[Zohreh Gholami]

زانو درد مزمن و درمان آن

آناتومی زانو
زانو مفصلی است که غیر از حرکت باز و بسته شدن دارای حرکات خفیف چرخش به باشد در تشکیل و نگهداری مفصل زانو، استخوان ها، رباط ها و غضروف هایی شرکت می دهیم.

استخوان ها:
- سه استخوان در تشکیل مفصل زانو شرکت دارند.
- در بالا استخوان ران و در پائین استخوان درشت نی و در جلو استخوان کشکک در تشکیل مفصل زانو شرکت می کنند.
- استخوان نازک نی در تشکیل مفصل زانو شرکت ندارند اما درست در مجاورت بخش خارجی مفصل زانو قرار دارد.

رباط ها:
- رباط ها باندهای فیبری هستند که دو استخوان را به هم ارتباط و متصل می کنند.
- زانو 4 رباط مهم دارد که این 4 رباط استخوان ران را به استخوان درشت نی محکم متصل می کنند و پایداری استاتیک مفصل زانو را تأمین می کنند.
- رباط های صلیبی قدامی و خلفی سبب پایداری مفصل زانو در حرکات به سمت جلو و عقب و ضربات در این جهات و نیز پایداری مفصل زانو در برابر حرکات چرخشی اعمال شده به زانو می شوند.
- رباط های جانبی داخلی و خارجی که در طرفین زانو قرار دارند هم سبب پایداری مفصل زانو در برابر اعمال نیرو به سمت خارج و داخل زانو می شوند.

تاندون ها:
تاندون ها عضلات را به استخوان اتصال می دهند.                                                                     
- تاندون عضله چهار سر رانی (جلوی ران)‌-  در پائین در جلوی مفصل زانو به استخوان کشکک اتصال می یابد و ادامه آن در پائین کشکک به استخوان درشت نی اتصال می یابد. عمل عضله چهار سر رانی باز کردن زانو می باشد.

غضروف ها:
- به ساختمان های غضروفی زانو منیسک می گوئیم که در بین دو استخوان درشت نی و ران قرار دارند و سبب افزایش سطح تماس در استخوان فوق و افزایش پایداری مفصل زانو می شوند.

بورس ها:
- بورس یک کیسه کوچک حاوی مایع است که سبب تسهیل حرکات مفصلی می شوند.
- زانو سه بورس دارد که عبارتند از : بورس کشکک (جلوی کشکک و زیر پوست) و بورس زیر کشکک و بورس غازی (Anserine) که در سمت داخل زانو حدود 2 اینچ زیر مفصل زانو قرار دارد. توجه: همواره باید توجه داشت که دردی که در زانو احساس می شود می تواند ناشی از درد واقعی زانو باشد یا یک درد ارجاعی از ناحیه کمر, ران و یا مچ پا باشد.



علل درد مزمن زانو
آرتروز:
- تعریف: به تخریب غضروف مفصلی زانو آرتروز زانو می گویند. در فرم شدید این بیماری منیسک ها که غضروفی اند بطور کامل از بین می روند و در استخوان ران و درشت نی به یکدیگر سایش پیدا می کنند.
- نشانه ها: آرتروز زانو سبب درد مزمن زانو می شود که با فعالیت زانو این درد تشدید می گردد.
- درمان: هدف از درمان در آرتروز کنترل درد است که می تواند با تقویت عضلات حول مفصل زانو یا استفاده از داروهای ضد درد و در موارد شدید تعویض مفصل زانو انجام گیرد.


بورسیت:
- تعریف: در نتیجه ضربات، عفونت و استفاده مکرر از زانو به صورتی که زانو به زمین فشرده شود می تواند منجر به التهاب بورس های زانو شود.
- نشانه ها: شایع ترین بورسی که دچار التهاب می شود بورس جلوی کشکک است که در افرادی که زیاد زانو می زنند مثل خدمتکاران یا آنها که زیاد فرش می شویند دیده می شود و منجر به درد جلوی زانو و التهاب و قرمزی می شود. همچنین التهاب بورس غازی که در زیر و داخل مفصل زانو قرار دارد در افراد چاق و زنان شایعتر است و سبب درد  قسمت داخل و پائین زانو بخصوص در شب و در هنگام خم شدن زانو می شود.
- درمان: درمان بر پایه اصول اولیه مراقبتی شامل بالا نگه داشتن, استراحت, فشار موضعی و یخ درمانی است و گاهی هم از داروهای ضد درد غیر استروئیدی ( ایبوبروفن و استامینوفن ) استفاده می شود. در موارد شدید گاهی از تزریق کورتون به داخل بورس استفاده می شود.


