[Mandana]

رژیم غذایی و تغذیه مناسب در بیماران مبتلا به نقرس

نقرس یک اختلال متابولیسم بازهای آلی پورین می‌باشد که در آن مقادیر بالا و غیر طبیعی اسیداوریک در خون تجمع می‌یابد، در ادامه اورات سدیم تشکیل شده و در مفاصل کوچک و بافت‌های احاطه‌کننده آن رسوب می‌کند. رسوبات اورات(کریستال های اورات)، می‌تواند بافت مفصلی را تخریب کرده و به علائم مزمن آرتریت(التهاب مفاصل) منجر شود. در نقرس مزمن این رسوبات به‌طور معمول در نرمه ی گوش یا انگشت شست پا، یا آرنج تجمع می‌یابد . نقرس (Gout) یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های ثبت شده در تاریخچه پزشکی است.

[/b]

نقرس  بیماری است که خود را با علایم افزایش اسیداوریک خون، التهاب مفصلی دردناک و رسوب کریستال‌های اورات سدیم و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی نشان می‌دهد.

طبق آمار موجود از هر هزار مرد حدود ۷  نفر و از هر هزاران زن حدود یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. میزان بروز این بیماری در مردان با میزان اسیداوریک خون ارتباط دارد، بطوری که در اسید اوریک کم‌تر از ۷ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، این میزان ۱/۰ و در اسید اوریک بالای ۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، میزان بروز این بیماری به ۵ درصد می‌رسد. (عدد طبیعی اسیداوریک در خانم‌ها بین ۶ ـ ۲٫۶ و در آقایان ۷٫۲ ـ ۳٫۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است).

این بیماری در مردان شایعتر و شروع آن بعد از سن ۴۰سالگی است.از آنجایی که استروژن باعث تخلیه اسید اوریک از کلیه می شود،شروع این بیماری در خانمها بعد از سن یائسگی می باشد.

رژیم غذایی متعادل برای بیماران نقرسی رژیمی است که ۷۰درصد آن کربوهیدرات پیچیده، ۱۰-۱۵ درصد آن پروتئین و ۱۵-۱۸ درصد آن چربی باشد.در ضمن باید مصرف غذاهای حاوی پورین بالا را محدود نموده و غذاهای کم پورین را مصرف نمود.رژیم غذایی که کربوهیدرات آن پایین باشد باعث بدتر شدن نقرس می شود.

نقرس در اثر تولید بیش از حد یا دفع کم‌ترازحد اسید اوریک (یا هر دو) بوجود می‌آید. از میزان۶۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌گرم اسید اوریکی که روزانه دفع می‌شود، یک سوم از رژیم غذایی (پورین موجود در مواد غذایی مصرفی) و دو سوم از منابع داخلی بدن حاصل می‌شود.

ده درصد موارد نقرس بر اثر تولید بیش از حد اسیداوریک و ۹۰ درصد آن بر اثر کاهش دفع اسیداوریک است. برخی از داروها و اختلالات و بیماری‌ها هم می‌توانند عامل افزایش غلظت سرمی ‌اسید اوریک باشند. داروهایی که می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند عبارتند از: مصرف طولانی مدت و زیاد داروهای مدر، لوودوپا، اسید نیکوتینیک،‌ پیرازینامید و ... . مصرف الکل و مشروبات الکلی نیز از عوامل افزایش اسید اوریک خون می‌باشد.

از اختلالاتی که می‌تواند منجر به افزایش اسیداوریک خون شود می‌توان به لوسمی‌ها (سرطان خون)، لنفوم، نارسایی کلیه، گرسنگی‌های طولانی و مفرط، چاقی، مسمومیت با سرب و ... اشاره کرد.

شایع‌ترین علامت بیماری نقرس در کنار افزایش سطح اسیداوریک خون، التهاب مفصلی دردناک است. همان طور که گفته شده معمولا به صورت درد در مفصل اندام تحتانی و در درجه اول انگشت شست پا است که البته سایر محل‌های گرفتاری به ترتیب شیوع بعد از مفصل انگشت شست پا، می‌تواند مچ پا،‌ پاشنه‌ها، زانوها، مچ انگشتان دست‌ها و آرنج باشد.

بیماری کلیوی در افراد مبتلا شایع است و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی به وجود می‌آیند. این بیماری که اغلب در سنین بعد از ۳۵ سالگی اتفاق می‌افتد و به‌طور عمده مردان را گرفتار می‌سازد، با شروع ناگهانی و حاد درد آرتریتی موضعی مشخص می‌شود که معمولاً در انگشت بزرگ پا شروع می‌شود و به سمت بالای پا امتداد می‌یابد.

