[Zohreh Gholami]

دلفین

دوره سنگواره‌ای: میوسن پیشین تا امروزه

طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: آب‌بازسانان
زیرراسته: آب‌بازسانان دندان‌دار
خانواده: دلفین‌سانان و روددلفین‌واران


دُلفین‌ها پستاندارانی دریایی از رده آب‌بازسانان هستند که رابطه نزدیکی با نهنگ‌ها و گرازماهی‌ها دارند. تقریباً چهل گونه دلفین وجود دارد که در ۱۷ سرده طبقه بندی می‌شوند. خانواده دلفین بزرگ‌ترین خانواده زیر راسته نهنگ‌های دندان دار محسوب می‌شوند و در تمام آبهای آزاد جهان و همچنین در بعضی رودخانه‌های در امتداد آب شیرین انتشار دارند. جثه آن‌ها بسته به نژاد فرق می‌کند و از ۱٫۲ متر طول با ۴۰ کیلوگرم وزن (دلفین موئی) تا ۹٫۵ متر طول با ۱۰ تن وزن (نهنگ قاتل) را در بر می‌گیرد. این جانوران گوشتخوار هستند و به گونه عمده از ماهیان و سرپایان تغذیه می‌کنند. دلفین‌ها از باهوش ترین جانداران روی زمین هستند و به دلیل ظاهر دوستانه و جنب و جوش همیشگیشان توجه انسان‌ها در طول تاریخ را به خود جلب کرده اند.


واژه شناسی
نام دلفین از واژه یونانی دلفیس (δελφίς) آمده که مرتبط با واژه دلفوس (δελφύς) به معنای "رحم" در این زبان است.در لهجه بندرعباسی به این حیوان کراره میگویند از این رو می‌توان نام این ماهی را تعبیر کرد به "ماهی‌ای که دارای رحم است."


فرگشت
دلفین‌ها همانند نهنگ‌ها و گرازماهی‌ها نوادگان پستانداران دریایی هستند. اجداد دلفین‌های امروزین نزدیک به ۵۰ میلیون سال پیش در دوره ائوسن وارد دریا شدند. دوره سنگواره‌ای این جانوران از میوسن پیشین تا امروزه است.

استخوان بندی یک دلفین

اسکلت دلفین‌های کنونی دارای دو استخوان لگنی کوجک و میله‌وار است که گمان می‌رود بقایای اندام وستیجیال باشند. در یک مورد ناعادی در سال ۲۰۰۶ میلادی، یک دلفین پوزه بطری در ژاپن به دام افتاد که دارای باله‌های کوچکی در دو سوی شکاف تناسلی خود بود. به باور دانشمندان این باله‌ها نمونه آشکاری از آن اندام‌های وستیجیال بوده‌اند.


کالبدشناسی
بدن دلفین‌ها دوک‌وار است که به آن‌ها امکان شناکردن سریع را می‌دهد. دم-باله‌ی آن‌ها برای پیش‌رانش به کار می‌رود و باله‌های کناری نیز برای جهتگیری. باله‌ی فوقانی نیز، در میان نژادهایی که دارای آن هستند، باعث تعادل در هنگام شنا می‌شود.

با وجود تفاوت در نژادها، رنگ بدن دلفین‌ها عمدتاً خاکستری سایه‌ای با بخش‌های پایینی روشن‌تر است به همراه خط‌هایی با نما و رنگ‌های گوناگون.

اسکلت یک دلفین پهلوسفید آرام در موزه استخوان‌شناسی اوکلاهما، اکلاهوما سیتی، اکلاهوما

سر بخشی را که وظیفه تولید و دریافت امواج صوتی سونار را دارد در خود جای داده است. این امواج برای موقعیت‌ یابی صوتی به کار می‌روند. تعداد دندان‌های درون فک در بعضی نژادها به ۲۵۰ عدد می‌رسد. دلفین‌ها از سوراخی در بالای سر خود تنفس می‌کنند و نای در جلوی مغز قرار دارد. مغز دلفین بزرگ و بسیار پیچیده است و دارای ساختاری دگرگون از ساختار مغز بیشتر دیگر پستانداران است.

برخلاف بیشتر پستانداران، دلفین‌ها مویی بر بدن ندارند به استثنای تعداد کمی مو دور سر پوزه‌شان که در زمان کوتاهی پیش یا پس از تولد از دست می‌دهند. تنها مورد استثنا در این قاعده دلفین رودخانه بوتو است که دارای موهای ریز ماندگار بر روی پوزه خود است. گمان بر این است که این موهای ریز نقش حس لامسه را برای این گونه که دارای بینایی ضعیفی است بازی می‌کنند.

اندان‌های تناسلی دلفین‌ها در بخش زیرین بدنشان قرار دارند. نرها دارای دو شکاف هستند که یکی اندام تناسلی را پنهان می‌کند و دیگری که پشت‌تر قرار دارد مقعد را. ماده نیز دارای یک شکاف تناسلی است که واژن و مقعد را در بر می‌گیرد. در دو سوی این شکاف تناسلی، دو پستان شکاف مانند نیز وجود دارند.

کالبدشناسی یک دلفین پهلوسفید آرام که اسکلت، اندام‌های اصلی، دم و شکل بدن را نشان می‌دهد

پژوهشی در سال ۲۰۱۰ میلادی توسط بنیاد ملی پستانداران دریایی ایالات متحده نشان می‌دهد که دلفین‌ها می‌توانند مانند انسان‌ها به گونه‌ای طبیعی از دیابت نوع ۲ دچار شوند؛ یافته‌ای که به درک بهتر از این بیماری و پیدا کردن درمان‌های نو هم، برای انسان و هم دلفین، کمک می‌کند.


