ماده یک )

مقررات این آئین نامه شامل مودیانی است که در موعد مقرر در قانون مالیاتهـای مستقیم مصوب 66/12/03 و اصـلاحیـه های بعدی آن در ترازنامه و حساب سود و زیان و یا حسب مورد حساب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان خود را با رعایت مقررات تسلیم می نمایند .

تبصره- مودیان درانتخاب یکی از رویه های حسابداری بر اساس استاندارد های پذیرفته شده مجازند و در سالهای بعد  همان رویه را اعمال نمایند. در صورتی که به جهـات مشخص تغییر رویه داده باشند مکلفند اثرات حاصل از تغییر رویه را بر صورتهـای مـالـی مشخص و طی یادداشتی جداگانه پیوست اظهار نامه به اداره امور مالیاتی تسلیم نمایند

ماده دوم)

دفاتر قانونی مشمول این آئین نامه عبارت است از کلیه دفاتر روزنامه و کل اعم از مشترک یا جدا ازیکدیگر و دفتر مشاغل (دفتر درآمد و هزینه) که قبل از هر گونه عملیات حسابداری در آنها دفاتر روزنامه  و کل مطابق مواد 11 و 12 قانون تجارت مصوب 1311 از طرف نماینده اداره ثبت اسناد و دفاتر مشاغل از طرف ادارات امور مالیاتی ذیربط حسب مورد امضاءو پلمپ و ثبت گردیده و به فارسی تحریر شده باشد.


تبصره 1: اشتباه در شماره گذاری صفحـات و همچنین اشتبـاهات ناشی از پلمپ دفاتر در مراجع مذکور موجب بی اعتبـاری دفتــر نخواهد بود .

تبصره 2: نوشتن دفاتر با وسایلی که به سهولت قابل محو است (مانند مواد گرافیت) ممنوع است.
             دفاتر را باید    با  خودنویس , روان نویس و خودکار مشکی  تحریر نمود

تبصره 3: ادارات امور مالیاتی موظفند فهرست دفاترثبت و پلمپ شده واصله از اداره ثبت اسناد و همچنین فهرست دفـاتـر مشــاغل ثبت و امضاء شده از ناحیه خود را به ادارات امور مالیاتی مربوط ارسال نمایند.


ماده سوم)
مودیان مشمول این آئین نامه مکلفند برای هر سال مالی ؛ فقط از دفاتر امضاء پلمپ و ثبت شده ظرف یک سال قبل استـفاده نمایند. مگر اینکه در اثناء سال به علت تمام شدن دفاتر نیاز به دفاتر جدید باشد که در این صورت مجاز هستند دفاتر جدید امضــاء پلمپ و ثبت نمایند و با رعایت مقررات ماده 16 این آئین نامه ادامه  عملیات مالی را در دفاتر جدید ثبت کنند.
درج تعداد و مشخصات دفاتر  برای استفاده در هر سال مالی ،در اظهار نامه مالیاتی مربوط به آن سال الزامی است.

ماده چهارم)
دفتر روزنامه دفتری است که اشخاص حقوقی یا حقیقی کلیه معاملات و سـایر رویدادهای مـالـی و محاسبـاتی خود را با رعایت اصول و موازین و استاندارد های پذیرفته شده حسابداری و به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می نمایند .

تبصره – نگهــداری دفــاتر روزنامه واحد برای ثبت کلیـه عملیات و یا دفاتر روزنامه متـعدد برای هر بخش از عملیات مجاز است.


ماده پنجم)

دفتر کل دفتری است که عملیات ثبت شده در دفتر یا دفاتر روزنامه بر حسب سرفصل یا کد گذاری  حساب ها در صفحات مخصوص آن ثبت می شود .
بترتیبی که تنظیم حساب سود و زیان و ترازنامه از آن امکان پذیر باشد .

ماده ششم)

دفتر مشترک روزنامه و دفتر کل دفتری است که دارای ستون هایی برای سرفصل حسابهای متفاوت باشد بطوری   که اشخاص حقوقی و حقیقی با ثبت و نگهداری دفتر مذکور بر طبق اصول و ضوابط و استاندارد های حسابداری  ،بتوانند نتایج عملیات خود را از آن استخراج و حساب سود و زیان و ترازنامه تهیه نمایند.

