[شیوا ایروانیان]

این باور غلطی است که  والدین فکر می‌کنند، هر کودکی که تب می‌کند یا آبریزش بینی دارد و زیاد عطسه می‌کند، سرماخورده است، مشکل این است که هنوز بسیاری از والدین و به ‌ویژه مادران نمی‌دانند که بهترین عکس‌العمل در هنگام سرماخوردگی کودک چیست؟بسیاری از مادران سرماخوردگی را با خیلی از بیماری‌های عفونی اشتباه می‌گیرند و اقدام به درمان های خودسرانه می‌کنندبسیاری از والدین نمی‌دانندچه موقع باید کودکشان را نزد پزشک ببرند؛ و بالاخره این که حتی نمی‌دانند کدام دارو برای فرزندشان مفید است و کدام نیست.
به عنوان نمونه استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها و شربت‌های سرماخوردگی در کودکان است. که اداره نظارت بر مواد غذایی و دارویی آمریکا اعلام کرد مصرف داروهای سرماخوردگی و ضد‌سرفه به‌ خصوص آنتی‌هیستامین‌ها با نسخه پزشک یا بدون آن، در کودکان کم سن به ویژه در کودکان زیر 2 سال می‌تواند منجر به عوارض مرگبار شود.

وقتی کودک سرما می‌خورد، تصور مادر این است که کودکش حتماً ضعیف شده که مبتلا به سرماخوردگی شده است. بنابراین در کودکی که چند‌بار دچار سرماخوردگی می‌شود، مادر نگران است که شاید کودک دچار بیماری نقص سیستم ایمنی شده باشد.در حالی که به هیچ‌وجه اینطور نیست زیرا حدود 10 تا 15 درصد از کودکان زیر 3 سال، سالانه حدود 10 تا 12 بار می‌توانند دچار سرماخوردگی شوند و 80 درصد از آنها حداقل سالانه 6 تا 8 بار این بیماری را تجربه می‌کنند. بنابراین تعداد دفعات زیاد سرماخوردگی، به معنای نقص در سیستم ایمنی بدن کودک نیست. البته معمولاً این روند تا قبل از 3 سالگی است. اما بعد از 3 سالگی تعداد دفعات سرماخوردگی کودک تا 4 بار در سال کاهش می یابد.

متاسفانه اغلب اوقات والدین با طولانی شدن علائم الرژی ، آن را با سرماخوردگی اشتباه می‌گیرند در حالی‌که هر کدام از این بیماری‌ها درمان خاص خود را دارند، مادر با این تصور که کودکش سرماخورده، از داروهای ضدسرماخوردگی برای کودکش استفاده می‌کند و همین امر منجر می‌شود که علاوه بر بهبود نیافتن کودک، مادر از داروهای دیگر با دوزهای شدیدتر استفاده کند که در نهایت تداخل دارویی و بدتر شدن وخامت بیماری را به همراه خواهد داشت.

کیپ شدن بینی یکی از شایع ترین علائم این بیماری است و خیلی از مادران برای باز کردن راه بینی مسدود شده کودک خود از قطره‌های بینی بزرگسالان مثل فنیل‌افرین استفاده می‌کنند. در حالی که این قطره‌ها تأثیری در باز شدن راه تنفسی کودک ندارند وگاهی اوقات نیز در این مواقع علاوه بر قطره فنیل افرین، مادر فکر می‌کند که راه بینی کودک را با هر چیزی می‌تواند باز کند؛ مثلا بعضی از مادران شیر خود را داخل بینی کودک می‌ریزند، در حالی‌که شیر چربی دارد و وقتی کودک نفس می‌کشد، این قطرات شیر وارد ریه می شوند و ذات‌الریه ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، شیر محیط مناسبی برای رشد میکروب است، درحالی‌که بینی هم پُر از میکروب بوده و در این حالت زمینه برای تکثیر میکروب ها فراهم می‌شود. فنیل‌افرین هم عوارض زیادی برای کودک دارد که به هیچ‌وجه استفاده از آن توصیه نمیشود.