عفونت:
- تعریف: ورود عامل عفونی (معمولاً باکتری) به فضای مفصلی را گویند که سبب ایجاد عفونت زانو می شود.
- نشانه ها: درد شدید زانو بهمراه تورم و قرمزی آن. همچنین اغلب فرد دچار تب و گاهی دچار لرز می شود.
- درمان: شامل تجویز آتنی بیوتیک برای از بین بردن عامل بیماری و گاهی تخلیه با سوزن مایع مفصلی است.


کندرومالاسی کشکک (نرمی غضروفی):
- تعریف: سایش کشکک به قسمت داخلی یا خارجی انتهای تحتانی ران که موجب فشار به غضروف سطح داخلی کشکک و آسیب به آن شود.
- علائم: این عارضه بیشتر در خانمهای جوان و نیز در ورزشکاران از هر دو جنس رخ می دهد. سایش مداوم سطوح مفصلی بین کشکک و ران سبب التهاب و تخریب غضروف مفصلی می شود که سبب درد همراه با فعالیت و درد بدنبال شستن طولانی در زانو می شود.
- درمان: در موارد خفیف با اصول اولیه درمان (استراحت، یخ درمانی، بالا نگه داشتن و فشار موضعی) و استفاده از داروهای ضد التهابی درمان صورت می گیرد همچنین تقویت عضله چهار سر رانی در جلوی ران می تواند آن را بهبود بخشد.


زانو پرش کاران:
- تعریف: به التهاب تاندون عضله 4 سر در یکی از این 3 نقطه: بالای کشکک، درست زیر کشکک و در محل اتصال به درشت نی می گوئیم مدت نامگذاری به عنوان زانوی پرش کاران این است که این آسیب عمدتاً در ورزشهای پرش و در والیبال و بسکتبال رخ می دهد.
- نشانه ها: دردی موضعی که با پرش بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد یا کمتر می شود.(بخاطر فشار روی فیبرهای تاندونی هنگام پرش)
- درمان: اساس درمان بر پایه یخ درمانی, استراحت و داروهای ضد التهابی است. بعد از کنترل درد باید تقویت عضلات چهار سر رانی و عضلات پشت ران صورت گیرد.



برخورد با آسیب های زانو
در هر آسیب زانو اولین امری که رخ می دهد بوجود آمدن التهاب است. که این التهاب منجر به درد و تورم و کاهش توانایی حرکت مفصل زانو خواهد شد. شکستن این سیکل التهابی می تواند منجر به تسریع بهبودی و کاهش درد شود. برای این امر باید کارهای زیر صورت گیرد:
*استراحت به زانو:
- استراحت سبب کاهش کشش های مکرر روی زانو می شود.
- استراحت سبب کاهش التهاب و جلوگیری از ورود آسیب بیشتر به زانو می گردد.
* یخ درمانی:
- سبب کاهش تورم زانو می گردد و در هر نوع آسیب حاد و آسیب مزمن زانو کاربرد دارد.
- اغلب مولفان توصیه می کنند یخ درمانی 3-2 بار در روز و هر بار برای مدت 30-20 دقیقه صورت گیرد.
- از تماس مستقیم یخ با پوست بپرهیزید. می توانید کیسه حاوی یخ را در حوله قرار دهید و حوله را روی محل بگذارید.
* فشار موضعی به زانو توسط بانداژ محل:
- فشار موضعی سبب کاهش تورم و تسریع بهبودی می شود.
- در برخی از آسیب های زانو بانداژ می تواند به قرار گیری صحیح کشکک سرجای خود و حفظ حرکات مناسب مفصل زانو کمک کند.
* بالا نگه داشتن زانو:
- سبب کاهش تورم و التهاب می گردد.
- بالا نگه داشتن سبب تخلیه مواد زائد و التهابی از زانو به سوی گردش خون مرکزی و کاهش التهاب می شود.
* استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDS):
- این داروها  در دوز کم سبب کاهش درد می شوند.
- این داروها در دوز بالاتر سبب کاهش التهاب هم می شوند.
- نمونه ای از این داروها عبارتند از : ناپروکسن و ایبوبروفن.
- چنانچه زخم معده یا اثنی عشر دارید یا قبلاً دچار خونریزی به هر دلیل شده اید قبلاً از مصرف این داروها حتماً با پزشک مشاوره کنید.