ماده هفتم)
دفتر مشاغل (دفتر درآمد و هزینه) دفتری است که حداقل دارای ستونهایی برای درج تاریخ شرح معاملات  ، درآمد ، هزینه و دارایی های قابل استهلاک باشد و معاملات مذکور بترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت گردد بطوری  که در پایان سـال تعیین جمـــع درآمد و هزینه شغلی مودی و تنظیم حساب سود و زیان از آن امکان پذیر باشد.

فصل دوم
سایر دفاتر ، اسناد حسابداری و مدارک حساب

ماده هشتم)
دفتر معین دفتری است که برای تفکیک و مجزا ساختن هر یک از حسابهای دفتـر کـل بر حسب مقتضیـات و شـــرایط حساب ممکن است نگهداری شود ، کارت های حسابداری در حکم دفاتر معین است .

ماده نهم)
سند حسابداری فرمی است که در آن یک یا چند مورد از معاملات و سایر رویدادهای مالی و محاسبـاتی به حسابهـایی که مورد حسب بدهکار یا بستانکار گردیده تجزیه می شود و پس از امضاء مراجع ذیصلاح مندرجات آن  قابل ثبت در دفـاتـر می  باشد .

ماده دهم)
مدارک حساب عبارت است از مستنداتی است که بیانگر وقوع یک یا چند فعالیت یا رویداد مالی یا مالیاتی بوده و اسنـاد حسابداری ودفاتر بر مبنای آنها تنظیم و تحریر میگردد.

فصل سوم
نحوه تحریر و نگهداری دفاتر

ماده یازدهم)

مودیانی که دفتر روزنامه و کل نگهداری می نمایند باید کلیه معاملات و سایر رویدادهای مالی و محاسباتی و مودیان مجاز به نگهداری دفاتر مشاغل (دفتر درآمد و هزینه ) باید هرگونه درآمد و هزینه  و خرید وفروش دارائیهای قـابـل استهلاک خود را طبق مقررات این آئین نامه حسب مورد در دفاتر مربوط ثبت کنند ولو آنکه برای نگهداری حسابها از ماشین های الکترونیکی و کارتـهای حساب استفاده  شود .

تبصره – اشتباهات حسابداری در صورتیکه بعداً در اثناء عملیات سال مربوط مورد توجه واقع و بر پایه استانداردهای                 حسابداری در دفاتر همان سال اصلاح و مستندات آن ارائه شود ، به اعتبار دفاتر خللی  وارد نخواهد کرد .


ماده دوازدهم)
مودیان مجاز به نگهداری دفاتر مشاغل می توانند تمام یا قسمتی از درآمد و هزینه های مشابه روزانه را  تحت یک شماره ردیف در دفتر ثبت نمایند . مشروط بر اینکه در ستون شرح دفتر ، نوع و تعـداد آنها را قیـد و اگر متـکی به اسنـاد و مدارک باشـد مشخصات آن را نیز در ستون مذکور درج نمایند در صورتیکه  اقلام درآمد و هزینه و خرید و فروش دارائیهای قابل استهلاک متکی به اسناد و مدارک باشد ، مودیان  مذکور می بایست پس از ثبت موارد در دفتر مشاغل ، اسناد و مدارک مربوط را به ترتیب شماره ردیف  دفتر و به نحوی که برای رسیدگی به ماموران مالیاتی قابل استفاده باشند نگاهداری نمایند .



