[Zohreh Gholami]

مفید یا مضر بودن رژیم بدنسازی

"۱۵ عدد تخم‌مرغ نیمرو یا آب‌پز، ۵ عدد سفیده تخم‌مرغ، ۴ لیوان شیر، ۵ عدد موز، ۲۵۰ تا ۴۰۰ گرم گوشت قرمز ، مکمل‌های پروتئینی و اسید آمینه." این رژیم غذایی روزانه‌ای است که در برخی باشگاه‌های بدنسازی و پرورش اندام به ورزشکاران جوانی که بیشتر آنها زیر ۲۰ سال سن دارند، توصیه می‌ شود. نوجوانانی که علاقه وافری به داشتن هیکلی مانند آرنولد دارند و عکس‌هایی از فیگورهای جی‌کاتلد و کلمن را به در و دیوار اتاق خود می ‌چسبانند، بدون اینکه این رژیم‌ها را بررسی کرده و یا با یک متخصص تغذیه مشورت کنند، از فردای روزی که در باشگاه ثبت‌نام کرده‌اند، بیشتر پول توجیبی خود را صرف خرید مکمل‌های غذایی کرده و استفاده از این رژیم را برای پرحجم کردن عضلات خود آغاز می ‌کنند.

اینکه آیا واقعاً پیروی از رژیمی با این مقدار پروتئین و کالری توصیه شده به جوانان از روی اصول تغذیه و ورزش بوده یا نه، سؤالی است که فرامرز خودنگاه، داور درجه یک بین‌المللی پرورش اندام درباره آن توضیح می دهد:

فرامرز خودنگاه، معتقد است: "استفاده از رژیم‌های غذایی این چنینی که در مدت کوتاهی وزن فرد را بالا می ‌برد، می ‌تواند ضربات جبران‌ ناپذیری به پیکره ورزشکار جوان بزند و چه بسا وی را دچار بیماری‌های سختی همچون ناراحتی‌های قلبی ، چاقی ، اضافه وزن ، چربی دور شکم و دیابت کند. نوجوان ۱۷، ۱۸ ساله نیازی به این همه کالری مازاد ندارد و اگر نتواند این کالری‌ها را با انجام تمرینات سنگین بسوزاند، نه تنها اندام زیبایی پیدا نخواهد کرد بلکه باید منتظر افزایش روز به روز چربی‌های اضافی‌اش باشد."

خودنگاه در خصوص مربیانی که چنین رژیم‌هایی را به ورزشکار پیشنهاد می‌ کنند، گفت: "بیشتر این اشخاص که خود را مربی معرفی می ‌کنند، هیچ کارت یا حکمی از سوی فدراسیون دریافت نکرده‌اند و عمل کردن به توصیه آنها می ‌تواند مشکلات بسیاری را برای ورزشکاران به خصوص در رده‌های سنی پایین‌تر به وجود آورد."

داور درجه یک بین‌المللی پرورش اندام افزود: "جوانان باید پیش از ورود به باشگاه، مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گرفته، قند، کلسترول خون و میزان بافت چربی آنها سنجیده شود، در غیر این صورت معلوم نیست چه بیماری انتظار آنها را می ‌کشد."

خودنگاه در خاتمه تصریح کرد: "استفاده از مکمل‌های غذایی که به وسیله اشخاص سودجو به باشگاه‌ها راه پیدا کرده به هیچ عنوان توصیه نمی ‌شود چرا که بیشتر این مکمل‌ها بدون نظارت و گرفتن مجوز در اختیار ورزشکار قرار می ‌گیرد و گاهی به مواد نیروزا و هورمون‌های متعدد آلوده است."

دکتر کاوه ‌خبیری، متخصص فیزیولوژی ورزش نیز در این رابطه معتقد است: "دریافت پروتئین اضافی به وسیله رژیم‌های غذایی غلط یا مکمل‌های غذایی می ‌تواند ارگان‌های بدنی همچون کلیه و کبد را از کار بیندازد و بر عملکرد قلب و عروق و همچنین سیستم عصبی بدن تأثیرگذار باشد. همچنین دفع پروتئین اضافی به وسیله بدن، اوره و کربن خون را افزایش داده و کانون‌های سرطانی در مغز ایجاد می ‌کند، باید رژیم‌های پرکالری و پرپروتئین ورزشکاران آماتوری که برای زیبایی اندام خود به هر ترفندی متوسل می ‌شوند، به خوبی از سوی متخصص تغذیه بررسی ‌شود چرا که در غیر این صورت نظام عملکرد سیستم‌های متعدد بدنی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت."

