[Zohreh Gholami]

یبوست و مشکلات گوارشی

«يبوست» مشكل شايعي است كه در همه سنين ديده مي‌شود. علايم آن به صورت تغيير متناوب در دفع مدفوع (كمتر از 3 بار در هفته)، طولاني‌شدن زمان دفع، (10 دقيقه يا بيشتر)، دفع سخت (احساس دفع ناكامل يا نياز به تحريك دستي براي دفع، مدفوع سفت و تكه‌تكه شده) است و گاهي هنگام اجابت مزاج، درد و خونريزي هم وجود دارد.

اين مشكل در سالمندي به علت كاهش حركت‌هاي روده‌اي بيشتر اتفاق مي‌افتد و افراد سالمند مستعد يبوست هستند، البته بايد بدانيد كه عوامل مختلف ديگري هم در ايجاد آن دخالت دارند. مثلا گاهي بيماري خاصي باعث يبوست مي‌شود و لازم است براي بررسي علت و درمان بيماري به پزشك مراجعه كنيد. گاهي نيز مصرف داروها باعث يبوست مي‌شود كه در اين مورد نيز بايد از پزشك خود سوال كنيد، اما در اغلب موارد، شيوه زندگي باعث يبوست مي‌شود. پس مي‌توان با توجه به موارد زير اين شيوه را اصلاح کرد و بروز يبوست را كاهش داد.


عادت‌هاي غذايي
كم‌خوردن موادغذايي حاوي فيبر (سبزي‌ها، ميوه‌ها و غلات سبوس‌دار) باعث يبوست مي‌شود. ميوه‌ها و سبزي‌ها، غلات سبوس‌دار و حبوبات داراي «فيبر» هستند. مصرف روزانه 2 ميوه (مانند پرتقال و هندوانه) و سبزي‌ها (بيش از 240 گرم) همراه حبوبات فيبردار و غلات كامل مي‌تواند موثر باشد. اگر به مشكل‌هاي دنداني مبتلا باشيد، جويدن غذا سخت مي‌شود بنابراين ميوه و سبزي كمتري مي‌خوريد در نتيجه دچار يبوست مي‌شويد. در چنين مواردي مي‌توانيد از سبزي‌هاي خردشده يا ميوه‌هاي پخته (پوره ميوه‌‌ها) يا رنده‌شده استفاده كنيد. مصرف موادغذايي حاوي فيبر، ارزان‌ترين و راحت‌ترين راه درمان يبوست است. گلابي رسيده، آلو، زردآلو، توت‌،‌ انگور، گوجه‌فرنگي، كاهو و ساير انواع ميوه‌ها و سبزي‌ها، برنج سبوس‌دار، نان‌جو يا نان كامل گندم كه داراي سبوس‌ باشند، حاوي فيبر هستند و يبوست را كم مي‌كنند. مصرف روغن زيتون صبح ناشتا يا روغن كرچك (نه‌ به‌طور مداوم) نيز توصيه مي‌شود. بعضي از ميوه‌هاي هسته‌دار مانند زردآلو، گيلاس... و حبوبات (نخود، لوبيا)، گل‌كلم و... نفاخ هستند و مصرف آنها در صورتي كه باعث ناراحتي شما شوند، توصيه نمي‌شود. مصرف زياد گوشت، محصول‌هاي لبني پرچرب، تخم‌مرغ، دسرها و تنقلات خيلي شيرين مي‌تواند باعث يبوست شود و بهتر است كمتر مصرف شوند.


كاهش مصرف مايعات
افراد سالمند كمتر احساس تشنگي مي‌كنند؛ اگر فقط زماني كه تشنه هستيد آب و ساير مايعات بنوشيد، مطمئن باشيد مايعات كافي به بدن شما نمي‌رسد. مصرف كم‌ مايعات باعث ايجاد يبوست مي‌شود. سعي‌كنيد در طول روز حداقل8-6 ليوان مايعات (سوپ، آبميوه‌ها، شربت‌ها، چاي، آب داخل موادغذايي) و آب ساده بنوشيد. اگر صبح‌ها بعد از بيدار شدن از خواب، ناشتا يك ليوان آب‌ گرم بنوشيد، چند دقيقه بعد روده‌ها به كار مي‌افتد. چند ساعت قبل از خواب، يك ليوان شير گرم كم‌چربي بنوشيد. اين كار ضمن تامين مايعات بدن به‌كار‌كردن روده‌ هم كمك مي‌كند و باعث مي‌شود شب راحت‌تر بخوابيد.


