزارین درد بعد از زایمان به وجود مى آید كه بسیار شدید تر از درد زایمان طبیعى است. ضمن این كه درد زایمان طبیعى چون متناوب است بین فواصل درد براى فرد امكان استراحت هست، اما درد زایمان سزارین این طور نیست و زمان زیادى باید بگذرد كه اثر داروهاى بیهوشى ، مصرف آنتى بیوتیك ها و ... كه بر روى شیردهى نیز مؤثر است، ازبدن مادر خارج شود. در زایمان طبیعى خونریزى كمتر است. احتمال عفونت و آمبولى كاهش مى یابد و نیاز نیست بیمار آنتى بیوتیك  زیادى مصرف كند.

بازگشت سریع عضلات بدن به فرم طبیعى، بازگشت سریع تر به محیط خانواده و شروع زندگى عادى و كاهش هزینه درمان ، از دیگر محاسن زایمان طبیعى است. دكتر پیروز بخت مى گوید:« زایمان طبیعى به نوزاد فرصت مى دهد خود را با محیط خارج از رحم تطبیق دهد. در واقع انقباض هاى طبیعى رحم هنگام زایمان، سبب كنار آمدن تدریجى نوزاد با محیط خارج از رحم مى شود.»


زایمان بدون درد
آیا زایمان طبیعى عوارضى هم دارد كه در گرایش زنان به انتخاب سزارین مؤثر است؟
در یك بیمارستان دولتى ، مادر جوانى كه سه هفته قبل فرزندش را با زایمان طبیعى به دنیا آورده است، با وجود سلامتى  نوزادش، همچنان با تردید به زایمان طبیعى نگاه مى كند:« شنیده بودم كه در زایمان طبیعى نوزاد از ناحیه سر آسیب مى بیند و فشار دهانه رحم روى سر نوزاد سبب كند ذهنى او درآینده مى شود.» حالا او گمان مى كند كشیدگى سر نوزاد  21 روزه اش ازهمان عوارض زایمان طبیعى است.

بیست دقیقه بعد هر دو نفر ما در اتاق دكتر « بهرامیان »، متخصص و جراح زنان و زایمان به توضیحات او درباره عوارض زایمان طبیعى گوش مى دهیم: « اگر زایمان طبیعى درست انجام نشود و زیر نظر پزشك نباشد، مى تواند سبب مرگ نوزاد شود. براى مثال اگر بند ناف پیچیده شده باشد و پزشك نتواند به موقع واكنش نشان بدهد، جان نوزاد به خطر مى افتد. گاهى درست كنترل نشدن زایمان طبیعى ممكن است موجب خونریزى شدید و سپس كم خونى  مادر شود.» اما به اعتقاد دكتر بهرامیان هیچ سند معتبر و علمى اى وجود ندارد كه نشان بدهد زایمان طبیعى روى هوش  نوزاد تأثیر مى گذارد و یا سبب كم هوشى او و فشار آمدن به سر نوزاد مى شود: « معمولاً به علت نرمى جمجمه سر نوزاد به هنگام زایمان طبیعى ممكن است كمى كشیدگى در این ناحیه به وجود بیاید كه بعد از تولد و در مدت كمتر از یك ماه با رشد نوزاد  برطرف مى شود.»

كاهش درد زایمان طبیعى به جاى جایگزین كردن كامل شیوه سزارین، اقدامى است كه در حال حاضر در بسیارى از كشورها انجام مى شود. زایمان بى درد یكى از روش هاى مطمئنى است كه در كشورهاى اروپایى از آن استفاده مى شود. در این روش مواد بى حس كننده به داخل كانال نخاع تزریق می شود و بیمار مى تواند زایمانى بدون درد داشته باشد.

روش دوم استفاده از مواد بیهوشى استنشاقى است. مثلاً در مواردى كه درد شدید مى شود، مى توان از گاز N2O (گاز خنده) براى تسكین درد و كاهش هیجان و استرس  بیمار با رعایت اصول پزشكى بیهوشى،  استفاده كرد. كمك گرفتن از وسایلى نظیر « فورسپس » و « وكیوم » هم مى تواند در كاهش درد زایمان طبیعى و وضع حمل راحت تر مادر مؤثر باشد. »


آنچه پزشكان مى خواهند
پزشكان، مادران را به استفاده از شیوه سزارین ترغیب مى كنند. این مسئله به همراه تصور زنان از زایمان طبیعى، سبب افزایش زایمان به شیوه سزارین در كشور مى شود. « ناهید خداكرمى » مدیر انجمن مامایى كشور، علت را ناشى از قرار نگرفتن ماما در جایگاه اصلى خودش مى داند:« از آنجا كه زنان كشور از همان ابتداى دوران باردارى خود به متخصص زنان و زایمان مراجعه مى كنند، اغلب زایمان ها به صورت سزارین انجام مى شود. زیرا پزشكان متخصص، بیماران را به عمل سزارین تشویق مى كنند. حتى در برخى از بیمارستان هاى دولتى پزشكان متخصص با بیماران خود قراردادهاى مالى جداگانه مى بندند كه خارج از لیست بیمه است و این باعث ادغام بخش خصوصى و دولتى شده است. »

براى یك زایمان طبیعى، پزشك باید چند ساعت وقت بگذارد. علاوه بر این، زایمان ممكن است در هر ساعت از روز یا شب اتفاق بیفتد. دكتر « پیروزبخت» به این موارد، نكات دیگرى را هم اضافه مى كند:« تفاوت دستمزد بین زایمان سزارین و طبیعى، ترافیك، مسافت هاى طولانى، مشكلات و گرفتارى هاى كارى پزشك، تعداد مراجعان و رسیدگى به وضعیت همه آنها، شاید سبب شود همكاران پزشك ترجیح بدهند بیماران به شیوه سزارین وضع حمل كنند كه زمان آن از قبل مشخص مى شود و وقت گیرى هاى زایمان طبیعى را هم ندارد. »

دكتر « بهرامیان » متخصص و جراح زنان و زایمان معتقد است:« انتخاب شیوه زایمان در یك رابطه دو طرفه پزشك و بیمار قرار دارد. وقتى بیمار با وجود توصیه پزشك به زایمان طبیعى، اصرار به سزارین دارد، پزشك كارى نمى تواند بكند. بنابراین هر چه با آموزش هاى عمومى سطح آگاهى زنان را بالا ببریم، پزشكان نیز در نهایت تابع نظر بیماران خود خواهند بود و جز در مواردى كه از نظر پزشكى انجام دادن سزارین به نفع بیمار است، آن را توصیه نمى كنند. »