[Zohreh Gholami]

رفتار کودکان در مهمانی (گفتگو با روانپزشک)

تمام هفته به مهماني پنجشنبه شب فکر مي‌کردم. بچه‌داري، کار خانه، کار بيرون، واقعا خسته شده بودم و چند ساعتي خوشگذراني با دوستان برايم اتفاق خوشايندي بود...

روز قبل از مهماني، به همسرم پيشنهاد دادم پسر 18ماهه‌مان را به مادرم بسپاريم اما او قبول نکرد و اصرار داشت کودک را همراهمان ببريم تا دوستانمان او را ببينند، اما مهماني پنجشنبه برايم به خوبي نگذشت. مدام مجبور بودم به پسرم بگويم دست به چيزي نزن، يک جا بشين، ندو، نکن و.... نه به من خوش گذشت، نه به پسرم و حتي به همسرم كه تنها به فکر خنده و صحبت با دوستانش بود. اتفاقات ديگري هم افتاد و اين موضوع بهانه‌اي شد تا با دکتر كتايون خوشابي، فوق تخصص روان پزشکي کودکان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي، دررابطه با راه و رسم مهماني رفتن با بچه‌هاي شيرخوار گفت‌وگو کنم.

خانم دکتر! يکي از مشكلات بيشتر مادر‌ها کنترل فرزندانشان در مهماني‌هاست كه دوست دارند به هر چيزي دست بزنند و هر جايي سرک بکشند. با اين مشكل چه بايد كرد؟
يكي از باورهاي فرهنگي غلط ما، اين است كه فكر مي‌كنيم بايد كودك را همه جا ببريم تا عادت كند. در حالي كه برخي مكان‌ها، مراسم و مجالس مناسب بچه‌ها نيست. كودكان نوپا به دليل سن پايين و كنجكاوي‌‌اي كه مقتضاي سنشان است، دوست دارند به هر چه در اطرافشان مي‌بينند، دست بزنند و آن را كشف كنند. حس كنجكاوي آنها را به انجام رفتارهايي ترغيب مي‌كند كه از نظر ما نامطلوب است. والديني كه فرزند نوپا دارند، نبايد فرزندانشان را به مهماني‌هايي كه مناسب كودكان نوپا نيست، ببرند. كودكان در خانه و در اتاق خود آرامش بيشتري دارند و بهتر است آنها را به شخص مطمئني سپرد. براي گسترش تعاملات اجتماعي كودك، مي‌توان او را در مهدكودك ثبت‌نام كرد و به مكان‌هاي مخصوص و مناسب برد.

اگر امكان سپردن کودک به كسي نبود، چه بايد كرد؟
اگر والدين مجبور شدند كودك را همراه خود ببرند، بايد وسايل سرگرمي او را نيز ببرند و در مهماني زماني را به کودک اختصاص دهند و او را با اسباب‌بازي‌هايش سرگرم كنند. بايد مراقب كودك بود و رهاكردن او درست نيست. پرت كردن حواس كودك هم مي‌تواند موثر باشد تا كاري كه خطرناك است، انجام ندهد.

کودکان نوپا معمولا رفتارهايي دارند که براي بزرگترها جالب و شادي‌آور است. آيا وادارکردن بچه‌ها به انجام کارهايي نظير شعر خواندن، رقصيدن يا ... مخصوصا اگر کودک تمايلي به انجام آنها در جمع نداشته باشد، درست است؟
گاهي رفتارهايي با كودک مي‌شود كه به نوعي كودك‌آزاري است. واداركردن كودك به اينكه در جمع كاري را انجام دهد كه به نظر عده‌اي جالب است، او را تحت‌فشار روحي قرار مي‌دهد اما اين كار در واقع نوعي كودك‌آزاري است. متأسفانه گاهي والدين يا نزديکان، سربه‌سر كودك نوپا مي‌گذارند و وقتي كودك عصباني مي‌شود و عكس‌العمل شديد نشان مي‌دهد (مثلا داد مي‌زند يا گريه مي‌كند) به او مي‌خندند و اين باعث تفريح و اسباب شادي بزرگ‌تر مي‌شود! حتي گاهي بزرگ‌ترها حرف‌هاي بد ياد كودك مي‌دهند در حالي كه كودك اصلا معني آنها را نمي‌داند، از او مي‌خواهند لغات را در جمع تكرار كند و به او مي‌خندند. از نظر روان‌شناختي تمام اين رفتارها كودك‌آزاري محسوب مي‌شود.

يکي ديگر از مشکلاتي که معمولا در مهماني‌ها با آن مواجه هستيم، مقايسه شدن توانايي و مهارت بچه‌ها با يکديگر است.
بله، گاهي والدين يا نزديكان، اين كودكان را با ساير كودكان حاضر در مجلس مقايسه مي‌كنند و نتيجه بسياري از اين مقايسه‌ها، افسردگي و اضطراب مادر است. به هر حال هميشه كودكاني وجود دارند كه در مقايسه با كودك ما ويژگي‌هاي ظاهري و رفتاري‌شان مطلوب‌تر است.

در اين شرايط مادر چگونه بايد بر خود تسلط داشته باشد تا هم بتواند احترام بزرگ‌ترها را نگه دارد و هم از فرزندش دفاع کند؟
اگر با مقايسه‌كردن نزديكان مواجه شدند، بايد انعطاف‌پذير باشند، حرف‌ها را جدي نگيرند و حساسيت به خرج ندهند. اين كار ساده نيست ولي اگر بدانيم تفاوت‌هاي بين فردي در هر حال وجود دارد كمك‌كننده است. يكي از مهارت‌هاي زندگي، درك تفاوت‌هاي بين فردي است. همه افراد روي كره زمين با هم تفاوت دارند. زيبايي طبيعت به تعدد افراد و رفتارها و شخصيت‌هاي آنهاست. مقايسه هيچ فردي با ديگري قابل‌قبول نيست و مشكلي را حل نمي‌كند. بايد تفاوت‌هاي فردي را درك كرد و با ويژگي‌هاي رفتاري هر فرد كنار آمد و به جاي مقايسه، مديريت كرد.

گاهي هم قوانين تربيتي به وسيله يکي از والدين يا نزديکان در مهماني نقض مي‌شود، چه بايد کرد؟
شكستن اين قوانين به‌خصوص به وسيله نزديكان، نه‌تنها مي‌تواند باعث بروز ناراحتي والدين ‌شود بلكه اثر نامطلوب روان‌شناختي هم روي كودك دارد. كودك با اين كار دچار گيجي و سردرگمي مي‌شود زيرا مي‌بيند مثلا رعايت قوانين در خانه لازم است و در جاي ديگر اجرا نمي‌شود. او اين تصور را پيدا مي‌كند كه والدين قوي و باثبات نيستند و قوانين آنها در هر زمان تغييرپذير است.

پس چه مي‌توانيم بکنيم؟
والدين بايد در اجراي قوانين قاطع باشند و حتي اين مساله را به صورت غيرمستقيم به نزديكان گوشزد کنند. اگر قانون اين است که تلفن همراه به کودک شيرخوار داده نشود، بايد آن را رعايت کرد البته قوانيني كه در خانه گذاشته مي‌شود ممكن است انعطاف‌پذير باشند و در جاهايي بنا به ضرورت شكسته شوند مثلا اگر کودک بايد در خانه ساعت 9 شب بخوابد، در مهماني ايرادي ندارد تا 11-10 بيدار بماند اما نبايد مدام قوانين را شكست زيرا در اين صورت كودك به اين نتيجه مي‌رسد كه قوانين در هر زماني مي‌توانند شكسته شوند.