در یک مطالعه گذشته مشاهده شده در افراد دارای زمینه خانوادگی نقرس، سن شروع بیماری ۵/۷ سال زودتر از سایر افراد بیمار بوده و دارای مقادیر بیشتر تری گلیسیرید و کلسترول خون می‌باشند و فشار خون بالا شیوع بالاتری در این افراد دارد.

یک اختلال همراه با نقرس، چاقی می‌باشد. به نظر می‌رسد افزایش بافت چربی، موجب تشدید خطر ایجاد مقاومت به انسولین در نقرس می‌شود و ممکن است این بیماران را در معرض خطر بیماری قلبی- عروقی نیز قرار دهد.

در ضمن کتوز ایجاد شده در نتیجه بی‌غذایی یا رژیم کم کربوهیدرات، خوردن، نوشیدن و ورزش بیش از حد نیز می‌تواند زمینه‌ساز حمله باشد.

عواملی که موجب افزایش اسید اوریک و ایجاد نقرس می شوند:
۱- افزایش تولید اسید اوریک به وسیله بدن
۲- کاهش خروج اسید اوریک توسط کلیه ها
۳- افزایش دریافت غذاهای پورین
۴- بیماری های حاد
۵- ضربه روحی
۶- جراحی
۷- تب
۸- کمبود آب بدن
۹- خوردن بیش از حد شام
۱۰- بعضی از داروها مانند: آسپرین

آیا شما در معرض خطر هستید؟

بعضی مشکلات احتمال بروز نقرس را افزایش می دهند. این مشکلات و بیماری ها شامل: افزایش فشار خون، دیابت نوع ۱ و ۲، کلسترول بالا، مشکلات گوارشی، کاهش توده عضلانی، چاقی، مصرف غذاهای پورین دار، گرسنگی یا کم خواری، بیماری های کلیوی و لوسمی (سرطان خون) و پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) و ناهنجاری در هموگلوبین.

درمان تغذیه‌ای در بیماری نقرس و افزایش اسید اوریک خون

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،  نقرس یک ناهنجاری متابولیسم پورین است که علامت مشخصه آن سطوح غیرطبیعی و بالای اسید اوریک در خون و رسوبات اورات سدیم در بافت‌های نرم و استخوانی نظیر مفاصل و غضروف‌ها و تاندون‌ها است. بنابراین یکی از مهم‌ترین مسایل در رژیم غذایی این بیماری اعمال برخی محدودیت‌ها در پورین رژیم دریافتی، خصوصا در مرحله حاد بیماری می‌تواند باشد.

رژیم محدود از پورین به مثابه یک کمک فرعی برای درمان دارویی جهت کاهش ترشح اسید اوریک تا میزان ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرم در روز می‌تواند کمک کننده باشد (همان طور که گفته شد حدود ۷۰۰ ـ ۶۰۰ میلی‌گرم اسید اوریک از یک فرد عادی روزانه دفع می‌شود) و میزان سطح اوریک را تا یک میلی‌گرم در دسی‌لیتر پایین بیاورد.

در رژیم محدود از پورین، دریافت پورین به حدود ۱۵۰ ـ ۱۲۰ میلی‌گرم در مقایسه با دریافت روزانه معمولی آن که عددی بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز است، محدود می‌گردد. این رژیم به عنوان یک عامل کمکی در بیماری نقرس و سایر ناهنجاری‌های موثر بر متابولیسم پورین تجویز می‌شود و برای پایین آوردن سطح اوریک در بدن طراحی شده است. در این رژیم منابع غذایی سرشار از پورین نظیر جگر، اندام‌های غده‌ای، ماهی و غذاهای دریایی، گوشت، لوبیا، نخود، زردچوبه، قارچ خوراکی، گل کلم و اسفناج با توجه به شرایط بیمار محدود می‌شود. مصرف این غذاها در طی حمله حاد نقرس مجاز نمی‌باشد و هنگامی‌که مرحله حاد فروکش می‌کند فرد مجاز به مصرف یک سهم غذایی ۶۰ گرمی ‌از این غذاها خواهد بود.

بیماران می‌توانند غذاهایی را که اساسا عاری از پورین است به دلخواه مصرف نمایند. این غذاها عبارتند از نان و غلات، شیر و فرآورده‌های لبنی، تخم‌مرغ، میوه‌جات،‌ سبزیجات و نوشیدنی‌های غیر الکلی.

