[Zohreh Gholami]

اختلال خواب، بی خوابی و پرخوابی

بدون شک، خواب مناسب در آرامش خاطر، تعادل رواني و عملکرد مناسب فرد در طول روز تاثير گذار است.

اختلالات خواب نيز با اثرات منفي بر سلامت انسان، کيفيت زندگي را کاهش مي دهد و با عواقب جبران ناپذيري  همراه است. بر اساس مطالعات و تحقيقات انجام شده، خطر مرگ در افراد پرخواب که بيش از 9 ساعت يا افراد کم خواب که کمتر از سه و نيم ساعت مي خوابند، 15 درصد بيشتر از افرادي است که به طور متوسط 7 ساعت مي خوابند.

رعايت نکات موثر در بهبود خواب و توجه و اهميت به بهداشت خواب نيز مي تواند از عوارض و عواقب متعدد اختلالات خواب بکاهد.

[/b]

با وجود آن که اختلالات خواب، اثر سويي بر سلامت روح و جسم افراد دارد اما باز هم بسياري از افراد اين موضوع را جدي نمي گيرند و براي تنظيم خواب خود اقدام نمي کنند.


اختلال خواب چيست؟
يک پزشک متخصص اعصاب و روان با بيان اين که خواب، حالتي از ناخود آگاه است که با تحرک هاي جسمي مناسب، مي توان آن را به بيداري تبديل کرد، مي گويد: در حالت ناخودآگاه، بي حرکتي نسبي و کاهش پاسخ به محرک هاي بيروني وجود دارد.

دکتر حميد رضا بياتي مي افزايد: هر پديده که سير طبيعي خواب را با مشکل مواجه کند و باعث اختلال در عملکرد فرد شود اختلال خواب ناميده مي شود.

وي به دو قسمت خواب طبيعي اشاره مي کند و اظهار مي دارد: ‌در خواب امواج آهسته يا خواب بدون حرکات سريع چشم، فعاليت هاي فيزيکي بدن افت مي کند، فشارخون، نبض، ‌تعداد تنفس و متابوليسم بدن کاهش مي يابد و عروق گشاد مي شود.

دکتر بياتي مي افزايد: در اين قسمت از خواب، فلج منتشر در عضلات بدن مشاهده مي شود و ضربان قلب و تنفس نامنظم و تندتر از قسمت نخست خواب است و هم چنين فعاليت هاي فيزيولوژيک و مغزي در اين خواب زياد و شبيه به حالت بيداري است.


عوارض بي خوابي طولاني مدت
به گفته اين پزشک متخصص، بي خوابي طولاني مدت مي تواند باعث کاهش وزن ، ضايعات پوستي، کاهش درجه حرارت بدن و از همه مهم تر مشکلات روان پزشکي به شکل تحریک پذيري، بي حالي و در موارد شديدتر باعث توهم و هذيان در نهايت باعث مرگ شود.


نياز به خواب در افراد متفاوت است
دکتر بياتي با بيان اين که نياز به خواب در افراد مختلف متفاوت است، مي گويد:  برخي افراد به طور طبيعي خواب کوتاه تري دارند و براي کارکرد خوب به کمتر از 6 ساعت خواب در شبانه روز نياز دارند اما عده اي براي کارکرد طبيعي به بيش از 6 ساعت خواب در شبانه روز نيز دارند اما عده اي براي کارکرد طبيعي بيش از 9 ساعت خواب در شبانه روز نياز دارند.


خصوصيات افراد کم خواب و پر خواب
وي مي افزايد: افراد کم خواب،‌ به طور معمول افرادي با کفايت، جاه طلب و ازنظر اجتماعي مسلط و راضي، ‌اما افراد پرخواب کمي افسرده و مضطرب و از نظر اجتماعي گوشه گير هستند.

وي تصريح مي کند: طي کارهاي جسماني، ورزشي، ‌بيماري، ‌بارداري،‌ استرس رواني و افزايش فعاليت هاي ذهني نياز به خواب افزايش مي يابد.


کم خوابي و بي خوابي شايع ترين اختلال
وي بي خوابي يا کم خوابي را شايع ترين نوع اختلال خواب ذکر مي کند و اظهار مي دارد: ‌شيوع کم خوابي يا بي خوابي در بزرگسالان 30 تا 40 درصد است که به وجود تداوم در تمام فعاليت هاي فردي و حيطه هاي مختلف زندگي تاثير شديدي مي گذارد.