ماده سیزدهم)
در مواردی که دفاتر روزنامه و کل نگهداری می شود کلیه معاملات و سایر رویدادهای مـالـی و محـاسبـاتی مربوط و در موارد نگهداری دفاتر مشاغل ، درآمد ها وهزینه و خرید و فروش دارائیهای قابل استهلاک باید در همان روز انجام ،حسب مورد در دفاتر روزنامه یا مشاغل ثبت گردد.
تبصره 1: تاریخ مذکور در مدارک یا فاکتور فروش یا خرید و غیره ملاک قطعی تاخیر تحریر شناخته نمی  شود و هـر گـاه انجـام و ختم اینگونه اعمال با توجه به روش و طرز کار موسسه تابع تشریفات و طی  مراحلی باشد تا موضوع آماده برای ثبت در دفتر مربوط شود ، فاصله بین تاریخ فاکتور یا مدارک و روز آماده شدن آن برای ثبت در دفتر ، تاخیر ثبت تلقی نخواهد شد .
تبصره 2: تاخیر در تحریر عملیات در صورتیکه به منظور سوء استفاده نباشد تا 15 روز به تشخیص اداره امور مالیاتی و
بیش از آن به تشخیص هیئت سه نفری موضوع بند 3 ماده 97 قانون مالیات های مستقیم مصوب 66/12/03 و اصلاحیه های بعدی به قانونی بودن دفاتر خللی وارد نخواهد کرد .
تبصره 3: در مواردی که دفاتر موضوع این آئین نامه توسط مقامات قضایی یا سایر مراجع قانونی از دسترس مودی  خـارج شـود و صاحب دفتر از تاریخ وقوع این امر حداکثر ظرف سی روز دفاتر جدید امضـاء پلمپ و عملیـات آن مـدت  را در دفـاتـر جدید ثبت می کند . تاخیر ثبت این عملیات در این مدت به اعتباری دفاتر خللی وارد نخواهد کرد .
تبصره 4: تاخیـر ثبت دفـاتـر در مورد اشخـاص حقوقی جدید التـاسیس از تاریخ ثبت شخص حقوقی و در مورد سـایـر اشخاص از تاریخ شروع فعالیت تا سی روز مجاز خواهد بود .


ماده چهاردهم)
کلیــه عملیــات ثبت شده در دفــاتـر روزنــامـه هرمــاه بـایــد حداکثــر تا پانزدهم مــاه بعد، به دفـتر کل نقل شود.

ماده پانزدهم)
موسساتی که دارای شعبه هستند مکلفند با توجه به روشهای حسابداری خود خلاصه عملیات شعبه یا  شعب خود را در صورتی که دارای دفاتر پلمپ شده باشند ، لااقل سالی یک بار (تا قبل از بستن حسابها ) و در غیر این صورت ماه به ماه در مـرکــز موسسه ثبت کنند .
ماده شانزدهم )
امضاء و پلمپ دفاتر ضمن سال مالی مشروط بر اینکه تا تاریخ امضاء و پلمپ هیچ گونه عمل مالی و پولی  صورت نگرفته باشد و همچنین تاخیر امضاء پلمپ تا حد مجاز مقرر در تبصـره های 3و4 ماده 13 این  آئین نامه در مورد دفتـر روزنـامـه یا حسب مورد دفتر مشاعل ماده 14 این آئین نامه در مورد دفتر کل به اعتبار دفاتر خللی وارد نخواهد کرد .

ماده هفدهم)
مودیانی که از سیستمهای الکترونیـکی استفاده می نمایند موظفنـد حداقل مـاهـی یک بار خـلاصه  عملیـات داده شده به ماشینهای الکترونیکی را در دفتر روزنامه یا مشاغل حسب مورد ثبت و حداکثر ظرف مهلت تعیین شده در ماده 14 آئین نامه به دفتر کل منتقل نمایند . علاوه بر این به منظور تسهیل رسیدگی باید آئین نامه ها یا دستور العمل های کار ماشین و برنامه های آن ونحوه کار با  نرم افزارهای مالی مورد استفاده را در اختیار ماموران رسیدگی قرار دهند مودیان مذکور مکلفند هر سه مـاه یکبـار خلاصه عملیات داده شده را به ماشینهای الکتـرونیکی را تا حداکثر 10 روز پس از پایان 3 ماه به اداره امور مـالیـاتی مربوط تسلیم نمایند .