فعاليت‌ بدني
اگر در طول روز تحرك كمي داريد و زياد مي‌نشينيد يا دچار سانحه يا بيماري خاصي شده‌ايد كه منجر به بي‌تحركي شما شده، احتمالا دچار يبوست خواهيد شد. نيم‌ساعت پياده‌روي روزانه يا انجام ساير تمرين‌هاي ورزشي باعث افزايش حركت‌هاي روده‌اي مي‌شود و به برطرف‌شدن يبوست كمك مي‌كند، بنابراين به‌طور منظم ورزش كنيد.


زمان اجابت مزاج
اگر به دلايل مختلف اجابت مزاج را به تاخير مي‌اندازيد، پس از مدتي دچار يبوست شديد خواهيد شد، مثلا حتي وقتي براي كاري عجله داريد يا بيرون از منزل هستيد و تمايل به استفاده از توالت عمومي نداريد (احتمالا به علت بهداشت آن)، اجابت مزاج را به تاخير نيندازيد و هر زمان كه نياز به اجابت مزاج پيدا كرديد، بلافاصله به توالت برويد. وقتي اجابت مزاج هر روز در يك ساعت معين انجام شود، روده‌ها عادت مي‌كنند كه در همان زمان معين كار كنند. اين زمان بهتر است پس از خوردن غذا و ترجيحا پس از خوردن صبحانه باشد. زماني را انتخاب كنيد كه آرامش داشته باشيد و بتوانيد بدون عجله در توالت بمانيد. اگر از توالت فرنگي استفاده مي‌كنيد، يك زيرپايي به بلندي حدود 15 سانتي‌متر زير هر يك از پاهايتان، بگذاريد. اين كار باعث مي‌شود حالت چمباتمه ايجاد شود كه به دفع مدفوع كمك مي‌كند.

اجابت مزاج اگر به موقع و در زمان معين در روز انجام شود (پس از خوردن غذا، به خصوص پس از خوردن صبحانه)، مانع يبوست مي‌شود.


مصرف داروها
مصرف داروهاي مسهل به‌طور مداوم باعث مي‌شود پس از مدتي روده كار طبيعي خود را انجام ندهد و يبوست به وجود آيد، بنابراين از مصرف خودسرانه داروهاي مسهل خودداري و فقط با تجويز پزشك آنها را مصرف كنيد.

مسكن‌هاي قوي، موادمخدر، داروهاي ادرارآور و قرص كلسيم از داروهايي هستند كه مي‌توانند باعث يبوست شوند.


علت‌هاي رواني
افسردگي، گاهي هم استفاده از لگن يا توالت فرنگي‌هاي غيراختصاصي و كثيف مي‌تواند باعث يبوست شود.


بيماري‌ها
ديابت‌ و هيپوتيروييدي مي‌توانند باعث يبوست شوند.
يبوست مي‌تواند باعث دردها و ناراحتي‌هاي شكمي شود. همچنين يبوست مزمن مي‌تواند باعث افسردگي شود.
يبوست را جدي بگيريد و در صورت بروز هريك از موارد زير حتما به پزشك مراجعه كنيد:
اگر به تازگي دچار يبوست شده‌ايد.
اگر اخيرا عادت اجابت مزاج شما تغيير كرده، مثلا تعداد دفعات اجابت مزاج كمتر يا بيشتر يا مدفوع سفت‌تر يا شل‌تر شده است.
اگر هنگام اجابت مزاج درد داريد.
اگر در مدفوع خون ديده مي‌شود.
اگر مدفوع سياه‌رنگ شده است.