ضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی (social anxiety disorder) یا هراس اجتماعی نوعی اضطراب است که با ترس و اضطراب شدید در موقعیتهای اجتماعی شناخته می‌شود و حداقل بخشی از فعالیتهای روزمره شخص را مختل می کند. اضطراب اجتماعی یک اختلال بسیار ناتوان کننده است که می تواند بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد را مختل کند. در موارد شدید اضطراب اجتماعی می تواند کیفیت زندگی فرد را تا حد نازلی کاهش دهد. بعضی از مبتلایان ممکن است هفته‌ها از خانه خارج نشوند یا از بسیاری موقعیتهای اجتماعی مانند موقعیتهای شغلی و تحصیلی خود صرفنظر کنند.
اضطراب اجتماعی می تواند از نوع خاص یا specific (زمانی که فقط برخی موقعیتهای اجتماعی خاص موجب اضطراب می شود. مثل سخنرانی در حضور جمع) یا از نوع فراگیر(Generalized) باشد. اضطراب اجتماعی فراگیر عموما شامل نوعی نگرانی شدید، مزمن و پایدار می‌شود که فرد از قضاوت دیگران در مورد ظاهر یا رفتارش و یا خجالت کشیدن و تحقیر شدن در حضور دیگران دارد. در حالی که شخص مبتلا معمولاً متوجه غیرمنطقی بودن یا زیاده روی در این احساس ترس و نگرانی می‌شود ولی غلبه کردن بر این ترس برایش بسیار سخت است. حداکثر حدود 13.3 درصد مردم در مقطعی از زندگی خود معیارهای هراس اجتماعی را دارا هستند که نسبت مردان به زنان مبتلا 2 به 3 است.
علائم جسمی که معمولاً همراه اضطراب اجتماعی هستند شامل سرخ شدن، تعریق زیاد، لرزش، تپش قلب، احساس دل آشوب و لکنت زبان می شود. در موراد نگرانی و ترس شدید حملات اضطرابی(panic attack) نیز ممکن است اتفاق بیافتد. تشخیص و دخالت زودهنگام در این اختلال می تواند به حداقل شدن علائم و کند شدن پیشرفت آن کمک قابل توجهی کند و از بروز عوارض بعدی نظیر افسردگی شدید جلوگیری نماید. بعضی از مبتلایان از الکل یا مواد مخدر و روانگردان برای کاهش ترس، افزایش اعتماد به نفس و عملکرد اجتماعی بهتر استفاده می کنند.
با توجه به اینکه این اختلال در بسیاری از نقاط جهان چندان شناخته شده نیست و ناشی از اختلالات شخصیتی فرض می‌شود مبتلایان به هراس اجتماعی معمولاً به خود درمانی روی می آورند. عامل دیگری که در این مساله موثر است پرهیز مبتلایان از مراجعه به پزشک به علت خود اختلال است. این مسایل احتمال اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و تداخلات خطرناک دارویی را افزایش می دهد. فرد مبتلا را می توان به روشهای دارویی یا روان درمانی یا هر دو درمان کرد. تحقیقات نشان داده درمان رفتاری- شناختی (cognitive behavior therapy) بصورت فردی یا گروهی در درمان اضطراب اجتماعی موثر است. هدف این روش تغییر الگوهای فکری و واکنشهای فیزیکی فرد در موقعیتهای اضطراب زای اجتماعی است. با وجود اینکه این روشها امروزه به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد بسیاری از مبتلایان به اضطراب شدید اجتماعی معتقدند این روشها در موارد شدیدتر به تنهایی تاثیرگذار نیست و درمانهای دارویی معمولاً نتایج بهتری به دنبال دارد.
از سال 1999 پس از آنکه برخی داروها برای درمان اضطراب اجتماعی مورد تایید قرار گرفت و به بازار عرضه شد توجه به این اختلال در ایالات متحده آمریکا به طور گسترده ای افزایش یافته است. بخشی از داروهای تجویزی را داروهای ضد افسردگی(antidepressants)شامل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (selective serotonin reuptake inhibitors یاSSRIs) مانند فلوکستین، پاروکستین(در ایران موجود نیست) ،سرترالین و سیتالوپرام، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپینفرین (serotonin-norepinephrine reuptake inhibitors یا SNRIs) و مهار کننده‌های مونوآمینو اکسیداز(monoamine oxidase inhibitors یا MAOIs) تشکیل می دهند.