چگونگی تنظیم صورتهای مالی
ماده هجدهم)
اشخاص حقوقی و مشمولین بند الف ماده 96 اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم مکلفند صورتهای  مـالی نهایی خود را با رعایت آخرین استانداردهای حسابداری اعلامی از طرف مراجع ذیصلاح تهیه و تنظیم نمایند .
تبصره _ در مواردی که فرم اظهار نامه تدوین شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور که در اختیـار مودیـان گذارده  می شود حاوی فرم صورتهای مالی نیز باشد ، اشخاص موضوع این ماده با تنظیم و تصویب این فرمهــا به تسلیم  صورتهای مالی جداگـانه که خود برای موسسه متبوع تهیه نموده اند نخواهد بود لیکن می توانند به منظور رفع ابهام  احتمالی و یا ارائه اطلاعات بیشتر علاوه بر تنظیم و تسلیم اظهار نامه مذبور نسخه ای از صورتهای مالی و ضمائم  مربوط را نیز همراه اظهار نامه به اداره امور مالیاتی ذیر بـط تسلیـم نمایند.


ماده  نوزدهم)
از اشخاص مشمول بند ب ماده 96 قانون مالیاتهای مستقیم هر یک که در امور تولید و خرید و فروش  کالا فعالیت ندارند و فعالیت آنها به طور مشخص محدود به دریافت بهای خدمات و پرداخت هزینه است  ، بایستی صورت خلاصه درآمد و هزینه ها را حتـی المقـدور با تفکیـک انواع آنهـا تهیـه و سایر اشخـاص  موضوع آن بند مکلفنـد صورت حساب سود و زیان خود را(با ابراز موجودیها ، خرید، فروش و غیره )  برابر رویه های متداول در امر حسابداری تنظیم نمایند.
تبصره – چنانچه فرم اظهار نامه تدوین شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور که در اختیار مودیان گذارده می شود  از حیث لــزوم ارائه اطلاعات مذکور در این ماده کفایت امر را بنماید مودیان مذبور ملزم به تهیه و تسلیم صورتهای  جداگـانه نخواهند بود لیــکن می توانند به منظور رفع ابهام احتمـالی و یا ارائه ی اطـلاعات بیشتر علاوه بر اظهـار نامه  نسخه ای از حساب درآمد و هزینـه و یـا حساب سود و زیان خود را نیز که به شرح فوق تنظیم نموده اند به انضمام سایر یادداشت ها و مدارک موجود همراه اظهـار نامه به اداره امور مالیاتی ذیر بط تسلیم نمایند .

