[Hooman Ghayouri]

بررسی وضعیت روانی بیماران مبتلا به HIV

در سال ۱۹۸۱ میلادی ، ویروس [wiki]Human Immunodefficiency virus[/wiki] ) HIV )  عامل بیماری ایدز شناخته شد . تا سال ۱۹۸۳ تعداد مرگ و میر ناشی از این بیماری در آمریکا بیشتر از تعداد کشته شدگان در جنگ ویتنام گزارش شد .  در نیویورک ، در گروه سنی ۲۵ تا ۴۰ سال ، در هر هفته ، ۱۰۰ مورد مرگ ناشی از بیماری ایدز گزارش می شود .

[/b]

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز  ،  این بیماری ، در دهه ۱۹۹۰ ، سایه ی مرگبار خود را بر آفریقا افکند و تا سال ۲۰۰۲ ، ۴۵ میلیون نفر به این بیماری مبتلا شدند ،  که هنوز ۳۰ میلیون نفر از آنان زنده اند . تا کنون راههای تشخیصی و درمانی متعددی برای این بیماری پیشنهاد شده است ، که اگر چه در افزایش طول عمر فرد مؤثرند ، اما هرگز نمی توانند خون فرد را از ویروس HIV پاک کنند .

میزان شیوع اختلالات روانی در بیماران  HIV  مثبت :

نتایج حاصل از پژوهشهایی که در زمینه ی وجود اختلالات روانی در افراد HIV مثبت صورت گرفته است نشان می دهد که بیش از نیمی از مبتلایان به ایدز که به مدت ۱۲ ماه از داروهای ضد رتروویروس استفاده می کنند ، به اختلالات روانی دچار شده اند . در زنان HIV  مثبت نشانه های افسردگی همراه با شکایتهای جسمی وجود دارد ، که باعث سرعت بخشیدن به سیر پیشرفت بیماری خواهد شد .
در طول ۷ سال ، مرگ و میر زنان HIV مثبت که نشانه های افسردگی را داشتند ، ۲ برابر بیشتر از سایرین گزارش شد .

اختلالات خُلقی ناشی از بیماری ایدز :

واکنشهای هیجانی در ارتباط با بیماری ایدز با شدت متفاوت ظاهر می شود .  هر یک از آنها در مراحلی مختلف بیماری از آغاز ( مثبت بودن نتیجه ی آزمایش )  تا شروع عفونتهای فرصت طلب ، بستری شدن در بیمارستان و مراحل پایانی همراه با عوامل استرس زای دیگر ، فرد را تحت تأثیر قرار می دهند . وضعیت خُلقی فرد مبتلا به ایدز از احساس اندوه ، اضطراب ، عصبانیت تا بروز اختلالات افسردگی و اضطرابی شدید تغییر می کند . افسردگی ، شیدایی ، اندوه وسوگواری ، اضطراب ، احساس گناه و تغییر درعملکرد جنسی از جمله اختلالات خلقی اند که فرد HIV مثبت با آنها درگیر است .

افسردگی :

در افراد HIV مثبت ، علائم و نشانه های افسردگی به صورت کاهش میل به موضوعات مورد علاقه ، بی خوابی ، کاهش انرژی ، از دست دادن اشتها ، یا پرخوری که به کاهش یا افزایش وزن می انجامد ، گریه کردن ، وجود افکار خودکشی ، از دست دادن میل جنسی ، و اختلال در تمرکز بروز می کند . البته ، بعضی از این نشانه ها با عفونت به وسیله ویروس HIV مرتبط اند . از جمله ، کاهش اشتها که می تواند بر اثر بیماری دستگاه گوارش و تهوع ناشی از مصرف داروهای ضد رتروویروس پدید آید .
مقدار خواب بیمار هم تحت تأثیر بیماری و عوارض جانبی داروها تغییر می کند .  غش کردن در مراحل اولیه یا پیشرفته ی بیماری به دلیل مصرف داروها یا کم خونی ناشی از بیماری بروز می کند .  افزایش ترس از مرگ ، تفکر دربارة آن را سبب خواهد شد .  ناراحتی فرد همراه با تفکرات منفی ، افسردگی ، اختلال در شناخت ، کاهش حافظه وعدم تشخیص زمان و مکان دیده می شود .