داروهای دیگری که معمولاً بدین منظور تجویز می شوند شامل بتا بلاکرها(beta-blockers) و بنزودیازپینها(benzodiazepines) و برخی ضدافسردگیهای جدیدتر هستند. علیرغم اینکه SSRIها عوارض بسیار کمی دارند و بسیار امن هستند و به عنوان رده اول درمانی در اضطراب اجتماعی شناخته می شوند شواهد بسیاری نشان دهنده موثر نبودن این گروه از داروها در موارد شدید دارد. اخیرا شواهدی مبنی بر اختلال در سیستم دوپامینرژیک مبتلایان به اضطراب اجتماعی یافت شده است. بسیاری از مبتلایان به اضطراب اجتماعی نیز داروهای دوپامینرژیک مانند آمفتامینها را موثرترین داروها در برخورد کوتاه مدت با این اختلال میدانند. بنزودیازپینها و مهار کننده‌های مونوآمینواکسیداز نیز بسیار موثر گزارش شده اند. با این وجود خطرات احتمالی مهارکننده‌های مونوآمینو اکسیداز این داروها را به عنوان آخرین گزینه در درمان قرار می دهد.
درمانهای گیاهی بسیاری نیز در اضطراب اجتماعی مورد استفاده قرار گرفته است. برای مثال گیاهی به نام کاوا(kava) به عنوان درمان گیاهی اضطراب اجتماعی توجه‌های بسیاری را به خود جلب کرده است هر چند نگرانیهایی هم در مورد آثار جانبی درمان با این گیاه وجود دارد.
فهرست مندرجات
۱ -علائم
۱.۱ -جنبه‌های ادراکی
۱.۲ -جنبه‌های رفتاری
۱.۳ -جنبه‌های فیزیولوژیکی
۲ -همایندی مرضی(comorbidity)
۳ -عوامل ایجاد کننده
۳.۱ -عوامل ژنتیکی و خانوادگی
۳.۲ -عوامل محیطی
۳.۳ -ناشی از مصرف مواد
۴ -عصب شناسی
۴.۱ -دوپامین
۴.۲ -ناقلهای عصبی دیگر
۴.۳ -هورمونها و نئوروپپتایدها
۴.۴ -نقش نواحی مختلف مغز
۵ -تشخیص
۶ -درمان
۶.۱ -درمان دارویی
۶.۱.۱ -مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین
۶.۱.۲ -مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز
۶.۱.۳ -بنزودیازپینها
۶.۱.۴ -داروهای دیگر
۶.۲ -روان درمانی
۷ -منابع
علائم
جنبه‌های ادراکی
فردی که دچار اضطراب اجتماعی است هیچ گونه تمایلی به آغاز ارتباط با دیگران ندارد و با احساسی از ترس از هر موقعیتی که ممکن است در معرض داوری دیگران قرار گیرد، اجتناب می ورزد. برداشت یا تصور شخص از موقعیتهای اجتماعی که احتمال دارد شخصیت، ظاهر یا توانایی‌های او مورد سنجش و ارزشیابی ضعیف دیگران قرار گیرد، می تواند واقعی یا خیالی باشد. مبتلایان به اضطراب اجتماعی از اینکه چگونه در نظر دیگران به نظر می رسند احساس نگرانی می کنند. آنها معمولاً در جمع متوجه به ظاهر و رفتار خود هستند و معیارهای بالایی برای رفتار و عملکرد خود در نظر دارند. شخص مبتلا تلاش می‌کند تا تاثیر مثبتی بر دیگران بگذارد و جلوه عادی از خود ارائه دهد اما در عین حال معتقد است که قادر به این کار نیست. این افراد پیش از روبرو شدن با موقعیت اجتماعی اضطراب زا بارها و بارها شرایط را بصورت ذهنی تصور می کنند و مسائل و موقعیتهای اضطراب زای بالقوه و طریقه برخورد با آن را مرور میکنند. آنها اتفاقاتی که ممکن است برایشان خجالت آور باشد را بررسی می کنند و حتی رشته تفکراتشان پس از رویارویی با آن موقعیت خاتمه نمی یابد بلکه تا روزها بعد رفتار خود را بررسی می کنند و معمولاً خود را به خاطر اشتباهات و نمایش ضعیف سرزنش می کنند.مبتلایان به اضطراب اجتماعی بدبین تر از دیگرن هستند و صحبتهای عادی یا مبهم را با نگاه منفی تفسیر می کنند. بسیاری از تحقیقات نیز نشان داده است که این افراد خاطرات منفی را بهتر از دیگران به یاد می آورند.