چه موقع به پزشک مراجعه شود
- هر گاه بعد از انجام برخوردهای اولیه که اشاره شد و یا استفاده از داروهای ضد درد بعد از 7-3 روز علائم شما ادامه یافت یا حتی بدتر شد حتماً‌-  به پزشک مراجعه نمائید.
- هرگاه بدنبال آسیب به زانو قادر به راه رفتن روی زانو نبودید فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه نمایید چرا که احتمال بروز شکستگی زانو در این موارد بالاست و یک اورژانس به حساب می آید.
- تب به همراه درد زانو (احتمال عفونت زانو)
- درد بسیار شدید و غیر قابل تحمل در زانو.
- زخم بزرگ یا عمیق در ناحیه زانو باشد.
- تورم زانو در افرادی که بیماری خونی دارند (هموفیلی) یا آنها که داروهای ضد انعقادی مصرف می کنند (مثل وارفارین)



شرح حال، معاینه و بررسی های تصویری
شرح حال:
- درد در کجای زانوست؟
- ماهیت درد چگونه است، درد تیز است یا گنگ و مبهم؟
- آیا آسیب قبلی در ناحیه زانو وجود داشته است یا خیر؟
- چه حرکاتی درد را بهبود و چه حرکاتی آنرا تشدید می کند؟
- آیا فرد مشکل طبی خاصی دارد؟
- میزان فعالیت روزانه وی چقدر است؟
- چه داروهایی احتمالاً مصرف می کند؟
- آیا حس در ناحیه پا و ساق نرمال است؟
- آیا فرد تب داشته است یا خیر؟

معاینه:
- بررسی ظاهری زانو از نظر کبودی، تورم، تغییر شکل.
- بررسی حساسیت زانو در لمس آن.
- بررسی و انجام تستهای اختصاصی مربوط به ارزیابی سلامت رباطها, تاندونها و منیسک ها که خارج از بحث ماست.رادیوگرافی و سی تی اسکن :
- بر حسب شرح حال و معاینه پزشک امکان دارد برای بررسی شکستگی استخوانی احتمالی یا دررفتگی زانو و گاهی برای بررسی برخی سطوح مفصلی یا مشاهده تغییرات تخریبی زانو ( آرتروز ) عکس رادیوگرافی ساده درخواست کند.
- بندرت پزشک برای بررسی دقیق شکستگی یا دررفتگی امکان دارد سی تی اسکن درخواست کند.
- هم CT اسکن و هم رادیوگرافی ساده برای بررسی شکستگی های عادی هستند اما هر دوی آنها در بررسی و ارزیابی بافت نرم مفصل که شامل رباط ها، عضلات و تاندونها و منیسک ها می باشند ناتوان هستند.

ام آر آی:
- در مقایسه با سی تی اسکن، ام آر آی شکستگی های استخوانی را به خوبی نشان نمی دهد.
- در مقایسه با سی تی اسکن، ام آر آی برای بررسی رباطها و تاندونها بسیار عالی است.

آرتروسکوپی:
- به مشاهده داخل مفصل زانو توسط دستگاه ویدئوئی می گویند.
- در این روش جراح توسط ابزاری خاص وارد حفره مفصلی زانو شده و آنرا بدقت بررسی می کند.
- در مواردی می توان اجسام زائد مثل قطعات شکسته غضروف که داخل فضای مفصلی مانده اند و سبب درد شده اند را با این روش تخلیه کرد.

جلوگیری از صدمات زانو
- لاغر اندام بمانید یا بهتر بگوئیم چاق نشوید. با حفظ وزن متعادل فشار بر روی زانوها کاهش و احتمال آسیب و آرتروز هم کاهش خواهد یافت.
- تناسب بدن خود را با انجام حرکات کششی و تقویت متناسب عضلات حفظ کنید. انجام حرکات کششی روی زانو قبل از ورزش به نحو قابل ملاحظه ای صدمات به زانو را کاهش می دهد.
- تقویت عضلات چهار سر رانی و پشت ران هر دو به کاهش آسیب های زانو کمک می کند.
- چنانچه درد مزمن زانو دارید شنا و ورزشهای آبی می تواند درد شما را بهبود بخشد, نیروی شناوری در آب سبب کاهش وزن و نیروی وارده به زانوها می شود.
- به بدن خود احترام بگذارید چنانچه ملی درد زانوی شما را ایجاد نموده یا بدتر می کند آن را انجام ندهید.
- هرگاه خسته اید ورزش را ادامه ندهید, بسیاری از آسیبهای ورزشی هنگامی رخ می دهند که ورزشکار خسته است.
- استفاده از زانو بند در ورزشهایی مثل والیبال یا بسکتبال مفید است.