دکتر خبیری مشاور تغذیه تیم‌های ملی وزنه‌برداری ادامه داد: "متأسفانه آثار سوء تغذیه‌های این چنینی و یا استفاده بیش از حد از مکمل‌های غذایی چهار تا پنج سال رخ می ‌دهد و بدون اینکه ورزشکار متوجه شود چه ضربه‌هایی به سلامتش وارد می ‌شود، گرفتار بیماری‌های صعب‌العلاجی خواهد شد." وی درخصوص استفاده از مکمل‌های غذایی توسط ورزشکاران این رشته تصریح کرد: "تصور کنید یک ورزشکار با استفاده از مکمل غذایی پروتئینی X در یک ماه یک کیلوگرم به وزن خود اضافه کند و ماه بعد از مکمل مشابهی با عنوان Y استفاده کرده و در یک ماه سه کیلو افزایش وزن داشته باشد. مطمئن باشید اگر آگاهی نداشته باشد، از این پس به استفاده از مکمل دومی روی می ‌آورد در حالی که ممکن است این مکمل به مواد نیروزا، استروئیدها و داروهای شیمیایی آلوده باشد."

مسئول کمیته نوجوانان و جوانان ایروبیک ایران ادامه داد: "بعضی افراد سودجو که بیشتر به فکر جیب خود هستند تا سلامت ورزشکاران جوان، از نا آگاهی این افراد سوء استفاده کرده و با باز کردن پلمپ‌های مکمل‌های غذایی و یا ارائه بسته‌بندی تقلبی موادی را به باشگاه‌ها ارائه می ‌دهند که دوپینگ محسوب شده و آینده ورزشکار را به مخاطره می ‌اندازد."

دکتر خیبری درباره چگونگی پیشگیری از وقوع این مشکلات گفت: "با نظارت صحیح وزارت بهداشت و فدراسیون‌های ورزشی می‌ توان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد. به نظر من، اگر کمیته‌ای با حضور نماینده فدراسیون، ستاد مبارزه با دوپینگ، وزارت بهداشت و حتی قوه قضاییه تشکیل شود تا به فعالیت باشگاه‌ها رسیدگی کرده و در صورت تخلف حکم تعطیلی برای آنها صادر شود کمتر با چنین مسائلی رو به رو خواهیم بود." اما مسئولان فدراسیون پرورش اندام و بدنسازی ایران نیز در این خصوص دست روی دست نگذاشته و به فکر یافتن راهکاری برای حذف این تخلفات هستند.

ناصر پورعلی فرد، رئیس فدراسیون پرورش اندام و پاورلیفتینگ گفت: "ورزشکاران باید به باشگاه‌هایی مراجعه کنند که از سوی اداره کل تربیت‌بدنی استان طبق کمیسیون ماده ۵ بعد از بررسی مجوز پروانه دریافت کرده است. به منظور پیشگیری از بروز تخلفات در صورتی که باشگاهی مجوز دریافت نکرده باشد، بی ‌تردید طی مکاتبه با مسئولان محترم اداره اماکن خواستار پلمپ شدن در این باشگاه خواهیم شد."

وی افزود: "بازرس فدراسیون نیز به صورت سرزده و نامحسوس به باشگاه‌های دارای مجوز سرک می ‌کشد تا در صورت رؤیت تخلف مراتب را به مسئولان این رشته اعلام کند. اکثر مربیانی که رژیم‌های غذایی نامناسب به ورزشکاران توصیه می ‌کنند، حکم یا کارت مربیگری ندارند، از این رو از تمامی دوستداران این رشته خواستاریم در انتخاب مربیان خود وسواس به خرج دهند."