حس
بیشتر دلفین‌ها توانایی دید بسیار بالایی هم درون آب و هم بیرون آن دارند و نیز می‌توانند امواج صوتی با بسامدهایی ۱۰ برابر و بیشتر از محدوده شنوایی انسان بالغ را بشنوند. حس شنوایی در این جانوران برای موقعیت یابی صوتی به کار می‌رود، چیزی مشترک در میان همه نژادهای دلفین. گمان بر این است که دندان‌های این جانداران به عنوان گیرنده‌ای به کار می‌روند که موقعیت دقیق اشیا را مشخص می‌سازد. حس لامسه نیز در آن‌ها بسیار پیشرفته است و عصب‌های اعصاب پوستی به ویژه در نواحی پوزه، باله‌های سینه‌ای و بخش‌های تناسلی تراکم زیادی دارند. با این حال دلفین‌ها به دلیل نداشتن اعصاب بویایی و لوب‌های آن، حس بویایی ندارند.


رفتار اجتماعی
دلفین‌ها اجتماعی اند و در گروه‌هایی با جمعیت‌های گوناگون زندگی می‌کنند. جمعیت یک گروه گاه به ۱۰۰ عدد دلفین می‌رسد. دلفین‌ها با سوت زدن وتولید صدا با هم ارتباط برقرار می‌کنند. آن‌ها همچنین صداهای فراصوت را برای موقعیت یابی صوتی به کار می‌برند. با آنکه عضویت در گروه‌ها انجصاری نیست و از گروه‌های دیگر نیز می‌توانند وارد یک گروه شوند، دلفین‌ها حس همبستگی اجتماعی قوی‌ای دارند و در کنار دیگر اعضای گروه که زخمی یا بیمار شده اند می‌مانند و حتا آن‌ها را به سطح آب می‌رسانند تا نفس بکشند. این نوع‌دوستی منحصر به نژاد خودشان نیست و به دیگر جانوران دریایی نیز کمک می‌رسانند. همچنین دلفین‌ها با حلقه زدن به دور شناگران، آن‌ها را از حمله کوسه‌ها در امان نگه می‌دارند و یا به کوسه‌ها حمله برده تا از منطقه‌ شنای آدمیان دورشان سازند.

یک گروه از دلفین‌های پوزه بطری اقیانوس هند-اطلس در حال شنا در دریای سرخ

دلفین‌ها همچنین نشانه‌هایی از فرهنگ در میان خود نشان می‌دهند؛ چیزی که مدت‌های بسیار گمان برده می‌شد منحصر به نسل بشر و انسان‌های نخستین بوده است. در سال ۲۰۰۵ میلادی در استرالیا گروهی از دلفین‌های پوزه بطری هند-پاسیفیک کشف شدند که به فرزندان خود چگونگی بهره‌گیری از ابزار را یاد می‌دادند. آن‌ها صورت خود را با اسفنج دریایی می‌پوشاندند تا از خود در هنگام یافتن غذا محافظت کنند. این دانش توسط مادران به دخترانشان آموزش داده می‌شود. بهره‌گیری از اسفنج برای محافظت رفتاری برآمده از آموزش است. رفتار آموزش داده شونده‌ی دیگری نیز در میان دلفین‌های رودخانه‌ای در برزیل دیده شده است که در آن دلفین‌های نر از علف‌ها و تکه‌‌های چوب برای نمایش در هنگام جفت‌گیری بهره می‌برند.

دلفین‌ها نسبت به هم پرخاش نیز می‌کنند. هرچه سن یک نر بالاتر رود زخم‌های بیشتری به دلیل گاز گرفته شدن توسط دیگر دلفین‌ها بر بدنش دیده می‌شود. دلفین‌ها این خشونت را در برابر هم به همان دلیل‌هایی انجام می‌دهند که انسان‌ها نسبت به هم؛ برتری در میان گروه و به دست آوردن ماده‌ها. این خشونت گاهی تا به آنجا پیش می‌رود که دلفین بازنده در نبرد ناچار می‌شود گروه را ترک کند.

دلفین‌های پوزه بطری نر به فرزندکشی شناخته شده هستند. دلفین‌ها همچنین بنا به دلایلی ناشناخته گرازماهی‌ها را می‌کشند. این در حالی است که گرازماهی‌ها رژیم غذایی دگرگون با آنچه دلفین‌ها دارند دارا هستند و از این رو رقیب آن‌ها به شمار نمی‌روند.


تولید مثل و رفتار جنسی
آمیزش جنسی دلفین‌ها از چسباندن شکم به شکم انجام می‌پذیرد. این کار در زمان کوتاهی صورت می‌گیرد، با این حال ممکن است در دوره‌ی زمانی کوتاه چندین بار تکرار شود. دوره بارداری بسته به نژاد متفاوت است؛ برای نمونه برای دلفین توکوشی این زمان ۱۱ تا ۱۲ ماه و برای نهنگ قاتل نزدیک ۱۷ ماه است. در سنین جوانی این جانوران گاه پیش از آنکه به بلوغ برسند رفتار جنسی از خود نشان می‌دهند. سن بلوغ بسته به نژاد و جنس فرق می‌کند.

دلفین‌ها از آن روی که آمیزش جنسی را بنا به دلیل‌هایی به جز هدف تولید مثل انجام می‎‌دهند شناخته شده هستند. آن‌ها همچنین دارای رفتارهای همجنسگرایانه در میان خود هستند. نژادهای گوناگون گاه با دیگر نژادها آمیزش می‌کنند. رفتار جنسی همچنین می‌تواند با خشونت همراه باشد. در این هنگام دلفین نر رفتارهای تهاجمی، چه در برابر ماده‌ها و چه در برابر دیگر نرها، از خود نشان می‌دهد. در مواردی نیز دلفین‌ها رفتار جنسی نسبت به دیگر جانوران، از جمله انسان‌ها، نشان داده اند.


