[Hooman Ghayouri]

آشنایی با اعتیاد و علائم مصرف مواد مخدر

اعتیاد یعنی « وابستگی به مواد به گونه ای که کاملاً مضر به حال شخص و اجتماع باشد » و مواد به هر نوع ترکیب شیمیایی که باعث تغییر در کار کرد مغز شود گفته می شود ، این تغییر می تواند به صورت هیجان ، افسردگی ، رفتار ناهنجار ، عصبانیت ها یا اختلال در قضاوت باشد .

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، مواد مخدر از مشتقات تریاک (opium ) هستند که شامل مورفین ، کدئین و مواد نیمه سنتز شده از آنها مانند هروئین می شود .

اصطلاح اپیوئید ( opioid ) اصطلاحی است گسترده تر که تمامی آگونیستها ( agonists ) و آنتاگونیستهایی ( antagonists ) را که فعالیت مشابه مورفین دارند (مانند پپتیدهای اپیوئیدی طبیعی از جمله آندورفینها را ) شامل می شود .

گاهی اوقات به اپیوئیدها اصطلاح مخدر اطلاق می گردد ، چرا که این مواد خواب آلودگی یا حالت شبه رویا که به آن چرت زدن (nod ) نیز گفته می شود ایجاد می کنند .

●  گروههای مختلف مواد ( براساس اثرهای ناشی از آن )

۱ . مواد مخدر ( افیونی )

۲ . حشیش و ماری جوانا

۳ . مواد محرک سیستم عصبی

۴ . مواد کند ساز سیستم عصبی

۵ . مواد توهم زا

۶ . مواد استنساقی

۷ . سیگار و نیکوتین

۱ . گروه مواد مخدر

این گروه شامل تمام موادی است که خاصیت منگی ، بی حسی ، بی دردی ، و تخدیر کننده دارند . این مواد می توانند طبیعی یا صنعتی باشند مواد مخدر طبیعی از مشتقات تریاک می باشند ( سوخته ) مورفین ، کدئین و هروئین از ترکیبات نیمه صناعی تریاک و متادون و پتدین جز مواد مخدر صناعی می باشند .

●  آثار مصرف مواد مخدر

ـ مواد مخدر روی مغز تاثیر می گذارد

. تفکر را کند کرده و واکنش را آهسته می سازد باعث ایجاد احساس شادی موقت و خیالبافی می گردد .

ـ مواد مخدر روی بدن تاثیر می گذارد

. باعث احساس رخوت و شل شدن عضلات ، ضعیف شدن تنفس ، کاهش ضربان قلب و فشار خون می گردد

. کاهش اشتها ، یبوست ، تهوع و استفراغ از تاثیرات آن بر بدن است . ـ مواد مخدر باعث مرگ می گردد .

ـ مواد مخدر به شدت اعتیاد آور است

. مواد مخدر باعث اختلات جنسی می گردد .

ـ مواد مخدر باعث تغییرات ظاهری نامناسب می شود رنگ پوست افراد معتاد به مواد مخدر کدر و لب های آنها تیره می شود به مدت سوء تغذیه ناشیب از کاهش اشتها افراد معمولاً دجار کاهش بافت عضلانی و کاهش وزن می شود .

ـ مواد مخدر باعث اختلالات روانی می گردد

. مواد مخدر باعث ایجاد بیماری های افسردگی ، شیدایی و یا مخلوطی از آنها می گردد ، این علائم به صورت تحریک پذیری ، انبساط خلق و افسردگی دیده می شود افراد معتاد دچار اختلالات خواب نیز می گردند .

ـ معتادان تزریقی به بیماریهای خطرناکی مبتلا می شوند . تزریق مواد مخدر موجب ایجاد بیماری های وخیمی مثل ایدز ، هپاتیت B و هپاتیت C و سایر بیماری ها می شود . این بیماری ها به شرکای جنسی و نوزادان آنها نیز منتقل می شوند

. عفونت بافت قلب ، کزاز و عفونت های پوستی و آبسه جلدی در این افراد شایع است .