برخی دیگر از خصوصیات این افراد شامل عادت به خواندن طرز فکر دیگران، تمرکز روی اتفاقات منفی، کوچک شمردن نکات قوت خود، تعمیم دادن بیش از حد مشکلات و پرهیز از برقراری روابط صمیمی است. برخی از موقعیتهایی که موجب بروز اضطراب در مبتلایان می‌شود بصورت زیر است:
مورد قضاوت ضعیف دیگران قرار گرفتن،عدم تأیید یا انتقاد توسط دیگران
ملاقات با دیگران برای نخستین بار
مرکز توجه واقع شدن(مثلا در زمان وارد شدن به مجلسی که دیگران نشسته اند)
زیر نظر قرار گرفته شدن به هنگام انجام کار
دعوت کردن یا دعوت شدن
شرایط خاص اجتماعی مثل عصبانیت‌ها و پرخاشگری ها
موقعیتی که می بایست مصمم و قاطع جواب داد یا اظهار نظر کرد
جنبه‌های رفتاری
اضطراب اجتماعی ترسی ماندگار از یک یا چند موقعیت است که فرد در آنها در معرض نگاه موشکافانه دیگران قرار می گیرد و ترس از اینکه به گونه ای عمل یا رفتار کند که اشتباه و درنتیجه تحقیرآمیز یا خجالت آور باشد. این مساله فراتر از خجالتی بودن عادی است به گونه ای که در موارد بسیاری به اجتناب از موقعیتهای قابل توجه اجتماعی و شغلی منجر شود. موقعیتهای اضطراب زا می تواند تقریبا شامل هرگونه روابط اجتماعی خصوصا شرکت در گروههای کوچک، مهمانی، صحبت با افراد غریبه، هتل و امثال آن شود. علائم جسمی و فیزیکی می تواند شامل خالی شدن ذهن، تپش قلب، سرخ شدن، سوزش معده و دل آشوب شود.
هراسها معمولاً با فرار(escape behavior) یا رفتارهای اجتنابی(avoidance behavior) کنترل می شوند. به عنوان مثال یک دانش اموز ممکن است در زمان صحبت کردن در جلوی جمع، کلاس را ترک کند(فرار) یا از ارائه گزارش شفاهی خودداری کند(اجتناب) چرا که قبلا در موقع صحبت در جلوی جمع دچار اضطراب شدید یا حملات اضطرابی شده است. برخی از رفتارهای اجتنابی کوچک زمانی دیده می‌شود که فرد از برخورد چشمی(eye contact) با دیگران اجتناب می‌کند مثلا فرد محلی را برای نشستن انتخاب می‌کند که ارتباط رودرروی چشمی با دیگران نداشته باشد. در موارد شدیدتر فرد از مواجهه با هر موقعیت اجتماعی که باعث بروز اضطراب شود پرهیز می کند. اینگونه رفتارهای اجتنابی در فرد مبتلا باعث افت شدید در کیفیت زندگی فرد می‌شود و باعث بدتر شدن و پیشرفت این اختلال می گردد لذا مبتلایان باید از رفتارهای اجتنابی بطور جدی پرهیز کنند.