تغذیه
روش‌های تغذیه‌ای گوناگونی میان نژادهای دلفین وجود دارند که گاهی منحصر به یک نژاد هستند. ماهی و ماهی مرکب غذای اصلی دلفین‌ها را تشکیل می‌دهند. با این حال نهنگ قاتل کوتوله و نهنگ قاتل از دیگر جانداران دریایی نیز تغذیه می‌کنند.

روش معمول در شکار دلفین‌ها به این گونه است که گروهی از آن‌ها با حلقه زدن به دور ماهی‌ها آن‌ها را در گوشه‌ای به شکل توپ گرد هم می‌آورند و سپس با حمله به این «توپ طعمه» ماهی‌های سر در گم را شکار می‌کنند. روش دیگر شکار نیز همراه است با تعقیب ماهی‌ها تا درون آب‌های کم ژرف و در نتیجه رفتن آسان‌تر آن‌ها. در کارولینای جنوبی دلفین‌های پوزه بطری اقیانوس اطلس طعمه را تا گل و لای کرانه دنبال می‌کنند و با گیر انداختن آن‌ها در عمق بسیار کم شکارشان می‌کنند. نهنگ‌های قاتل همچنین برای شکار شیرهای دریایی به کرانه‌ها می‌روند.

گزارش‌های مربوط به همکاری انسان‌ها و دلفین‌ها برای شکار به نوشته‌های پلینیوس نویسنده و فیلسوف طبیعی‌دان رم باستان می‌رسند. نمونه‌های امروزین چنین پدیده‌ای را می توان در لاگونا در سانتا کاتارینای برزیل یافت. در این منطقه دلفین‌ها ماهی‌ها را به سوی کرانه رانده سپس به ماهیگیران پیام می‌دهند تا تورهای خود را پهن کنند. در برابر، جایزه این دلفین‌ها ماهی‌هایی هستند که از تور فرار می‌کنند.


تولید صدا
دلفین‌ها می‌توانند طیف گسترده‌ای از امواج صوتی را با بهره‌گیری از کیسه‌های هوایی که در زیر سوراخ تنفسی سرشان جای دارند، تولید کنند. این جانوران توسط سوت زدن و تولید صداهای تپشی ناگهانی با هم ارتباط برقرار می‌کنند؛ با این حال منشا و گستره‌ی این توانایی ناشناخته است. بعضی دلفین‌ها برای خود سوت یکتایی دارند که مانند امضای شخصی آن‌ها است و با آن می‌توانند خود را مشخص کنند. دلفین‌ها صدای دیگری نیز تولید می‌کنند که نوعی تیک کوتاه است و برای موقعیت یابی صوتی به کار می‌رود. این صدا جهت‌دار است و اغلب به صورت یک سری دنباله دار پدیدار می‌شود که تعداد آن با نزدیک شدن جانور به شی مورد نظر خود افزایش می‌یابد. این تیک‌ها از جمله بلند ترین صداهای تولید شده توسط جانوران دریایی است.


پرش از آب و بازی
دلفین‌ها گاه از روی سطح آب پرش می‌کنند و یا حزکات آکروباتیک انجام می‌دهند. دانشمندان هنوز درباره هدف اصلی این حرکت‌ها اطمینان ندارند. از جمله گمان بر این می‌رود که پرش از آب روشی برای پیدا کردن مکان گردهم‌آیی ماهی‌ها است که پرندگان دریایی را به سوی خود می‌کشد و یا آنکه این حرکت روشی برای ارتباط بر قرار مردن با دیگر دلفین‌ها است. فرضیه‌هایی نیز در رابطه با آنکه دلفین‌ها با بیرون آمدن از آب سطح بدن خود را از انگل‌ها پاک می‌کنند و یا آنکه تنها به منظور کنجکاوی و سرگرمی به این کار می‌پردازند، وجود دارند.

بازی بخش مهم از رفتار دلفین‌ها را شامل می‌شود. این جانوران با علف دریایی بازی می‌کنند و به جنگ و بازی با دیگر دلفین‌ها مشغول می‌شوند. گاهی نیز به ایجاد مزاحمت برای دیگر جانداران دریایی از جمله مرغان دریایی و لاک‌پشت می‌پردازند. آن‌ها همچنین از سوار شدن بر موج‌ها لذت می‌برند و در کنار موج‌های پدید آمده توسط کشتی‌ها بازی می‌کنند و یا به بازی با شناگران مشغول می‌شوند. دلفین‌های در اسارت گاه در مجموعه‌ای از رفتارهای بازی گونه‌ی پیچیده از جمله تولید با مهارت حلقه‌های حباب درون آب دیده شده اند.


خواب
در حالت کلی، دلفین‌ها در هنگام خواب دارای یک نیمکره مغزی با فعالیت کم و آرام هستند که به آن‌ها هوشیاری کافی برای تنفس و مراقبت در برابر مهاجمان و دیگر خطرهای احتمالی را می‌دهد. در این هنگام نیمی از مغز استراحت می‌کند و نیمه دیگر بیدار باقی می‌ماند. نشانه‌های مراحل آغازین خواب می‌توانند به گونه همزمان در هر دو نیمکره مغزی پدیدار شوند.

دلفین‌های در اسارت خواب کاملی را تجربه می‌کنند که در آن هر دو چشم بسته می‌شوند و واکنشی در برابر نیروی کم و آهسته‌ی خارجی نشان نمی‌دهند. در این هنگام تنفس به گونه خودکار انجام می‌پذیرد و یک واکنش عصبی ناخودآگاه از سوی دم باعث می‌شود تا سوراخ تنفسی در بالای آب قرار گیرد. دلفین‌هایی نیز که در پژوهش‌ها به حالت بیهوشی برده می‌شوند این رفلکس دم را نشان می‌دهند.