●  علایم مصرف مواد مخدر :

ـ سرخوشی ـ گیجی ـ اختلال عملکرد روانی ـ کاهش تنفس ـ تنگ شدن مردمک چشم ـ تهوع و استفراغ

علائم مسمومیت با مواد مخدر :

ـ تنفس کم عمق

ـ مردمک های خیلی کوچک ( ته سنجاقی )

ـ پوست سرد

ـ تشنج ـ اغما

ـ مرگ

●  علائم عدم استفاده از مواد مخدر ( علایم ترک ) در فرد معتاد چنین است :

ـ درد عضلانی اسکلتی

ـ لرز

ـ بیقراری

ـ آبریزش بینی و چشم ها

ـ تعریق

ـ اسهال

ـ به هم خوردن وضع خواب

۲ . گروه حشیش و ماری جوانا

این گروه از مواد از زمان های دور مصرف می شده و از گیاه شاهدانه به دست می آید قسمت های مختلف آن برای تهیه موادی که حشیش ، ماری جوانا و روغن از آن جمله هستند ، استفاده می شوند .

حشیش را دود کرده یا با روش هایی می خورند

. شکل حشیش به صورت ماده ای خمیری و سیاه تا قهوه ای است

. ماری جوانا به شکل بوته خرد شده وجود دارد.

●  علائم مصرف حشیش و ماری جوانا :

ـ قرمزی چشم ها

ـ نبض تند ( ضربان قلب تند )

ـ افزایش اشتها ، خشکی دهان

ـ سرگیجه و عدم تعادل

ـ توهم داتشن و هذیان ( دیدن و شنیدن یا ادراک چیزهایی که وجود ندارد . )

ـ اضطراب

ـ اختلال توجه ، تمرکز ، حافظه و قضاوت

●  علائم قطع مصرف :

توجه : در صورت فطع مصرف پس از مصرف دراز مدت ، این علائم پس از چند ساعت ایجاد می گردد. و ۴ تا ۵ روز ادامه می یابد .

ـ تحریک پذیری ، بیقراری و اضطراب ـ لرزش دست ـ کاهش انرژی ـ بی اشتهایی ـ میل به مصرف

۳ . مواد محرک سیتم عصبی

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،  این مواد دستگاه اعصاب مرکزی را تحریک نموده و سرعت عملکرد آن را زیاد می کنند ( مثل کوکائین و آمفتامین ، اکستا سی و.. )

انواع کوکائین : این مواد از گیاه کوکا بدست می آید . و به صورت پودر سفید بدون بو و تلخ مزه است ، در بیشتر موارد آن را از طریق بینی استنشاق می کنند ، نوع دیگر آن وجود دارد که قابل دود کردن است تزریق آن بسیار نادر ولی فوق العاده خطرناک است

. آثار آن سریع بوده و نیم ساعت تا یک ساعت طول می کشد . بنابراین برای حفظ اثر آن مصرف مکرر آن لازم است .

آمفتامین ها : ابتدا برا ی مصارف درمانی ساخته شده اند و در حال حاضر تنها در موارد معدودی در درمان کاربرد دارد . انواع غیر قانونی آن به صورت پودر ، قرص ، کپسول و در رنگ های مختلف در دست است.نام های خیابانی آن کریستال ، یخ ، و سرعت است . اکستاسی ـ یک آمفتامین توهم زا است ، به شکل قرص و. کپسول و رنگ های مختلف به صورت غیر قانونی ساخته می شود و به نام های X , و XTC و قرص شادی معرف است . این ماده به صورت خوراکی و اغلب در میهمانی های رقص خاص طولانی مدت و وحشیانه و کلوپ شبانه استفاده می شود .

● علائم مصرف : کوکائین :

ـ چشم قرمز رنگ ـ آبریزش ـ تغییرات گروه دوستان ـ تغییر وضع عقلی یا رفتاری ـ بی توجهی ـ افسردگی ـ خستگی ـ عدم علاقه به مدرسه ، فامیل و فعالیت های قبلی ـ نیاز مکرر به پول ( قرض کردن ) اکستاسی: ـ مشکلاتی در به خاطر آوردن ـ عدم هماهنگی و کنترل ـ گیج خوردن ـ از دست دادن ناگهانی هوشیاری -افسردگی ـ مشکلات خواب آمفتامین ها: ـ خشکی دهان ـ تعریق ـ تغییر الگوی خواب ـ تغییر الگوی غذا

۴ . مواد کند ساز سیتم عصبی

این مواد عموماً عملکرد دستگاه عصبی را کند می سازند و شامل داروهای مسکن خواب آور و الکل می باشند . دیازپام ، فنوباربیتال ـ آلپرازولام ( زاناکس ) لورازپام و ... از این گروه می باشند

. علائم مصرف این مواد :

ـ آرامش و خواب ـ ضعف هماهنگی در حرکات ـ اشکال قضاوت و تمرکز ـ سخنان بریده بریده و تاری دید .