وي عنوان مي کند: بي خوابي يا کم خوابي کوتاه مدت به طور معمول با اضطراب يا عارضه اي از يک اتفاق استرس آميز يا انتظار آن نظير امتحان ،‌مصاحبه شغلي و مهاجرت همراه است.

وي توضيح مي دهد: در بعضي از افراد بي خوابي گذرا ممکن است با واکنش  مرگ عزيزان يا هر استرس يا تغييردر زندگي اتفاق بيفتد که با درمان هاي کوتاه مدت دارويي يا با تشخيص روانپزشک بدون درمان خاصي بهبود مي يابد.


علل اصلي بي خوابي يا کم خوابي
دکتر بياتي  عنوان مي کند: دردهاي مختلف بدني، ‌وقفه تنفسي خواب، رژيم غذايي نامناسب و يا ترک ناگهاني الکل و بعضي مواد و داروها، بيماري هاي غدد داخلي و  اختلال هاي متابوليک و عفوني و هم چنين سن بالا از علل طبي و جسمي بيخوابي يا کم خوابي به شمار مي رود.

وي مي افزايد: اضطراب، ‌افسردگي، ‌اسکيزوفرني، ‌اختلالات ريتم شبانه روزي و هم چنين اختلالات خلقي از علل رواني بي خوابي به شمار مي رود.

وي اضطراب و افسردگي را جزو شايع ترين علل بي خوابي ذکر مي کند و اظهار مي دارد: اضطراب به طور معمول با بي خوابي اوليه همراه است. يعني اشکال در به خواب رفتن فرد ايجاد مي کند ضمن اين که افسردگي به طور شايع با بي خوابي همراه است، فرد بدون تاخير به خواب مي رود، صبح از خواب مي پرد و ديگر به خواب نمي رود.

وي خاطر نشان مي کند: درمان هاي تخصصي روان پزشکي با کاستن از ميزان کابوس ها و افزايش کيفيت خواب در بهبود سريع افسردگي زمينه اي و اضطراب فرد نقش به سزايي دارد.


علل پرخوابي دايمي
دکتر بياتي تاکيد مي کند: در پرخوابي هاي دايمي بايد علل جسماني و طبي نظير قاعدگي، عفونت هاي دستگاه عصبي، ‌وقفه تنفسي خواب،‌مصرف يا ترک داروها يا مواد مختلف‌، مشکلات تيروئيد و هم چنين ريشه هاي مختلف رواني نظير انواع خاص افسردگي، ‌اختلالات شخصيت و يا اختلالات ريتم شبانه روزي خواب را جست و جو کنيم.

وي اظهارمي دارد: ‌اختلالات مربوط به خواب فقط به بي خوابي و پر خوابي محدود نمي شود و سندروم پاي بي قرار، وحشت خواب، خواب گردي، اختلال کابوس، ‌حرف زدن در خواب سرکوبيدن و وقفه هاي تنفسي خواب و دندان قروچه هم جزو اختلالات خواب به شمار مي رود که به بررسي دقيق و درمان هاي مختلف نياز دارد.

وي مي افزايد: ‌دوش آب گرم، مطالعه رمان، تماشا نکردن تلويزيون و استفاده نکردن از رايانه در ساعات پاياني شب، افزايش فعاليت بدني صبحگاه، ‌مصرف نکردن غذاهاي سنگين در شب و کاهش مصرف الکل، سيگار، چاي و قهوه در بهبود خواب موثر است.


ضرورت اقدام براي تشخيص و درمان اختلالات خواب
وي تصريح مي کند: ‌اگر رعايت نکات زود هنگام در بهبود کيفيت خواب تاثير گذار نبود مراجعه به روان پزشک و اقدام براي تشخيص و درمان علل کم خوابي و يا پرخوابي ضروري است.


عوامل موثر براي داشتن خواب آرام
يک روانشناس هم با بيان  اين که زنان بيش از مردان به اختلالات خواب دچار مي شوند ميگويد: ‌افراد مبتلا به اختلالات خواب طي روز خواب آلوده اند و شب ها خواب راحتي ندارند و اين موضوع به شدت آن ها را رنج مي دهد.

محمدي مي افزايد: ‌استفاده از گياهان دارويي چاي نعناع و بابونه، مصرف شير و عسل و ياموز و هم چنين مصرف نکردن غذاهاي پرچرب و سنگين و پيروي از يک برنامه خواب منظم مي تواند به داشتن خواب آرام و موثر کمک کند.