حرکت دم برای بالاتر نگه داشتن سوراخ تنفسی از سطح آب در هنگام خواب

با آنکه چنین واکنشی در نهنگ عنبر نیز دیده شده است مشخص نیست که آیا دلفین‌های آزاد چنین وضعیتی را تجربه می‌کنند یا نه. دلفین رودخانه سند دارای روش خوابی دگرگون با دیگر دلفین‌ها است. این جانور از آنجا که در محیطی با جریان‌های قوی آبی زندگی می‌کند که نیروی ناشی از آن‌ها می‌تواند خطرساز باشد، باید همواره در حال شنا باشد تا آسیبی نبیند. از این رو این دلفین در فاصله‌های زمانی کوتاه که از ۴ تا ۶۰ ثانیه طول می‌کشند چرت می‌زند.


آسیب شناسی
به جز خطر انسان‌ها و فعالیت‌هایشان، دلفین‌ها به گونه طبیعی دشمنان کمی دارند. بعضی نژادهای دلفین هیچ دشمن طبیعی ندارند و این باعث می‌شود که سر ترین درنده‌ باشند. گونه‌های کوچکتر دلفین، و به ویژه فرزندانشان، دارای دشمنانی از جمله گاوکوسه، کوسه ببری و کوسه بزرگ سفید هستند. با وجود کمیاب بودن این پدیده، بعضی گونه‌های بزرگتر دلفین‌ها از جمله نهنگ قاتل دست به شکار دیگر نژادهای دلفین می‌زنند.


تهدید از سوی انسان‌ها
به دلیل فعالیت‌های روزافزون انسان‌ها، بعضی دلفین‌ها از جمله دلفین رودخانه آمازون، دلفین رود گنگ و دلفین رودخانه یانگ‌ تسه در خطر انقراض هستند. یک بررسی در سال ۲۰۰۶ میلادی نشان می‌دهد که دلفین رودخانه یانگ تسه در چین در عمل منقرض شده است.

آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین، پلاستیک‌ها و دیگر آلاینده‌های شیمیایی و کشاورزی که در طبیعت به سادگی و با سرعت از میان نمی‌روند می‌توانند در بدن شکارگرانی چون دلفین‌ها انباشته شوند. کشته و زخمی شدن به دلیل برخورد با کشتی‌ها، به ویژه پره‌های پیش‌رانشی آن‌ها، از دیگر دلایل مرگ دلفین‌ها است.

اجساد دلفین‌های شکار شده توسط ساکنان جزایر فارو، دانمارک

روش‌های صنعتی ماهیگیری که در آن‌ها تورهای عظیم بستر دریا را جارو می‌کنند نیز می‌توانند باعث گیر افتادن ناخواسته‌ی دلفین‌ها شوند. آن‌ها همچنین قربانی تورهای فلزی محافظت کننده از کشتزارهای دریایی ماهی می‌شوند. در بعضی مناطق جهان از جمله تایجی در ژاپن و جزایر فارو دلفین‌ها به منظور خوراک شکار می‌شوند. گوشت دلفین میزان بالایی جیوه دارد و می‌تواند در صورت مصرف شدن توسط انسان خطرآفرین باشد. بعضی شرکت‌ها بر روی فرآورده‌های خود نشان ویژه‌ای می‌زنند که نمایش دهنده آن است که برای به دست آمدن آن برآورده‌ی دریایی دلفینی کشته نشده است.

صداهای بلند زیر آب از جمله صداهای تولیدی توسط سونار زیر دریایی‌ها، صدای پرتاب‌های آزمایشی موشک و بعضی فعالیت‌های ساختمانی در کرانه‌ها مانند توربین مزارع بادی می‌توانند برای دلفین‌ها خطرناک باشند و باعث افزایش اضطراب، آسیب به شنوایی و بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار شوند که آخری به دلیل تلاش آن‌ها برای نفس‌ گیری سریع و بازگشت به درون آب به منظور فرار از سر و صدای بیرون پدید می‌آید.


رابطه با انسان‌ها
دلفین‌ها از دیرباز در افسانه‌ها و فرهنگ ملت‌های گوناگون نقش داشته اند. آن‌ها به کرات در سکه‌های یافت شده از دوران یونان باستان در حالتی دیده می‌شوند که یک پسر، مرد یا خدایگان بر پشتشان سوار است. در یونان باستان دیده شدن پرش دلفین‌ها از روی امواج تولید شده توسط کشتی‌ها به فال نیک گرفته می‌شد. در اسطوره‌های هندو دلفین رودخانه گنگ با گانگا، ایزدبانوی رود گنگ، در تماس است.


دلفین در فرهنگ ایرانی
در فرهنگ ایرانیان دلفین بستگی نزدیکی با آیین مهر دارد چنانکه در بسیاری از آثار برجا مانده از این آیین، مهر در دوران کودکی و در کنار مادرش ناهید یا به تنهایی سوار بر دلفین دیده می‌شود. در نقش نوعی از فرش‌های زیبای ایرانی با نام «ماهی در هم» یا «هراتی» نیز می‌توان ردی از دلفین و پیوند آن با دیگر نمادهای آیین مهر همچون گل نیلوفر را یافت.


دلفیناریوم
با گسترش علاقه همگانی به دلفین‌ها در دهه ۱۹۶۰ میلادی، استخرهای ویژه نمایش دلفین و نهنگ، که به نام دلفیناریوم شناخته می‌شوند، در مناطق گوناگون جهان گشایش یافتند. با این حال با افزایش انتقادها از روش برخورد با دلفین‌ها و زیر پا گذاشتن حقوق جانوران بسیاری از این نمایشکده‌ها با دستور قانونی بسته شدند. از شناخته شده ترین دلفیناریوم‌های جهان می‌توان به پارک دریایی سی ورلد در ایالات متحده اشاره کرد.