فصل پنجم
موارد رد دفاتر
ماده بیستم)
تخلف از تکالیف مقرر در این آئین نامه در موارد زیر موجب رد دفاتر می باشد :
1-در صورتیکه دفاتر ارائه شده بنحوی از پلمپ خارج شده و یا فاقد یک یا چند برگ باشد.
2- عدم ثبت یک یا چند فعالیت مالی در دفاتر به شرط احراز.
3- ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت در حاشیه .
4- ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت (آرتیکل) بین سطور
5- تراشیدن و پاک کردن و محو کردن مندرجات دفاتر به منظور سوء استفاده
6- جای سفید گذاشتن بیش از حد معمول در صفحات و سفید ماندن تمام صفحه در دفتر روزنامه و دفتر مشاغل به منظور سوء استفاده .
7- بستانکار شدن حسابهای نقدی و بانکی مگر اینکه حسابهای بانکی با صورتحساب بانک مطابقت نمـایند و یا بستانکـار شدن حسابهای بانکی یا نقدی ناشی از تقدم و تاخر ثبت حسابها باشد که در این صورت موجب رد دفتر نیست.
8- تاخیر تحریر دفتر روزنامه و مشاغل زاید بر حد مجاز مقرر در تبصره های 2و3و4 ، ماده 13 و تاخیر تحریر دفتر کل زاید بر حد مجاز مقر در ماده 14 و تاخیر تحریر زاید بر حد مقرر در ماده 17 این آئین نامه .
9- عدم ثبت عملیات شعبه و یا شعب در دفاتر مرکز طبق مقررات ماده 15 این آئین نامه .
10- اشتباه حساب حاصل در ثبت عملیات موسسه در صورتی که نسبت به اصلاح آن طبق مقررات تبصره ماده 11 این آئین نامه اقدام نشده باشد.
11- در صورتی که مودیان مالیاتی حسب مورد از اوراق مخصوص موضوع ماده 169 قانون مالیـاتهای مستقیم استفـاده ننمایند .
12- عدم ارائه آئین نامه ها یا دستور العمل های کار ماشین و برنامه های آن و نحوه ی کار با نرم  افزارهای مالی مورد استفاده و همچنین عـدم تسلیم خـلاصه عملیـات موضوع ماده 17 این آئین نـامـه  در مهلتـی مقـرر در آن مـاده در مورد اشخـاصــی که از سیستمهای الکترونیکی استفاده می نمایند .
13- عدم ارائه یک یا چند جلد از دفتر ثبت و پلمپ شده (ولونانویس)
14- استفاده از دفاتر ثبت و پلمپ شده سالهای قبل (با توجه به مقررات ماده 3 این آئین نامه )
15- عدم تطبیق مندرجات دفـاتـر با اطلاعات موجود در سیستمهـای الکتـرونیـکی در مورد اشخاصی که  از سیستمهای مذکور استفاده می نمایند .
16- ثبت هزینه ها و درآمد ها و هر نوع اعمال و اقلام مالی غیر واقع در دفاتر به شرط احراز (توضیح  آنکه ثبت هزینه هایی که وقوع آن محقق بوده اما به دلایل خاص قانونی قابل قبول از حیث مالیاتـی  نیست و برگشت داده می شود به منزلـه ثبت هزینـه های غیر واقع تلقی نمی شود)
تبصره – در مورد بند 6 این ماده چنانچه سفید ماندن جهت ثبت تــراز افتتـاحی باشد موجب رد دفـاتـر نخواهد بود  و همچنین سفید ماندن ذیل صفحات دفتردرآخرهر روزیاهر هفته یا هر ماه به شرطی که اسناد دارای شماره ردیف  بوده و قسمت سفید مانده با خط بسته شود به اعتبار دفتر خللی وارد نمی آورد
کنترل خط خوردگی و ارقام ثبت شده   


ماده 21)  هيأت سه نفري حسابرسان موضوع بند 3 ماده 97 قانون مالياتهاي مستقيم، در موارديكه با توجه به دلايل توجيهي مؤدي و نحوه تحرير دفاتر و رعايت استانداردهاي حسابداري و درجه اهميت ايرادات مطروحه از سوي اداره امور مالياتي و رعايت واقعيت امر، احراز نمايند كه ايرادات مزبور به اعتبار دفاتر خللي وارد نمي‌نمايد، مي‌توانند نظر خود را مبني بر قبولي دفاتر و اسناد و مدارك اعلام نمايند.

سوال شماره 1 
چنانچه ثبت عملیات فروردین ماه و تراز افتتاحیه قبل از تاریخ پلمپ دفاتر قانونی باشد آیا اشکالی دارد چنانچه شرکت 100% متعلق به دولت باشد چه حکمی دارد؟
ج – هرگونه ثبت عمليات در دفاتر بايستي بعد از پلمپ دفاتر صورت گيرد و از اين بابت  تفاوتي بين شركتهاي دولتي و خصوصي وجود ندارد.
چنانچه عملياتي در دفاتر پلمپ شده به تاريخ قبل از پلمپ ثبت گردد مشمول مقررات  تاخير ثبت و  پلمپ خواهد بود.

سوال شماره 2
آیا در مواردی که عملیات بطور کامل در دفاتر قانونی ثبت می­گردد ولی اسناد با کامپیوتر صادر می‌گردند مودی مکلف به تسلیم گزارش سه ماهه می‌باشد یا خیر؟

ج – خير زيرا سيستم به طور كامل مكانيزه نيست ضمن اينكه در آئين نامه تحرير دفاتر عنوان شده است مودياني كه از سيستم مكانيزه استفاده مي نمايند حداقل بايستي ماهي  يك بار خلاصه عمليات را در دفاتر روزنامه ثبت نمايند، بنابراين ثبت روزانه عمليات در دفاتر مشمول تسليم گزارش موضوع قسمت اخير ماده 17 آئين نامه نحوه تنظيم و تحرير دفاتر قانوني ..... نخواهد بود.