مصرف روزانه پروتئین به حدود ۸/۰ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن محدود می‌شود (میزان مصرف پروتئین یک فرد عادی حدود ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. مثلا یک فرد ۷۰ کیلوگرمی‌به ۷۰ گرم پروتئین نیازمند می‌باشد). مصرف روزانه گوشت نباید از ۱۲۰ ـ‌۹۰ گرم بیش‌تر باشد.

برای افزایش دفع اسید اوریک لازم است بیماران رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات (مثل نان، برنج، ماکارونی، غلات و ...) و کم‌چربی داشته باشند و خصوصا در وعده‌های شام از خوردن غذاهای سنگین و زیاد پرهیز کنند.

کنترل و حفظ وزن مطلوب برای این بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین باید سعی کنند با رعایت رژیم غذایی متعادل و انجام حرکات ورزشی و خصوصا پیاده‌روی وزن خود را در حد ایده‌آل حفظ کنند.

برای رقیق کردن ادرار و تسریع دفع اسید اوریک و پیشگیری از رسوب اورات در کلیه‌ها و تشکیل سنگ‌های کلیوی نوشیدن آب و مایعات به مقدار فراوان برای این بیماران توصیه می‌شود، بطوری که روزانه نوشیدن حدود ۳ لیتر مایعات برای این بیماران ضروری و لازم دانسته شده است. بیماران باید از نوشیدن نوشیدنی‌های حاوی الکل اجتناب کنند. زیرا الکل ترشح دفع اورات توسط کلیه‌ها را مهار می‌کند.

در انتها قابل ذکر است که داشتن وزن ایده‌آل و رژیم غذایی مطلوب و مناسب می‌تواند تا حدود زیادی بیماران را از مصرف دارو و عوارض حاصل از بیماری محفوظ نگه دارد

درمان تغذیه‌ای

اسید اوریک از متابولیسم پورین‌ها حاصل می‌شود و حاوی قسمتی از نوکلئوپروتئین‌هاست. اگر چه در گذشته نقرس با رژیم کم پورین درمان می‌شد، اما امروزه داروها به‌طور عمده جایگزین محدودیت‌های سخت رژیم‌های کم پورین شده‌‌‌اند. البته بعید است که محدودیت پورین‌های غذایی به طور قابل ملاحظه ای مقادیر اسیداوریک را کاهش دهد.

بهتر است افراد مبتلا به نقرس، غذاهای غنی از پورین را به منظور کاهش دادن استرس متابولیک (نظیر کتوز ایجاد شده به علت رژیم سخت) و کاهش استفاده از داروها به مقدار خیلی کم مصرف کنند.

محدودیت غذاهای حاوی پورین در مرحله حاد نقرس، برای پرهیز از اضافه شدن پورین خارجی به مقدار بالای اسید اوریک موجود می‌باشد. محدودیت‌ پورین (مثلاً در موارد شدید نقرس)، باید تا مقدار ۱۵۰- ۱۰۰ میلی گرم در روز باشد.
در این بیماران افزایش دریافت مایعات (حدود سه لیتر در روز) برای کمک به افزایش دفع اسیداوریک از کلیه‌‌ها و به حداقل رساندن احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی لازم است. از آنجایی که دفع اورات با مصرف چربی‌ها کاهش و با مصرف کربوهیدرات‌ها تمایل به افزایش دارد، رژیم غذایی باید به‌طور نسبی کربوهیدرات زیاد (۵۵- ۵۰ درصد کالری)، چربی کل متعادل (۳۰% کالری)، کلسترول متعادل (کمتر از ۲۳۰ میلی‌گرم در روز) و پروتئین متوسط داشته باشد.

در فواصل بین حمله‌ها،ی نقرسی رژیم غذایی برای بیماران دریافت کننده داروهای کنترل کننده نقرس، عبارت از یک رژیم طبیعی و کافی و همچنین رسیدن به وزن قابل قبول و حفظ آن برای جلوگیری از ایجاد کتوز می‌باشد.

پیشنهاد شده که سویا منبع پروتیین ترجیحی در بیماران نقرسی باشد. نشان داده شده که خوردن سویا باعث تغییر غلظت پروتئین پلاسما و افزایش ترشح کلیوی اسیداوریک می‌شود.