تعداد زیادی از دانشمندان پژوهشگر در زمینه رفتار دلفین‌ها بر این باورند که با توجه به هوش بسیار بالای دلفین‌ها نسبت به دیگر جانوران، به آن‌ها باید به شکل شخصیت‌های ناانسان نگاه کرد و برایشان حقوق منحصر به خود در نظر گرفت. آن‌ها همچنین بر این باورند که از لحاظ اخلاقی نادرست است که دلفین‌ها برای نمایش در اسارت نگاه داشته شوند و یا به هر دلیل توسط انسان‌ها کشته شوند.


درمان
کمک گرفتن از دلفین‌ها در روان‌درمانی و کمک به بیماران کم توان جسمی در سال‌های گذشته رونق چشم گیری داشته است. پژوهشی در سال ۲۰۰۵ میلادی نشان می‌دهد که دلفین‌ها دستیاران مناسبی برای پزشکان در درمان افسردگی‌های ملایم تا پیشرفته هستند. با این حال نتایج این بررسی از جهاتی از جمله آنکه آیا دلفین‌ها در کمک رسانی به بیماران روحی از جانوران خانگی مانند سگ و گربه موفق تر اند یا نه زیر انتقاد رفت. بررسی‌های بیشتر در این باره نشان داد که در انجام آزمایش نامبرده خطاهای روشی مهمی به وقوع پیوسته بوده‌اند و نمی‌توان «درمان با کمک دلفین‌ها» را درمانی قانونی با توانایی درمان بیشتر از بهبود خلق و خوی زودگذر در نظر گرفت.


ارتش
تعدادی از ارتش‌های جهان از دلفین‌ها برای منظورهای گوناگون از جمله نجات جان انسان‌های گمشده یا در معرض خطر و کشف مین‌های دریایی بهره گرفته‌اند. در طی جنگ ویتنام گزارش‌هایی درباره بهره‌گیری ارتش آمریکا از دلفین‌های آموزش داده شده برای کشتن غواصان ویتنامی جنجال بر پا کرد. نیروی دریایی آمریکا در آن هنگام هر گونه آموزش دلفین‌ها برای نبرد را رد کرد. با این حال امروزه این جانوران برای هدف‌های گوناگون توسط ارتش آمریکا آموزش داده می‌شوند. گمان بر این است که ارتش شوروی برنامه آموزش پستانداران دریایی خود را در دهه ۱۹۹۰ تعطیل کرد. در سال ۲۰۰۰ خبرگزاری‌ها خبر از فروش دلفین‌های آموزش داده شده به منظور قتل متعلق به شوروی به ایران دادند.