در صورت عدم مصرف علایم عبارتند از :

ـ اضطراب ، بی خوابی ـاحساس ضعف و تهوع ـ افزایش دمای بدن ـ آشفتگی روانی ـ توهم و تشنج

۵ . گروه توهم زا :

این گروه از مواد بر فرآیند های ذهنی افراد تاثیر می گذارند ، شایعترین این مواد که مورد سوء مصرف قرار می گیرند ال . اس دی ( LSD ) می باشد که از یک نوع قارچ به صورت نیمه مصنوعی بدست آوردند . از نظر ظاهری ماده ای سفید رنگ است که معمولاً به صورت قرص موجود است . مواد توهم زا روی مغز اثر میگذارد و باعث بروز احساسات غیر واقعی ـ و بی علاقگی به زندگی می گردد .

۶ . گروه استنشاقی :

این مواد معمولاً از راه بینی و به وسیله حس بویایی مصرف می شوند . بنزین ـ حلال ها ُواکس و .... از این گروه هستند . که می توانند مورد سوء مصرف قرار گیرند این گروه از مواد نیز باعث آسیب زدن به سیستم اعصاب ، قلب ، روان و بدن میگردند .

« نه » گفتن را بیاموزیم .

همه ما روزی به دنیا آمده ایم . به تدریج رشد کردیم و با حمایت والدین یا دیگر افراد بزرگ شدیم به یاد بیاوریم که والدین مان در هنگام انجام هر کاری مراقب بودند و به یاد آوریم که آنها بسیاری از تصمیمات را تائید یا رد می کردند . اکنون ما تکامل یافته ایم و به تدریج این وظایف را به عهده گرفته ایم . بنابراین چون ما مسئول مراقبت از خودمان شده ایم ما مسئول هستیم که در مواقع مورد نیاز بگوئیم « نه »

●  چگونه به مصرف مواد بگوئیم « نه »

۱ . شرایط را در ک کنید . متوجه باشید که چه اتفاقی در حال رخ دادن است .

۲ . در ذهنتان دلایل خود برای « نه » گفتن را مرور کنید . مصرف مواد غیر قانونی است . به مغز و بدن شما آسیب می رساند و د رنهایت شما را گرفتار می نماید .

۳ . بگوئید « نه » نه گفتن شما در موقعیت صحیح نشان دهنده قدرت شماست .

۴ . پیشنهاد دیگری بدهید . اگر دوست شماست و می خواهید دوستی تان را ادامه دهید . پیشنهادات دیگری برای گذراندن وقت ارایه دهید . ( رفتن به سینما ، پارک ، بازی و ورزش و .... ) اگر طرف مقابل شما به نه گفتن شما احترام نمی گذارد ، دوست شما نیست .

۵ . از محل بروید . اگر فرد مقابل شما دوست شما نیست یا به پاسخ منفی شما احترام نمی گذارد .و اصرار می کند ، آنجا را ترک کنید .

●  توصیه های مفید به دیگران برای ترک اعتیاد

ـ خطرات و عواقب مصرف مواد را برای او توضیح دهید . ـ به او بگوئید که با ترک اعتیاد ، عوارض جسمی ، به زودی بر طرف می شود . ـ توضیح دهید به او کمک خواهد شد که با تحمل کمترین مشکلات اعتیاد خود را کنار بگذارد . ـ دوستتان را مطمئن کنید که با تصمیم قطعی ، می تواند موفق شود . ـ به او یادآوری کنید که هر چه زودتر اقدام کند . ـ از او بخواهید از خانواده و نزدیکان کمک بگیرد . ـ او را مطمئن سازید که با ترک اعتیاد ، دوستان جدیدی پیدا می کند. ـ فرد را به کوشش برای ترک تشویق کنید تا حتی در صورت عدم موفقیت ، قبلی باز هم تلاش کند. ـ او را به یکی از مراکز معتبر درمان اعتیاد راهنمایی کنید .

●  عوارض اعتیاد از جنبه های گوناگون

•   اعتیاد خسارات و هزینه‌های بسیاری را به جامعه تحمیل می‌کند. بنابراین، عوارض ناشی از اعتیاد شامل عوارض فردی، خانوادگی، شغلی، اجتماعی و اقتصادی می‌باشد.