مصرف الکل (اتانول) تولید اسیداوریک را افزایش می‌دهد، اما همیشه باعث حمله نقرسی نمی‌شود. با این وجود، باید بیمار از مصرف الکل خودداری کند.

تقسیم ‌بندی مواد غذایی بر اساس مقدار پورین موجود در آنها

گروه  اول :

مقدار زیادی پورین دارند (۱۰۰۰- ۱۰۰ میلی‌گرم نیتروژن پورینی در ۱۰۰ گرم غذا) که باید از مصرف آنها خودداری کرد و شامل :

فرآورده‌های گوشتی، گوشت قیمه شده، سوپ گوشت، آبگوشت غلیظ ، مغز، گوشت غاز و کبک، ماهی کولی، ماهی خال خالی، ماهی ساردین و مخمرهاست.

گروه‌  دوم :

مقدار متوسطی پورین دارند (۱۰۰- ۹میلی‌گرم نیتروژن پورینی در ۱۰۰ گرم غذا) و مصرف آنها به مقدار کم مجاز است که شامل : ماهی و گوشت (به غیر از موارد گروه ۱)، ماکیان، مارچوبه، لوبیاهای خشک، عدس، قارچ‌ و اسفناج است.

یک سهم (۹۰- ۶۰گرم) از گوشت، ماهی یا مرغ، و یا یک سهم (نیم فنجان) سبزیجات این گروه در روز، در دوران بهبودی مجاز است.

گروه سوم :

مقدار کمی پورین دارند. غذاهای این گروه می‌توانند هر روز استفاده شوند و شامل :

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،  نان سفید و ترد، کیک و شیرینی‌جات، میوه، زیتون، کره یا مارگارین و روغن‌ها، دسرهای ژلاتینی، داروهای گیاهی، نوشیدنی‌های گازدار، شیر، پنیر، بستنی، فرنی، غلات و محصولات آن، شکلات، آجیل‌ها، قهوه، چاشنی ها، ترشی‌ها، کرم، تخم‌مرغ، سبزیجات (به غیر از موارد گروه ۲) ، نمک، چای، شکر و شیرینی‌جات، سرکه و سس سفید است.

جهت جلوگیری و یا کاهش حملات نقرس، رعایت نکات زیر بسیار مفید است :

*  چاقی باعث حملات نقرس می شود

*  رژیم پر چرب باعث کاهش دفع اسید اوریک میگردد

*  در مواقع حملات نقرس باید به بیمار اب قند داد(در صورتی که بیمار دیابتی نباشد)

*  دادن اب فراوان باعث افزایش دفع اورات سدیم و اسید اوریک میگردد .

*  پرهیز از مصرف غذاهای سرشار از پورین ، این غذاها سبب تولید اسید اوریک بسیار زیادی در بدن می شود.که سبب تشدید بیماری نقرس می شود.معمولا غذاهایی که منابع خوب پروتئین هستند .حاوی پورین زیادی نیز هستند. مانند: گوشت قرمز، غذاهای دریایی (ماهی، میگو،.....)،احشاء داخلی مانند کله پاچه،مغز،جگر،دنبلان وماکیان.

*  محدود کردن مصرف غذاهایی که سطح متوسطی از پورین دارنداز جمله: .مارچوبه،گل کلم، اسفناج،ریواس،لوبیاها،قارچ وعدس (این مواد در زمان حملات نقرس باید کاملا حذف شود.).

*  خودداری از مصرف زیاد چربی ها(بیشتر از ۳۰٪ انرژی روزانه از چربی ها نباشد).زیرا چربی زیاد مانع دفع اسید اوریک می شود وسبب افزایش حملات ودرد نقرس می گردد.

*  محدود کردن مصرف گوجه فرنگی، محصولات گوجه فرنگی، توت فرنگی و زرده ی تخم مرغ این مواد سبب اسیدی شدن خون میشوند ،این عامل به تشکیل کریستال های اورات کمک کرده وسبب افزایش حملات نقرس در گروهی از بیماران می گردد.در بعضی ازبیماران حساسیت به این مواد دیده نشده است.

*  روزانه مصرف حداقل ۸ لیوان آب بسیار مفید است. موارد ذکر شده در زیر نقش آب را روشن­تر می­سازد:

· آب به خروج اسید اوریک در بدن کمک می­کند.

· از تشکیل سنگ­های کلیوی جلوگیری می­نماید.

· حملات نقرس را کاهش می­دهد.

· سبب جلوگیری از خشکی مفاصل می­گردد.

· به کاهش وزن کمک می­کند.