سوال شماره 3
چرا با وجود غیر کاربردی بودن دفاتر روزنامه و کل اقدامی برای مکانیزه و یکنواخت  نمودن ثبت عملیات مالی به عمل نمی آيد؟
ج- هر چند عبارت غيركاربردي بودن داراي مفهوم مشخص نمي باشد معهذا استفاده از دفاتر قانوني روزنامه و كل مادامي كه قانون تجارت اصلاح نگردد الزامي خواهد بود.


سوال شماره 4
آیا اشتباه حسابداری که در خلال سال کشف نشده باقی بماند در سال بعد موجب رد دفاتر است؟
ج – طبق تبصره ماده 11 و بند 10 ماده 20 آئين نامه تنظيم دفاتر (تبصره 2 ماده 95) موجب  رد دفاتر است ولي با استاندارد حسابداري و اصلاح اشتباهات مغاير است.


سوال شماره 5
در صورتی‌ که شرکت تراز سه ماهه را به سازمان امور مالیاتی ارائه نکرده باشد تکلیف حسابدار رسمی چیست؟
ج – عدم ارسال خلاصه عمليات سه ماهه موضوع قسمت اخير ماده 17 آئين نامه نحوه تنظيم و تحرير طبق قسمت اخير بند 12 ماده 20 آئين نامه مزبور موجب رد دفاتر مي باشد بنابراين  در اين گونه موارد حسابدار رسمي قبل از تهيه گزارش مالياتي بايد مراتب را در اجراي بند 3  ماده 97 قانون ماليات هاي مستقيم به اداره مالياتي مربوط اعلام نمايد.


سوال شماره  6
عدم ثبت چه مواردی از اسناد حسابداری باتوجه به ماهیت حساب موجب رد دفاتر می­گردد؟
ج- به موجب بند 2 ماده 20 آئين نامه نحوه تحرير دفاتر عدم ثبت يك يا چند فعاليت مالي در دفاتر به شرط احراز موجب رد دفاتر است.

سوال شماره 7
آیا عدم ارائه اظهارنامه موجب سلب معافیت می‌گردد در صورت ارائه اظهارنامه و عدم ارائه  صورتهای مالی و دفاتر چگونه باید برخورد شود؟
ج- در كليه مواردي كه موديان مكلف به نگهداري دفاتر قانوني مي باشند به استناد تبصره ماده 193  قانون مالياتهاي مستقيم عدم تسليم اظهارنامه و ترازنامه و سود و زيان در دوره معافيت، مانع از  برخورداري از معافيت مقرر در آن سال خواهد بود. لكن عدم ارائه صورتهاي مالي با وجود تسليم  اظهارنامه در موعد مقرر موجب تشخيص ماليات به طور علي الراس خواهد شد كه در اين صورت علاوه  بر پرداخت ماليات بابت عدم تسليم صورتهاي مالي در موعد مقرر مشمول جريمه معادل 20 درصد
ماليات مي باشد و چنانچه دفاتر خود را براي رسيدگي ارائه ندهد بايد معادل 20 درصد ديگر جريمه بابت عدم ارائه دفاتر پرداخت كند.

با سلام
نوشته اید با خودکار یا خود نویس مشکی ، حال اگر با خودکار رنگ آبی نوشته شود آیا این کار ما مشکل دارد ؟
در صورتی که بعد از سند در دفتر روزنامه خط شرح سند نوشته نشود و مستقیما به نوشتن سند بعد برویم آیا مشکلی ایجاد می شود

با سلام
به كرات ملاحظه شده است نوشتن با خودكار و روان نويس آبي هم موجب رد دفاتر نبوده است

و سختگيري صورت نپذيرفته است .

براي زيبائي كار اگر در هنگام ثبت اسناد بين هر سند را يك خط فاصله بگذاريد زيباتر است حال چه شرح نوشته شود و چه نشود
ولي اين روال متواتر باشد.

ولي ثبت اسناد بدون فاصله هم مشكلي ايجاد نخواهد كرد


با احترام