یک توصیه مناسب :
در مدت سرماخوردگی ما باید راه بینی کودک را با استفاده از قطره بینی کلرورسدیم باز کنیم، چون قطره‌های دیگر وابستگی به دارو ایجاد می‌کنند و ممکن است که حتی بعد از مصرف، بینی کودک بیشتر کیپ شود.

ممنوعیتهای داروئی :
دادن یک سری از داروها در کودکان کمتر از 6 ماه به‌طور کامل ممنوع است؛ به‌عنوان مثال شربت‌سرماخوردگی، قطره فنیل‌افرین و آنتی‌هیستامین‌ها اصولا نباید برای بچه‌های زیر 6 ماه استفاده شوند. البته در زیر 3 ماهگی این داروها مطلقا قدغن هستند و در 3 تا 6 ماهگی به‌طور نسبی قدغن بوده و بین 6 ماه تا 2 سال هم توصیه می گردد که از آنها استفاده نشود. بررسی‌های سازمان غذا و داروی آمریکا هم نشان داده که شربت سرماخوردگی دکسترومتورفان در زیر 2 سال به هیچ‌وجه نباید استفاده شود.

عوارض جانبی این داروها:
بررسی‌های مختلف نشان داده که مصرف آنتی‌هیستامین در کودکان در این سنین منجر به بی‌قراری می‌شود و گاهی نیزعلاوه بر اینکه  ضربان قلب را بالا می‌برد و خواب‌آلودگی ایجاد می‌کند موجب تشنج کودک نیز میشود . حتی دیده شده برای کودکان زیر 2 سال شربت سرماخوردگی و آنتی‌هیستامین اصلا اثر ندارد خیلی از خانواده‌ها حتی از این داروها به‌عنوان ضد‌سرفه استفاده می‌کنندکه در این مورد هم منع مصرف وجود دارد زیرا  ما نباید به طور کامل سرفه را در کودک از بین ببریم. چون سرفه یک مکانیزم دفاعی است که ترشحات ریه را بالا می‌آورد و کودک دچار ذات‌الریه نمی‌شود، اما اگر ما با استفاده از این داروها، سرفه را در کودک از بین ببریم، این ترشحات داخل ریه باقی مانده و ماندگاری بیماری را بیشتر می‌کند.

معمولاً باید شربت ضد‌سرفه را زمانی به کودک بدهیم که سرفه در خواب و غذا‌خوردن کودک اختلال ایجاد کند. چون خاصیت آنتی‌هیستامین این است که ترشحات ریه را غلیظ می‌کند و همین غلظت، فرد را دچار بیماری ذات‌الریه می‌کند. پس آنتی‌هیستامین‌هایی مثل دیفن‌هیدرامین، پرومتازین و هیدروکسیزین باید بالای 2 سال و فوق‌العاده با احتیاط مصرف شوند، چون هر لحظه انتظار عوارض این داروها را باید داشت.

داروهای مجاز برای کودک  یک ساله:
بیشترین تجویز پزشکان قطره کلرو‌رسدیم است که روزی 3 تا 4 بار و نیم ساعت قبل از شیر‌دهی باید استفاده شود تا راه بینی کودک باز بماند. در ضمن اگر کودک تب شدیدی نداشت و بی‌قرار نبود، از تب‌بر استفاده نمی‌شود ولی اگر تب کودک شدید بود، در فواصل 4 تا 6 ساعت یک‌بار از قطره استامینوفن استفاده می شود.
اگر هم کودک واقعاً به شربت سرماخوردگی نیاز دارد، روزی 3 نوبت با فواصل 8 ساعت می‌تواند استفاده شود.

کاهش دردهای عضلانی:
این دردها ممکن است با عفونت و درد گوش همراه باشد. تسکین این درد باید با استامینوفن صورت گیرد، ولی متأسفانه هنوز خیلی از والدین با دود سیگار سعی در کاهش درد گوش دارند در حالی که این کار اصلا فایده ندارد. البته گرم کردن ناحیه دردناک کمی تسکین دهنده است، منتها دود سیگار به‌ویژه اگر کودک آلرژی داشته باشد، بیماری او را تشدید می‌کند.