دلفینی با یک موقعیت‌ یاب بر باله

گونه های مختلف دلفین
زیرراسته آب‌بازسانان دندان‌دار: نهنگ‌های دندان‌دار
خانواده دلفین‌سانان: دلفین‌های اقیانوسی
  سرده کچه‌ماهی‌ها
      دلفین معمولی درازنوک، Delphinus capensis
      دلفین معمولی کوتاه‌نوک، Delphinus delphis
  سرده پهلوسفیدکچه‌ماهی‌ها
      دلفین فریزر، Lagenodelphis hosei
  سرده گوژدلفین‌ها
      دلفین گوژپشت اقیانوس آرام، Sousa chinensis
      دلفین گوژپشت هندی، Sousa plumbea
      دلفین گوژپشت اطلس، Sousa teuszii
  سرده لاغردلفین‌ها
      دلفین خال‌دار اطلس، Stenella frontalis
      دلفین چرخان پوزه‌کوتاه، Stenella clymene
      دلفین خال‌دار گرمسیری، Stenella attenuata
      دلفین چرخان، Stenella longirostris
      دلفین نواری، Stenella coeruleoalba
  سرده پوزه‌بطری‌ها
      دلفین پوزه‌بطری معمولی، Tursiops truncatus
      دلفین پوزه‌بطری گرمسیری، Tursiops aduncus
      دلفین بورونان، Tursiops australis
  سرده سیاه‌سفیدها
      دلفین شیلی، Cephalorhynchus eutropia
      دلفین راسو، Cephalorhynchus commersonii
      دلفین جنوب آفریقا، Cephalorhynchus heavisidii
      دلفین هکتور، Cephalorhynchus hectori
  سرده گوی‌سرها
      دلفین صاف شمالی، Lissodelphis borealis
      دلفین صاف جنوبی، Lissodelphis peronii
  سرده کشنده‌های کوچک
      نهنگ قاتل کوتوله، Feresa attenuata
  سرده گوی‌سرها
      نهنگ خلبان باله‌بلند، Globicephala melas
      نهنگ خلبان باله‌کوتاه، Globicephala macrorhynchus
  سرده گردسرها
      دلفین یونس، Grampus griseus
  سرده پخ‌باله‌ها
      دلفین ایراوادی، Orcaella brevirostris
      دلفین پخ‌باله استرالیایی، Orcaella heinsohni
  سرده گرگ‌های دریا
      نهنگ قاتل، Orcinus orca
  سرده خربزه‌سرها
      نهنگ کله‌خربزه‌ای، Peponocephala electra
  سرده دندان‌کلفت‌ها
      نهنگ دندان‌کلفت، Pseudorca crassidens
  سرده توکوشی‌ها
      توکوشی، Sotalia fluviatilis
      کوسترو، Sotalia guianensis
  سرده پوزه‌باریک‌ها
      دلفین سخت‌دندان، Steno bredanensis
  سرده پهلوسفیدها
      دلفین پهلوسفید اطلس، Lagenorhynchus acutus
      دلفین سربی، Lagenorhynchus obscurus
      دلفین ساعت شنی، Lagenorhynchus cruciger
      دلفین پهلوسفید آرام، Lagenorhynchus obliquidens
      دلفین چانه‌سیاه، Lagenorhynchus australis
      دلفین نوک‌سفید، Lagenorhynchus albirostris
خانواده تک‌دندانان
  سرده قناری‌های دریا
      نهنگ سفید، Delphinapterus leucas
  سرده تک‌دندان
      ناروال، Monodon monoceros
خانواده گرازماهیان
  سرده بی‌باله‌ها
گرازماهی بی‌باله، Neophocaena phocaenoides
  سرده گرازماهی‌ها
      گرازماهی بندر، Phocoena phocaena
      گرازماهی کالیفرنیا، Phocoena sinus
      گرازماهی عینکی، Phocoena dioptrica
      گرازماهی بورمایستر، Phocoena spinipinnis
  سرده گرازماهی‌وارها
      گرازماهی پهلوسفید، Phocoenoides dalli
خانواده نهنگان عنبر
  سرده عنبری‌ها
      نهنگ عنبر، Physeter macrocephalus
خانواده کوچک‌عنبریان
  سرده کوچک‌عنبری‌ها
      نهنگ عنبر ریزقد، Kogia breviceps
      نهنگ عنبر کوتوله، Kogia sima
خانواده نوک‌نهنگان
  سرده سیاه‌دلفین‌ها
      نوک‌نهنگ بزرگ، Berardius arnuxii
      نوک‌نهنگ بیرد، Berardius bairdii
  سرده نهنگان پوزه‌بطری
      نهنگ پوزه‌بطری شمالی، Hyperoodon ampullatus
      نهنگ پوزه‌بطری جنوبی، Hyperoodon planifrons
  سرده هندوآرام‌ها
      نهنگ پوزه‌بطری گرمسیری، Indopacetus pacificus
  سرده میان‌دندان‌ها
      نوک‌نهنگ ساوربی، Mesoplodon bidens
      نوک‌نهنگ پهن‌دندان، Mesoplodon bowdoini
      نوک‌نهنگ هابز، Mesoplodon carlhubbsi
      نوک‌نهنگ بلنویل، Mesoplodon densirostris
      نوک‌نهنگ آنتیل، Mesoplodon europaeus
      نوک‌نهنگ ژینکودندان، Mesoplodon ginkgodens
      نوک‌نهنگ گری، Mesoplodon grayi
      نوک‌نهنگ هکتور، Mesoplodon hectori
      نوک‌نهنگ لایارد، Mesoplodon layardii
      نوک‌نهنگ ترو، Mesoplodon mirus
      نوک‌نهنگ کوتوله، Mesoplodon peruvianus
      نوک‌نهنگ پرین، Mesoplodon perrini
      نوک‌نهنگ برینگ، Mesoplodon stejnegeri
      نهنگ بیل‌دندان، Mesoplodon bahamondi
  سرده نهنگ‌های تاسمان
      نهنگ تاسمان، Tasmacetus shepherdi
  سرده غازمنقارها
      نهنگ غازمنقار، Ziphius cavirostris
خانواده روددلفین‌واران
  سرده کوردلفین‌ها
      دلفین رودخانه‌ای گنگ و ایندوس، Platanista gangetica
خانواده اورینوکوئیان
  سرده دلفین‌های اورینوکو
      دلفین رودخانه‌ای بولیوی، Inia boliviensis
      دلفین رودخانه‌ای آمازون، Inia geoffrensis
خانواده به‌جاماندگان
  سرده به‌جامانده‌ها
      دلفین رودخانه‌ای چین، Lipotes vexillifer
خانواده دلفینان دریاکنار
  سرده دریاکنارها
      دلفین لاپلاتا، Pontoporia blainvillei

[Zohreh Gholami]

دلفین معمولی کوتاه‌نوک

وضعیت بقا

کمترین نگرانی IUCN 3.1


طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: آب‌بازان
زیرراسته: آب‌بازان دندان‌دار
تیره: دلفین‌سانان‌
سرده: کچه‌ماهی‌ها
گونه: D. delphis
نام علمی: Delphinus delphis

دلفین معمولی درازنوک یکی از دو عضو سرده کچه‌ماهی‌ها است. این دلفین در محدوده جغرافیایی کوچکتری نسبت به دلفین معمولی کوتاه‌نوک زندگی می‌کند. آن‌ها در محدوده‌هایی از جهان که از هم جدا هستند ولی همگی آب‎‌های گرم و استوایی دارند، زندگی می‌کنند. گستره‌ی آن‌ها بخش‌هایی از مناطق غربی و جنوبی آفریقا، بیشتر مناطق غربی آمریکای جنوبی، جنوب کالیفرنیا تا مرکز مکزیک، مناطق کرانه‌ای پرو، اطراف ژاپن، کره، تایوان و نیز دریای عمان را شامل می‌شود.


رده‌بندی
دلفین معمولی کوتاه‌نوک عضوی از خانواده کچه‌ماهی‌ها است. تا میانه دهه ۱۹۹۰ تفاوت‌های درون خانواده (Delphinus) به عنوان جانوران مختلف شناخته نمی‌شدند و همگی عضو گونه (D. delphis) به حساب می‌آمدند. هم اکنون دو گونه (Delphinus) شناخته شده اند، دلفین معمولی درازنوک با نام علمی (D. capensis) و دلفین معمولی کوتاه‌نوک که با نام علمی (D. delphis) خوانده می‌شود. دلفین معمولی کوتاه‌نوک به طور معمول کوچکتر از درازنوک است و دارای پوزه کوتاهتری است.


