[Zohreh Gholami]

دیپلماسی اخلاقی و اخلاق دیپلماتیک چیست؟

دیپلمات ها را معمولاً به مصلحت سنجی می شناسند تا اخلاق گرا بودن.
برهمین اساس سخن گفتن از نسبت میان اخلاق و دیپلماسی، چندان سهل نمی نماید. اما گویا دکتر توسکانو سفیر ایتالیا در ایران، می خواهد نقیض این امر باشد و برای نقض حکم غیراخلاقی بودن دیپلماسی، کتابی نوشته است، با نام «اخلاق و دیپلماسی».

شاید همین امر نکته جالب این مسئله باشد که یک دیپلمات، در باب موازین اخلاقی دیپلماسی سخن می گوید. توسکانو در جلسه نقد و بررسی کتابش که در شهر کتاب و با حضور دکتر سریع القلم برگزار شد گفت هنگامی که قصد داشته این کتاب را به رشته تحریر درآورد، ایده اش را در باب نسبت اخلاق و دیپلماسی با برخی از دوستانش مطرح کرده بود و آنان جملگی به وی گفته بودند، نسبتی میان این دو امر نمی بینند، اما پاسخ توسکانو چنین بود: «پاسخ من ساده است، اخلاق یعنی ما در برابر دیگران چگونه رفتار کنیم. بنابراین دلیلی ندارد که اخلاق به این بخش از فعالیت های انسانی یعنی دیپلماسی منتقل نشود.

چرا که همان طور که فی المثل در تجارت و صنعت ملاحظه اخلاقی وجود دارد، در دیپلماسی نیز به همین وجه این امر موضوعیت دارد. بنابراین دلیلی نمی بینم که ارتباطی میان اخلاقیات و دیپلماسی وجود نداشته باشد.» توسکانو سپس به طرح پرسشی بنیادین پرداخت و خود نیز پاسخ آن را داد؛ «چه کسی در باب اخلاقیات تصمیم می گیرد؟ اصول اساسی ای مانند قاعده زرین وجود دارد که می گوید آنچه را که برای خود می پسندی برای دیگران نیز بپسند. فارغ از این امر اما برخی پرسش ها موجد تحولات عمیقی در خودآگاهی انسانی و تاریخ می شوند.

با این وصف آنچه که در باب اخلاق و دیپلماسی و نسبت میان این دو طرح می شود، باید به مؤلفه های این دو امر بپردازد.» توسکانو در این باب توضیح داد؛ «مسئله به شمولیت یک امر یا عدم شمولیت آن مربوط می شود. مثلاً اکثر کسانی که در محدوده خانواده هستند عموماً به اخلاقیات احترام می نهند، اما مسئله هنگامی آغاز می شود که مشترکات انسانی با فرد مقابل یا جامعه دیگر دیده نمی شود و فقط در محدوده خانواده، ملت یا مذهب، مسئولیت ها و واجبات اخلاقی در نظر گرفته می شود.»

سریع القلم اما کوشید از منظر دیگری به سخنان توسکانو و کتاب او نظر افکند. او در ابتدای سخنش گفت؛ «در صفحه ۵۳ کتاب آورده شده که اخلاق با عقل خویشاوند است و با عشق هم مرز» معنای این جمله آن است که اگر کسانی بخواهند اخلاقی باشند باید از یک نیروی دیگری غیر از استدلال صرف بهره گیرند. علم اخلاق، بازشناسی اهمیت غیر است. پس فقط بحث عقلی، استدلالی نیست. بلکه نیاز به جهان بینی دارد که از مؤلفه عشق و جهت هم بهره برد.»

دکتر سریع القلم سپس مدعیات تئوریک کتاب را شرح داد: «این کتاب می خواهد امر درونی و بیرونی را پیوند دهد. خوشبختانه در دهه اخیر رئالیسم وارد فاز جدیدی از اخلاق گرایی شده است.

در سال های ۱۸۳۰ میلادی و نزدیک به ۱۸۰ سال پیش بچه های ۱۵ ۱۲ ساله روزی ۱۶ ساعت در کارخانه ها کار می کردند، در حالی که امروز برخلاف سرمایه داری کلاسیک، کارگر و کارفرما به تفاهم رسیده اند. درثانی چه کسی فکر می کرد در سال ۲۰۰۸ یک سیاهپوست، کاندیدای حزب دمکرات شود.»

سریع القلم ادامه داد: «اگر بخواهیم اخلاق را وارد سیاست و دیپلماسی کنیم باید دوره تکاملی اخلاق را طی کنیم. اکنون ما این تکامل رفتاری عقلی ملت ها و دولت ها را می بینیم. اکنون تفاهم کاملی وجود دارد و تصمیمات دیپلماتیک یک سویه گرفته نمی شود.»

     

سجاد نوروزی

جعبه متن

منبع: روزنامه همشهری