جنبه‌های فیزیولوژیکی
واکنشهای فیزیولوژیکی همانند دیگر اختلالهای اضطرابی در اضطراب اجتماعی هم دیده می شود. در زمان مواجهه با موقعیتهای اضطراب زا کودکان مبتلا ممکن است علائمی مثل کج خلقی، گریه، چسبیدن به والدین یا سکوت از خود نشان دهند. . در بزرگسالان چشمان اشکی(teary eyes)، تعریق زیاد، دل آشوب، لرزش و تپش قلب دیده می‌شود که در نتیجه پاسخ فیزیولوژیکی استرس (fight or flight response) بوجود می آید.سرخ شدن هم معمولاً در این افراد دیده می شود. این واکنشهای قابل مشاهده باعث افزایش اضطراب شخص می شود.
تحقیقات اخیر نشان می دهد که قسمتی از مغز که آمیگدالا(amygdala) نامیده می‌شود و بخشی از سیستم لیمبیک(limbic system) می‌باشد در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی در زمان رویارویی با چهره‌های خشمگین یا موقعیتهای ترسناک بیش از حد طبیعی فعال است. این تحقیقات نشان می دهد که شدت این واکنش با شدت اضطراب اجتماعی رابطه مستقیم دارد. .
همایندی مرضی(comorbidity)
اضطراب اجتماعی معمولاً با طیف گسترده ای از اختلالات روانی دیگر همراه است. اضطراب اجتماعی معمولاً با اعتماد به نفس پایین و افسردگی همراه است که از کمبود روابط اجتماعی و دوره‌های طولانی مدت انزوا( در نتیجه اجتناب از موقعیتهای اجتماعی) ناشی می شود. به منظور کاهش اضطراب و تسکین افسردگی معمولاً مبتلایان از الکل یا داروهای روانگردان استفاده می کنند که ممکن است به وابستگی دارویی و سوء مصرف مواد منجر شود. بر اساس یک گزارش تخمین زده می‌شود که یک پنجم مبتلایان همزمان به الکل وابستگی دارند.معمولترین اختلال شایع در میان بیماران اضطراب اجتماعی افسردگی است. پس از افسردگی حملات اضطرابی(panic attacks)، اضطراب فراگیر(generalized anxiety disorder)، اختلال استرس پس از سانحه(post-traumatic stress disorder)، وابستگی به مواد و خودکشی شایع ترین اختلالات موجود در بیماران اضطراب اجتماعی می باشد. اختلال شخصیت کناره گیر(Avoidant personality disorder) نیز علائم بسیار مشابه و ارتباط بسیار نزدیک و تنگاتنگی با اضطراب اجتماعی دارد. با توجه به پس زمینه‌های مربوط به اختلالات موجود در سیستم دوپامینرژیک، اختلال کم توجهی - بیش فعالی(Attention-deficit hyperactivity disorder)نیز در بخشی از مبتلایان دیده می شود.
عوامل ایجاد کننده
تحقیقات در زمینه عوامل ایجاد کننده اضطراب اجتماعی محدوده گسترده ای را در بر می گیرد که از منظر علم اعصاب(neuroscience) گرفته تا منظر جامعه شناسی(sociology) این پدیده را بررسی می کند. محققین هنوز نمی توانند به طور دقیق عوامل ایجاد کننده این اختلال را مشخص کنند ولی تحقیقات نشان دهنده تاثیر همزمان عوامل ژنتیکی و شرایط اجتماعی در بروز این اختلال است.
عوامل ژنتیکی و خانوادگی
ثابت شده است که احتمال وجود اضطراب اجتماعی در بین افرادی که یکی از بستگان درجه اولشان به این اختلال مبتلاست 2 تا 3 برابر بیشتر از دیگران است. این مساله می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی یا اکتساب فرد از طریق الگوگیری، آموزش و رفتار والدین باشد. مطالعه دوقلوها در خانواده‌های جدا نشان داده است که اگر یکی از دوقلوها به اضطراب اجتماعی مبتلا باشد احتمال ابتلای نفر دوم نیز 30 تا 50 درصد بیش از مقدار متوسط است. مطالعات دیگری نیز نشان داده است که والدین کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی خودشان نیز تمایل بیشتری به انزوا و تنهایی دارند و خجالتی بودن در والدین و کودکان ارتباط مستقیمی دارد. همچنین احتمال بروز این اختلال در نوجوانهایی که در دروه کودکی ارتباط عاطفی نامناسبی با مادر خود داشته اند و احساس امنیت عاطفی نمی کنند دو برابر افراد عادی است.