توصیف ظاهری
دلفین معمولی کوتاه‌نوک دلفینی با جثه متوسط به شمار می‌آید؛ کوچکتر از دلفین شناخته‌شده تر پوزه‌بطری. طول دلفین‌های بالغ میان ۱٫۶ تا ۲ متر است و وزنشان میان ۷۰ تا ۲۳۵ کیلوگرم که البته وزن میان ۷۰ تا ۱۱۰ کیلوگرم شایع تر است؛ نرها نیز اغلب طول و وزن بیشتری دارند. الگوی رنگ‌آمیزی بر بدن آن‌ها نامتداول است. پشت به رنگ سیاه و شکم به رنگ سفید است و در پهلوها الگوهایی همانند ساعت شنی به رنگ خاکستری روشن، زرد یا طلایی وجود دارند. این دلفین دارای پوزه‌ای بلند و باریک است با ۵۰ تا ۶۰ دندان ریز، تیز و در هم جفت‌شده در هر فک.

دندان‌های یک‌شکل دلفین معمولی کوتاه‌نوک

رفتار
دلفین‌های معمولی درازنوک را می‌توان در گروه‌هایی پرتعداد، از صدها تا حتا هزاران عضو، مشاهده کرد. آن‌ها گاه با دیگر گونه‌های دلفین، از جمله نهنگ‌های خلبان، ارتباط برقرار می‌کنند. آن‌ها شناگران سریعی هستند با سرعتی تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت و پرتاب کردن خود از آب به روی سطح آن و بازی‌های آکروباتیک در هوا از جمله رفتارهای عادی آن‌ها است.

دلفین‌های معمولی کوتاه‌نوک در حال پرش از آب در کالیفرنیا

غذای دلفین‌های معمولی درازنوک را طیف گسترده‌ای از ماهیان و ماهی مرکب که در عمق زیر ۲۰۰ زندگی می‌کنند، تشکیل می‌دهند.

دوره بارداری این جانور ۱۰ تا ۱۱ ماه است. طول بچه تازه به دنیا آمده میان ۷۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است و وزن تقریبی ۱۰ کیلوگرم دارد. برای جمعیت مقیم دریای سیاه، از شیر گرفته شدن بچه‌ها در سن ۵ تا ۶ ماهگی پدید می‌افتد که در مناطق دیگر بیشتر طول می‌کشد (تا بیشینه ۱۹ ماه). زمان بلوغ جنسی بسته به موقعیت جغرافیایی فرق می‌کند، اما میان ۲ تا ۷ سال برای ماده‌ها و ۳ تا ۱۲ سال برای ماده‌ها اتفاق می‌افتد. بیشترین طول عمر ۳۵ سال بوده، اما برای دلفین‌های مقیم دریای سیاه میانگین طول عمر ۲۲ سال تخمین زده شده است.

زیستگاه دلفین معمولی کوتاه‌نوک (به رنگ آبی)

[Zohreh Gholami]

دلفین فریزر

دلفین فریزر

جثه در مقایسه با انسان متوسط

وضعیت بقا

کمترین نگرانی (IUCN 3.1)[۱]


طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: آب‌بازان
زیرراسته: آب‌بازان دندان‌دار
تیره: دلفین‌سانان
سرده: پهلوسفیدکچه‌ماهی‌ها
گونه:  L. hosei
نام علمی: Lagenodelphis hosei
فریزر، ۱۹۵۴

دلفین فریزر آب‌بازی عضو خانواده دلفین‌های اقیانوسی است که در آب‌های ژرف اقیانوس آرام و به تعداد کمتر در اقیانوس هند و اطلس زندگی می‌کند.


رده‌بندی
در سال ۱۸۹۵ چارلز هوز، زیست‌شناس انگلیسی، جمجمه یک دلفین را در ساحل ساراواک، بورنئو پیدا کرد و آن را به موزه بریتانیا هدیه کرد. بررسی بر روی این جمجمه تا سال ۱۹۵۶ انجام نشد. در این سال فرانسیس فریزر آن را بررسی کرد و متوجه شد که این جمجمه متعلق به دلفینی است که به سرده‌های پهلوسفیدها و کچه‌ماهی‌ها نزدیک است، ولی عضو هیچ یک از آن‌ها نیست. با به سادگی مخلوط کردن نام‌های این دو سرده یک سرده نو به نام پهلوسفیدکچه‌ماهی‌ها ساخته شد.

تنها در سال ۱۹۷۱ بود که بدن کامل یک دلفین فریزر کشف شد. در آن زمان لاشه‌های این جانوران به وسیله آب دریا به کرانه‌های جزیره کوکوس در آرام خاوری، استرالیای جنوبی و آفریقای جنوبی آورده شده بودند.


توصیف ظاهری
دلفین‌های فریزر در هنگام تولد دارای طول تقریبی ۱ متر و ۲۰ کیلوگرم وزن هستند که در هنگام بلوغ به ۲٫۷ متر طول و ۲۰۰ کیلوگرم وزن می‌رسد. باله پشتی و نوک در این دلفین‌ها فاقد سفتی و استواری زیاد است و اندازه باله‌های کناری کوچک اند. نیم‌تنه بالایی به رنگ خاکستری-آبی تا خاکستری-قهوه‌ای است. خطی شیری کم‌رنگ از نوک و بالای چشم‌ها آغاز می‌شود و در کناره پهلوها به عقب بدن می‌رسد. در زیر این خط سایه تاریک‌رنگی حضور دارد. شکم و گلو به شکلی غیرعادی به رنگ سفید، گاه متمایل به صورتی، هستند. نداشتن چیزی همچون پوزه از مشخصه‌های این دلفین است. از فاصله دور این دلفین می‌تواند با دلفین نواری اشتباه گرفته شود چرا که این دلفین دارای رنگ‌آمیزی بدنی همانند دلفین فریزر است و هر دو در ناحیه‌های یکسانی زندگی می‌کنند.