شیدایی :

به طو معمول ، در بیمارانی که سابقه ی اختلال خُلقی ندارند ، یا در خانواده ی خود ، نمونه هایی از آن را ذکر نمی کنند یک حمله ی مانیک که با مصرف مواد مخدر یاعفونت CNS توسط ویروس HIV  همراه است ، به ویژه در مراحل پایانی بیماری دیده می شود .  بعضی از عفونتهای فرصت طلب از جمله توکسوپلاسموز ، هرپس ، مننژیت به بروز اختلالات خلقی دو قطبی کمک می کنند .  لازم است که اختلالات خلقی ناشی از مصرف مواد مخدر از اختلالات شخصیتی تفکیک شود .

غم و سوگواری :

پی بردن به نتیجه ی آزمایش و مثبت بودن آن ، در کنار از دست  دادن کار ، ترس از اخراج شدن و از دست دادن یک آینده ی روشن ، به امتناع از انجام مراقبتهای بهداشتی ، خودداری از دریافت خدمات درمانی و اختلال در روابط جنسی می انجامد .  رایج ترین موضوعی که به افراد HIV  مثبت آسیب می رساند ، از دست دادن دوستان و افراد مورد علاقه ی وی است .  از آن جا که ، اندوه بیماران مبتلا به ایدز چند وجهی است ،‌تأثیرات چند وجهی بر فرد می گذارد .  یأس ، تضعیف روحیه ، بی نظمی در خواب ، آشفتگی های عاطفی ، تفکرات مزاحم ، مصرف مواد مخدر  در بیماران مبتلا به ایدز که با مرگ دوستانشان روبرو شده اند ، دیده می شود . به علاوه ، احساس اندوه ، ترس از پیشرفت بیماری را تشدید می کند .

اضطراب :

اضطراب بر اثر ابتلا به بیماری و ناتوانی جسمانی و طرد شدن ، بروز می کند .  مسری بودن بیماری نیز سبب بروز اضطراب می شود . فرد مبتلا ، در مورد محافظت از دیگران احساس اضطراب می کند ، در حالی که به طور همزمان دربارة خود نیز احساس اضطراب دارد .
علاوه بر این ، بروز اضطراب در مواردی که فرد HIV مثبت با در گیری های خانوادگی ، جابه جایی شغلی ، بلاتکلیفی مالی و روند بیماری سروکار دارد ، طبیعی است .   بعضی از مبتلایان به صورت فطری ، خُلق و خوی مضطرب دارند .  بعضی از آنان میتوانند ازنظر روانی و رفتاری به استرس ناشی از عفونت با ویروس HIV پاسخ مناسبی دهند و تأثیر اضطراب بر زندگی شان را محدود سازند .  اضطراب عمیق ، به از کار افتادگی دائم می انجامد . اختلالات اضطرابی ممکن است به صورت های ترس مرضی ، ترس از فضای باز ، اختلال وسواس و اجبار ، و فوبیای فردی و اجتماعی بروز کند .
مقالات روزنامه ها ، اخبار تلویزیونی و اطلاعیه هایی که درباره ی بیماری ایدز منتشر می شوند اضطراب فرد را تشدید می کنند .  گاهی اوقات ، اضطراب به صورت نشانه های جسمی ، مانند سردرد ، تپش قلب ، درد سینه ، و مشکلات تنفسی بروز می کند .

روان پریشی :

بروز اختلالات روان پریشی در هر دوره از بیماری ایدز ممکن است بروز کند . در مواردی اسکیزوفرنی با شروع بیماری ایدز بروز می کند . عوامل استرس زا مانند بیان وضعیت HIV مثبت بودن فرد ، دو راهی شروع درمان ، انجام آزمایشات متعدد، و مسائل مربوط به تهدید به حمله و اعمال خشونت آمیز به بروز اختلالات روان پریشی کمک می کند .