کودکی که سرما می‌خورد، مسلما اشتهایش کم است و همین مادر را نگران می‌کند. اما درست نیست که در این مواقع کودک را وادار به خوردن غذای بیشتری کنیم. در اینجا مادر باید تعداد دفعات غذا دادن را بیشتر کند، نه اینکه او را وادار به خوردن غذای بیشتری در یک وعده کند.

توصیه‌های تغذیه‌ای در دوران سرماخوردگی:
بسته به سن کودک باید توصیه‌های تغذیه‌ای را رعایت کرد. اگر کودک شیر‌خوار بود، باید فواصل شیر‌دهی کمتر شود. از مایعات زیاد استفاده شود. محدودیت غذایی راهم برای کودک ایجاد نکنیم البته اگر آلرژی در کار نبود، چون کودک در این دوره کم‌اشتها است و با محدودیت غذایی ممکن است زیاد وزن از دست بدهد.

مسئله دیگری که باعث وحشت مادران می‌شود، تب کودک است و مادر فکر می‌کند که این تب منجر به تشنج می‌شود. درحالی که
مقدار تب در سرما‌خوردگی‌ها خفیف است و در ضمن کودک زیر 6 ماه هنگام تب به هیچ‌وجه تشنج نمی‌کند، مگر این که بیماری ‌دیگری در کار باشد.

یک سوال مهم : اگر مادر تمام این نکات را بداند، نیازی به مراجعه به پزشک هست؟
اگر مادر اقدامات اولیه را برای جلوگیری از عود سرماخوردگی انجام دهد، مثل استفاده از مایعات و قطره بینی و دستگاه بُخور، در صورت ادامه بیماری، باید به پزشک مراجعه کند، چون شاید بیماری را به درستی تشخیص نداده باشد.

تاثیر انتی بیوتیک در درمان سرماخوردگی :
متأسفانه تصور غلط دیگر این است که خیلی از مادران فکر می‌کنند سرماخوردگی کودکشان با آنتی‌بیوتیک برطرف می‌شود و برای همین، قبل از مراجعه به پزشک، به کودک آنتی‌بیوتیک می‌دهند. از طرف دیگر، این گروه از مادران اصرار دارند که حتی اگر پزشک هم برای کودک آنتی‌بیوتیک تجویز نکند، کودک را به امید تجویز این دارو، به پزشک دیگری ارجاع ‌دهند، در حالی‌که نوع میکروب سرماخوردگی با نوع میکروب بیماری‌های دیگر متفاوت است و آنتی‌بیوتیک هیچ جایی در درمان آن ندارد.

تصور خیلی از والدین این است که سرماخوردگی کودکشان، بدن او را مستعد ابتلا به سرماخوردگی بعدی می‌کند یا از سرماخوردگی بعدی جلوگیری می‌کند.این یک باور اشتباه است زیرا  سرماخوردگی‌ها ممکن است پی در پی بوده و عوارض داشته باشند، ولی اینکه یک سرماخوردگی منجر به سرماخوردگی بعدی ‌شود، اصلا درست نیست.

علاوه بر این، یک سرماخوردگی به هیچ‌وجه از سرماخوردگی بعدی جلو‌گیری نمی‌کند، چون ما ویروس های زیادی داریم که هر کدام برای کودک بیماری‌زا هستند، مثل رینو ویروس، ویروس ‌آنفلوانزا و... . اگر مادر این ها را بداند، هر بار که کودک سرما می‌خورد، توهم این را ندارد که بدن کودکش مستعد ابتلا به سرماخوردگی بعدی شده است.

واکسن آنفلوانزا و نقش ایمن‌کننده آن در مقابل سرماخوردگی :
متأسفانه این واکسن به غلط به‌ عنوان واکسن سرماخوردگی تبلیغ می‌شود، در حالی‌که بیش از صد نوع ویروسی که وارد بدن می‌شوند، شاید فقط یک یا دو تا از آنها مربوط به آنفلوانزا باشند و چون علائم آنفلوانزا شدید است، این واکسن برای ویروس‌های مربوط به آن تولید می شود، نه برای بقیه ویروس‌ها.
زدن واکسن آنفلوانزا از سرماخوردگی با ویروس‌های دیگر جلوگیری نمی‌کند.