مصطفي با تقوا*
مقدمه
بر‌اساس استاندارد تجديد نظر شده 15 (سرمايه‌گذاري‌ها) كه از 1/1/1393 در صورت‌هاي مالي اجباري شده (و بعضي از شركت‌ها نيز در سال 1392به پيشواز آن رفتند) در صورت اعمال خالص ارزش فروش طبق استاندارد مزبور و اضافه ارزش سرمايه‌گذاري‌ها، درآمد تحقق‌نيافته‌اي شناسايي مي‌شود كه طبق استاندارد 15 بايد به عنوان درآمد در صورت سود و زيان جاري انعكاس يابد. بحثي كه اين روزها مي‌شود تعلق يا عدم تعلق ماليات روي اين درآمد (تحقق نيافته) است.
مدير محترم مالي شركت سرمايه‌گذاري خوارزمي نوشتند كه حتما مشمول است، اساتيد گرامي آقايان وفادار و شهدادفرد در همين روزنامه نوشتند كه از يك منبع نمي‌شود دو ماليات گرفت و تنها هنگام فروش، ماليات نقل و انتقال به صورت اتوماتيك و مقطوع پرداخت مي‌شود.
بحث اصلي
مطالب اينجانب در خصوص اينكه آيا مازاد تجديد ارزيابي درآمد تحقق يافته است كه مشمول ماليات شود؟ به طور مفصل در همين روزنامه چاپ شد. آن مطلب عينا درخصوص اين درآمد نيز صادق است.  درآمد حاصل از ارزيابي سهام نيز  درآمدي تحقق نيافته است. يك تفاوت ارزش دارايي است كه هيچ جريان ورودي نداشته است، آيا مي‌توانيم براي آن جريان خروجي قائل شويم؟ سود حاصل يك سود تحقق نيافته حسابداري است. دقت شود در بندهاي 15 تا 28 استاندارد 3 كه شرط اساسي در درآمد تحقق يافته را جريان ورودي منافع اقتصادي مي‌داند.
بر اساس بند 29 استاندارد يادشده دو شرط توامان براي سود تضمين شده، درآمد حق امتياز و سود سهام عنوان شده (اين قسمت چون شباهتي به سود تحقق نيافته بحث مورد انتقاد است بيان شده)
الف– احتمال ورود جريان منافع اقتصادي
ب- اندازه‌گيري قابل اتكاي درآمد
سوال) آيا درآمد فوق داراي جريان منافع اقتصادي است؟ مشخص نيست، ممكن است اين سهم هرگز به فروش نرود در ضمن ما بر اساس قانون ماليات‌هاي مستقيم هر سال را به طور جداگانه بررسي مي‌كنيم. حداقل در سالي كه حساب‌ها بسته مي‌شود و اين سرمايه‌گذاري مانده دارد و به روش خالص ارزش فروش ارزشيابي شده و سود تحقق نيافته شناسايي شده فروش سرمايه‌گذاري اتفاق نيفتاده و بالطبع جريان ورودي نداشته‌ايم. در ضمن براساس مصوبه مجلس تغييرات دارايي‌هاي بانك مركزي سود تحقق نيافته حسابداري تلقي شده و مشمول ماليات نيست، پس اين سود سرمايه‌گذاري نيز تحقق نيافته است و مشمول ماليات نمي‌تواند باشد. همچنين بر‌اساس قانون ماليات‌هاي مستقيم درآمد مشمول ماليات يك درآمد تحقق يافته است نه تحقق نيافته. اگر‌چه بر‌اساس استاندارهاي حسابداري عنوان شده كه درآمد تحقق نيافته يادشده به سود و زيان جاري برود. قطعا همان‌گونه كه همگان قبول داريم بين سود حسابداري و سود مشمول ماليات ابرازي تفاوت است و سود حسابداري با اضافه و كسر كردن يكسري اقلام (مانند هزينه‌هاي برگشتي، معافيت سود سپرده و ...) تبديل به سود مشمول ماليات ابرازي و تشخيصي مي‌شود. پس هنگامي كه اين سود تحقق نيافته (شناسايي تنها بنا بر الزام استانداردي) به سود حسابداري منتقل شده، هنگام تسليم اظهار‌نامه و برگ تشخيص بايد به سود حسابداري هزينه‌هاي برگشتي اضافه شود سپس در قسمت معافيت‌ها علاوه بر سود سپرده‌هاي بانكي و سود سهام و سود فروش املاك و ... سود تحقق نيافته فوق نيز كسر شود. بديهي است جريان خروجي ماليات بايد بر‌اساس يك جريان ورودي باشد. مگر مي‌شود جريان ورودي نداشته باشيم اما جريان خروجي متصور شويم؟ خير.


نتيجه
با عنايت به جميع  توضيحات تفصيلي بالا، همچنين دلايل مشمول ماليات نبودن مازاد تجديد ارزيابي در همين روزنامه، مصوبه بانك مركزي براي معافيت مالياتي ارزيابي دارايي‌هاي بانك مركزي و اين واقعيت كه تحقق درآمد فوق هنگام فروش است و در آن زمان ماليات قابل پرداخت است (جريان خروجي در مقابل ورودي) و... سود تحقق نيافته ناشي از الزامات استاندارد 15 مشمول ماليات نيست.
*حسابدار رسمي- حسابدار مستقل