دلفین‌های فریزر در گروه‌های بزرگی با ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ عضو به فشردگی و با فاصله کم از هم زندگی می‌کنند. آن‌ها برای افزایش سرعت خود در هنگام شنا از آب به بیرون می‌پرند و به جلو جهش می‌کنند.

غذای اصلی این دلفین‌ها ماهی‌های لجه‌ای، ماهی مرکب و میگو‌هایی که در ژرفای ۲۰۰ تا ۵۰۰ متری آب زندگی می‌کنند، است. از آنجا که تقریبن هیچ پرتو نور خورشیدی به این عمق نمی‌رسد، تغذیه تنها توسط توانایی پژواک‌یابی انجام می‌گیرد.

این جانور همچنین از گونه‌های معمول ساکن خلیج مکزیک است اما در دیگر نواحی اقیانوس اطلس کمتر حضور دارد.


گستره و جمعیت
در سال‌های گذشته موارد بسیاری از مشاهده این دلفین در آب‌های اقیانوسی گزارش شده اند که باعث شده اند که نگرانی‌های مربوط به وضعیت بقای این جانور، که در دهه ۱۹۸۰ وجود داشتند، کمتر شوند. این جانور اما همانند آشنایان کرانه‌زی خود شناخته شده و زیر بررسی قرار گرفته، نیست. تخمینی از جمعیت جهانی این گونه وجود ندارد.

دلفین فریزر بیشتر در آب‌های گرم و ژرف اقیانوسی میان °۳۰ جنوبی و °۲۰ شمالی دیده شده است. نواحی شرقی اقیانوس آرام بهترین جا برای دیدن این دلفین‌ها است. گروه‌هایی تنها و به دور افتاده از دیگر دلفین‌ها از این گونه در کرانه‌های فرانسه و اوروگوئه دیده شده اند. چنین چیزی اما غیرطبیعی است و احتمال می‌رود به دلیل پدیده ال‌نینو شکل گرفته باشد.

 زیستگاه دلفین فریزر (به رنگ آبی)

[Zohreh Gholami]

دلفین گوژپشت

دلفین گوژپشت

اندازه در مقایسه با یک انسان متوسط


وضعیت بقا

کمترین نگرانی (IUCN 3.1)

طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: آب‌بازان
زیرراسته: آب‌بازان دندان‌دار
تیره: دلفین‌سانان‌
سرده: گوژدلفین‌ها

دلفین‌های گوژپشت اعضای سرده گوژدلفین‌ها از دلفین‌های اقیانوسی هستند. مشخصه اصلی این دلفین‌ها خمیدگی‌ای آشکار و باله پشتی در امتداد خمیدگی‌شان است. آن‌ها در آب‌های نزدیک به کرانه در غرب آفریقا (گونه اطلسی) و در مناطق کرانه‌ای اقیانوس هند از آفریقای جنوبی تا استرالیا (گونه‌های هند-آرام) یافت می‌شوند.


رده‌بندی
رده‌بندی دلفین‌های گوژپشت پیچیده و مورد بحث است. تاکنون تعداد پنج گونه از این دلفین پیشنهاد شده اند:
دلفین سفید چینی یا دلفین گوژپشت آرام یا دلفین گوژپشت هند-آرام، S. chinensis
دلفین گوژپشت هندی، S. plumbea
دلفین گوژپشت اطلس، S. teuszi
S. lentiginosa
S. borneensis

تا میانه دهه ۲۰۰۰ میلادی، بیشتر پژوهشگران تنها دو گونه را قبول داشتند. با این حال دیل رایس در کتاب پراستناد خود سه گونه را شناسایی کرد و دلفین گوژپشت هند-آرام را به دو گونه هند و آرام جدا کرد. خط جغرافیایی جداکننده دو گونه نامبرده به نظر جزیره سوماترا در اندونزی می‌آید، با این حال آمیزش میان‌گونه‌ای بعید نیست.

دلفین‌های گوژپشتی که در آب‌های چین زندگی می‌کنند با نام دلفین سفید چینی خوانده می‌شوند.


توصیف ظاهری
دلفین گوژپشت در مناطق کرانه‌ای آفریقا و هند تا استرالیا زندگی می‌کند که مناطق زندگی بسته به گونه آن فرق می‌کند. این دلفین برآمدگی‌ای در جلوی باله پشتی دارد، همچنین کج‌شدگی‌ای در سوی شکم. باله پشتی تا حدی هلال‌گونه است. باله‌های کناری به گونه قابل ملاحظه‌ای کوچک اند و بخش جداکننده دو باله‌ی دم مشخص و آشکار است. در هر فک آرواره ۳۰ تا ۳۴ دندان مخروطی‌شکل وجود دارد. رنگ بدن بچه‌های تازه به دنیا آمده شیری و سفید تیره است، همانند رنگ نهنگ سفید بالغ. دلفین‌های بالغ اما دارای رنگی سفید متمایل به تیره از دم تا پوزه، پهلوهایی خاکستری تیره و شکم به رنگ خاکستری روشن سایه‌ای هستند. طول دلفین‌های گوژپشت بالغ میان ۱٫۸۲ تا ۲٫۴۳ متر و وزنشان میان ۱۰۰ تا ۱۳۹ کیلوگرم است.


تغذیه
غذای اصلی دلفین گوژپشت را ماهی کفال تشکیل می‌دهد. با این حال به دلیل آنکه خود این دلفین زیاد شناخته شده نیست، عادت‌های غذایی آن نیز مورد بررسی آنچنانی قرار نگرفته است.

گستره دلفین گوژپشت آرام (دلفین سفید چینی)

گستره دلفین گوژپشت هندی

گستره دلفین گوژپشت اطلس