عصبانیت و احساس گناه :

عصبانیت ، یک واکنش طبیعی نسبت به یک بیماری مرگبار است ، که می تواند : متوجه فردی که او را مبتلا ساخته است ، سایر افراد جامعه که به دلیل بی توجهی آنان ، بیماری انتقال یافته است ، حکومتی که نتوانسته گسترش بیماری را کنترل کند ، و در آخر روشهای درمانی و داروهای بی تأثیر شود .
احساس گناه نیز واکنشی عادی تلقی می شود .  واکنشهایی مانند سرزنش کردن خود ، احساس شرم ، و کاسته شدن از ارزش فردی ، واکنشهای رایج ابتدایی نسبت به بیماری های آمیزشی  به شمار می روند .

تغییر در عملکرد جنسی :

عوامل مؤثر بر عملکرد جنسی فرد HIV مثبت به سابقة فعالیت جنسی وی ، اعتماد به نفس او در این باره و نحوة عملکرد جنسی او بستگی دارد .  بزرگسالانی که در کودکی مورد آزار جنسی قرار گرفته اند ، بیشتر از سایرین در معرض خطر عفونت با ویروس HIV قرار دارند .  زنان HIV مثبت به آزار جنسی در کودکی و انجام رفتارهای جنسی پرخطر اشاره می کنند ، عادت به انجام رفتارهای پرخطر مانع از سازگارشدن زنان و کنار آمدن آنها با تجارب تلخ گذشته می شود .  افرادی که سوء رفتارجنسی دارند به احساس گناه یا سرزنش کردن خود دچار می شوند وبه منظور بر طرف کردن آن به مصرف الکل روی می آورند .

نقش روان شناس در بهبود بخشیدن به وضعیت روانی فرد HIV مثبت :

امروزه روان شناسان روشهای تازه ای را به کار می برند . اورسل (۱۹۹۷) ، اشاره نمود ، که درمانگران باید به تقاضاهای چندگانة افراد HIV مثبت ، پاسخ دهند .  دامنة خدمات آنها گسترش یافته است و باید نقشهای بیشتری را برعهده بگیرند .
در بعضی از موارد ، روان درمانی درخانه و در مواردی در بیمارستان انجام می شود .  روان شناس ، علاوه بر آموزش ارتباط جنسی مطمئن ، تدابیر مربوط به پای بندی به رژیم دارویی ، عقاید مذهبی بیمار را در نظر می گیرد و در زمانی که به مراحل ناتوان کنندة‌ بیماری می رسد ، به منظور انجام روان درمانی و حتی کارهای مراقبتی وارد عمل می شود .  همچنین ، می تواند گروهی متشکل از دوستان و اعضای خانوادة‌ فرد تشکیل دهد تا هر کدام از آنها طبق برنامه ، انجام یکی از کارهای مراقبتی بیمار را برعهده بگیرد .
لازاورس و دیگران (۱۹۹۴) ، به روشهای انطباقی بازنگری مثبت ، پذیرفتن  حمایتهای اجتماعی و گیرنده های اجتنابی شناختی و رفتاری که در روان درمانی افراد HIV مثبت به کار می رود اشاره نمودند . به علاوه ، فرد می تواند از طریق تمرکز بر مسئله ، با موقعیت  فعلی خود سازگار شود .  در این صورت ، رفتارهایی را ارائه می دهد و با افکاری سروکار دارد که سبب می شوند فعالانه مسائل را دنبال کند . همچنین به بیمار توصیه می شود ، که بیماری خود را بشناسد ، روشهای درمانی را پیگیری کند ، از دریافت کمک خودداری نورزد ، امیدوارانه بیندیشد ، بر نکته های مثبت تأکید کرده و وضعیت کنونی خود را بپذیرد .
لازم است که روان شناس ، تدابیر درست را در موقعیتهای مناسب به کار گیرد .  در هنگام ارزیابی ظرفیت انطباق پذیری فرد به دامنه ای که می تواند پیش برود توجه نموده ، از تدابیر مرتبط با مسئله بهره ببرد و به موقعیتها و موارد کنترل شدنی توجه کند نه به مواردی که از کنترل فرد خارج اند .