*  ورزش کنید؛ برای بیماران نقرسی ورزش مستمر و ملایم توصیه می­شود .۳ بار در هفته به مدت نیم ساعت ورزش یا پیاده روی بسیار مناسب است. ورزش­های سنگین و شدید می­تواند باعث افزایش اسید اوریک شوند و به همین جهت توصیه نمی­گردند. شنا یکی از بهترین ورزش­ها برای بیماران نقرسی است.

*  از الکل دوری کنید.الکل علاوه بر مضرات فراوان ،مانع دفع اسید اوریک از طریق کلیه ها می شود.

*   اگر اضافه وزن دارید و یا چاق هستید، سعی کنید تحت نظر متخصص تغذیه به آرامی وزن خود را کاهش دهید، زیرا رژیم­های سخت و شدید می­تواند سبب افزایش اسید اوریک در خون شوند. توجه داشته باشید که چاقی به تنهایی نیز می­تواند سبب افزایش اسید اوریک خون گردد. بنابراین به جرات می­توان گفت که ورزش و تغذیه صحیح می­تواند از عوارض وخیم نقرس جلوگیری کنند.

*   روزانه مقداری گیلاس مصرف نمایید. این میوه نقش مهمی در بر طرف کردن درد وحملات نقرس دارد، بطوریکه مصرف روزانه ۲۵۰ گرم از این میوه می­تواند سطح اسید اوریک را در خون پایین آورده و حملات نقرس را کم نماید. انواع گیلاس منبع خوبی از آنتوسیانین­ها وفلاونوئید­ها هستند، که عوامل کمک کننده در سلامت مفاصل هستند.

*   محلول بسیار رقیق شده ی سرکه سیب ،یک محلول کمک کننده به این بیماران است .بطوریکه پس از دو روز استفاده از این محلول ،کاهش درد وسوزش را اظهار می کنند. روش تهیه ی این محلول بدین صورت است که مقدار ۲ قاشق چایخوری سرکه سیب را به ۴۵۰ سی سی آب اضافه کرده و این محلول را ۳ بار در روز همراه با غذا میل نمائید. در ضمن در صورت دلخواه، به این محلول، ۲قاشق چایخوری عسل اضافه نمائید(در افراد دیابتی اضافه کردن عسل توصیه نمی شود).

*  توصیه می شود در هر ماه به مدت ۵ روز از مصرف مواد قلیایی خوداری نمایید.

*  نوشیدن ۸تا ۱۲لیوان آب در روز توصیه می شود.زیرا مقادیر زیاد آب به خروج اسید اوریک اضافی از خون کمک می کند.
*  وزن خود را در حد مطلوب حفظ نمایید.زیرا وزن زیاد باعث فشار به مفاصل شده و تولید اسید اوریک را نیز در بدن افزایش می دهد.در ضمن هر گونه کاهش وزن سریع نیز می تواند باعث افزایش اسید اوریک در خون شود.
-مصرف الکل را قطع کنید.زیرا هر نوع الکلی بویژه آبجو سطح اسید اوریک را افزایش می دهد.
*  مکمل های روغن ماهی مصرف کنید.زیرا اسیدهای چرب امگا ۳ برای تسکین درد و ایجاد مفاصل سالم لازمند.
-میوه جات ،سبزیجات و غلات سبوس دار مصرف نمایید.تحقیقات نشان داده است که حتی سبزیجات دارای پورین بالا نقرس ایجاد نمی کنند.
*  مصرف گوشت قرمز و غذاهای دریایی را کاهش دهید.مصرف اینگونه مواد غذایی خطر ابتلا به نقرس را ۵۰درصد افزایش می دهد.
*  گوشت مرغ و لبنیات کم چرب مصرف نمایید. گوشت مرغ منبع خوب پروتئین است که در ایجاد نقرس نقش ندارد. در ضمن مصرف ۲بار در روز لبنیات کم چرب خطر ابتلا به نقرس را ۵۰ درصد کاهش می دهد.
*  مصرف قندهای ساده را کم نموده و به جای آن از قندهای مرکب که در برنج قهوه ای و غلات سبوس دار یافت می شود استفاده نمایید.

جعبه متن

پزشکان بدون مرز

[guld118]

برنج قهوه‌ای از افزایش وزن پیشگیری می‌کند. برنج قهوه‌ای در زمره غلات کامل قرار دارد. این نوع برنج، طبیعی و تصفیه نشده است و سرشار از فیبر است.