۱) عوارض اعتیاد بر سلامت جسمی و روانی فرد

•   آسیب‌های عضلانی

•   اختلالات کبدی و کلیوی

•   عفونت‌های خطرناک (ایدز، هپاتین، کزاز)

•   بیماریهای مزمن تنفسی

•   اختلالات قلبی ـ عروقی

•    سکته‌های قلبی و مغزی

•   آتروفی مغزی

•   ناتوانی جنسی و عقیمی

•    اختلالت خواب

•    افسردگی

•   اختلالات روانی شدید و پایدار

۲) عوارض خانوادگی

•   خشونت در خانواده شامل کودک‌آزاری و همسر آزاری

•  عفلت از فرزندان

•   مشکلات تحصیلی،‌ اختلالات روانی و خودکشی فرزندان

•   نابسامانی و آشفتگی خانواده

•   محدودیت در روابط سالم خارج از خانواده

•   افت سطح اقتصادی و اجتماعی خانواده

•   بی کفایتی در سرپرستی خانواده

•    طلاق

۳) عوارض شغلی

•  افت اعتبار فردی و موقعیت شغلی

•   سوانح و حوادث حین کار

•  غیبت از کار

•   کاهش کارایی

•   اخراج و بیکاری

۴) عوارض اقتصادی

•    خسارات ناشی از کاهش نیروی مولد و افزایش نیروی مصرف کنندة جامعه

•   هزینه‌های تحمل شده به نیروهای انتظامی و جمع‌آوری امکانات لازم برای مبارزه با جرایم مستقیم و غیر مستقیم ناشی از مواد مخدر

•   صرف وقت دادگاه‌ها و نیروهای قضایی

•  هزینة نگهداری مجرمین مواد مخدر و معتادان در زندان‌ها

•   هزینة مراکز بازپروری و درمانگا‌ه‌های ترک اعتیاد

•   هزینه‌ و خسارات ناشی از مراقبت‌های بهداشتی ثانیه شامل بیمارستان‌ها و درمانگاه‌‌ها

۵) عوارض اجتماعی

•  ضعف پای‌بند به اصول اخلاقی و مذهبی

•   انواع جرایم مثل سرقت، فحشا، خشونت، تجاوز و قتل

•   افزایش مشاغل کاذب و بیکاری

•  بی خانمانی و فقر

●  علائم شک به اعتیاد نوجوان

علائمی که می‌توانند ما را به مصرف و اعتیاد فرزندمان مشکوک کنند بسته به مدت شروع مصرف و نوع ماده مصرفی می‌توانند متفاوت باشند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، مصرف مواد در بسیاری از موارد باعث تغییر برخی از صفات شخصیتی شخص می‌شود، نوجوانی که مدت‌ها گوشه‌گیر بوده و تمایلی به برقراری ارتباط نداشته، به طور ناگهانی تمایل زیادی به جمع‌های دوستانه پیدا می‌کند، پرحرف می‌شود‌، دوستی‌های جدیدی برقرار می‌کند و... مصرف مواد می‌تواند بر عملکردهای تحصیلی شخص موثر باشد.

برخی از دانش‌آموزان دچار افت تحصیلی می‌شوند، در حالی که برخی دیگر به‌خصوص در شروع مصرف، عملکرد تحصیلی‌شان به طور ناگهانی افزایش می‌یابد. شخص در مقابل تکالیف مدرسه بی‌مسئولیت می‌شود. دیر سر کلاس‌ها حاضر می‌شود و ممکن است بی‌قراری زیادی سرکلاس درس نشان دهد. بی‌حوصلگی، پرخاشگری، اضطراب، بی‌قراری، تمایل به پنهان‌کاری و... از علائم دیگری هستند که در رفتارهای نوجوانان و جوانان قابل توجه هستند. مصرف مواد می‌تواند عوارض جسمانی قابل توجهی در فرد ایجاد کند.

یکی از بارزترین نشانه‌ها، تغییر دوره‌های خواب و خوابیدن در روز است. مثلا فرد ممکن است تا نیمه شب بیدار بماند، در حالی که روز بعد تا ظهر بخوابد. در مصرف برخی مواد مثل موادمخدر، افزایش زیادی در خواب فرد ایجاد می‌شود، در حالی که در مصرف بعضی مواد دیگر مثل شیشه و یا مواد محرک دیگر، میزان خواب کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. به طوری که ممکن است شخص تا ۷۲ساعت نتواند بخوابد.

تغییر اشتها، کاهش وزن، ریزش مکرر آب از چشم‌ها و لرزیدن تمام بدن همگی علائمی هستند که می‌توانند نشانه‌ای از مصرف مواد باشند. اطلاع والدین از عوامل زمینه‌ساز اعتیاد در جوانان، مواد خطرناک و غیرقانونی و ابزار، روش‌ها، ویژگی‌ و علائم مصرف این مواد از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با اعتیاد است