عوامل محیطی
یک تجربه ناموفق اجتماعی می تواند شروعی برای اضطراب اجتماعی باشد. . در حدود نصف مبتلایان وقوع یک ضربه روانی یا یک واقعه اجتماعی تحقیرآمیز با شروع یا بدتر شدن اضطراب اجتماعی مرتبط است. همچنین اضطراب اجتماعی می تواند اثرات بلند مدت طرد شدن، نادیده گرفته شدن، آزار جسمی یا جنسی در دوره کودکی باشد. محافظت بیش اندازه والدین از کودکان(overprotection) و عدم اجازه بروز احساسات و هیجانات نیز در بروز این اختلال در بزرگسالی موثر است. مشکل در کسب مهارتهای اجتماعی نیز می تواند عامل تقویت کننده اضطراب اجتماعی باشد چرا که باعث کاهش اعتماد به نفس و ناتوانی در برقرار کردن ارتباطات اجتماعی موفق و اخذ واکنشهای مثبت و پذیرش از طرف دیگران می شود. هر چند برخی مطالعات این موضوع را رد می کند. برخی دیگر از مطالعات این موضوع را تایید می کند. به هر حال در این مساله شک چندانی وجود ندارد که افراد مبتلا مهارتهای اجتماعی خود را ضعیف و ناکافی می دانند. حتی اگر این مساله نقسی در ایجاد اضطراب اجتماعی نداشته باشد اضطراب و اجتناب از موقعیتهای اجتماعی در دراز مدت به کاهش مهارتهای اجتماعی فرد منجر می‌شود و به همین دلیل آموزش و تمرین مهارتهای اجتماعی می تواند برای مبتلایان مفید باشد. تاکید جامعه بر نیاز روز افزون به افرادی با توانایی‌های اجتماعی بالا در مشاغل و ارتباطات می تواند بر افزایش شیوع اضطراب اجتماعی حداقل در بین نوجوانان کمک کند. اضطراب اجتماعی در بین فرزندان خانواده هایی که محیط زندگی خود چندین بار تغییر داده اند بیشتر است.
...
ناشی از مصرف مواد
در حالیکه مصرف اتانول در ابتدا به اضطراب اجتماعی کمک می کند، سوء مصرف مقادیر زیاد الکل می تواند علائم اضطراب اجتماعی را بدتر کند یا در زمان مستی و یا در زمان ترک باعث ایجاد حملات اضطرابی شود. این اثر تنها به الکل مختص نمی شود بلکه ممکن است با سوء مصرف بلند مدت داروها و مواد دیگری که مکانیزم اثر مشابهی دارند مانند بنزودیازپینها که به عنوان آرامبخش تجویز می شوند نیز اتفاق بیافتد. . بنزودیازپینها اثر ضداضطراب دارند و می توانند در درمان کوتاه مدت اضطراب شدید موثر باشند. بنزودیازپینها معمولاً بسیار امن هستند با این وجود انجمن جهانی اضطراب استفاده بلند مدت از بنزودیازپینها را برای درمان اضطراب توصیه نمی کند چرا که استفاده بلند مدت آن می تواند اثرات منفی ای شامل تحمل دارویی(tolerance)، تخریب ادراک و حافظه، وابستگی فیزیکی و سندرم ترک(discontinuation syndrome) را ایجاد کند. هرچند استفاده از داروهای ضدافسردگی در درمان اضطراب بسیار رایج شده است بنزودیازپینها به دلیل کارایی بسیار بالا، شروع سریع اثرات درمانی و اثرات جانبی مطلوبتر همچنان به عنوان یکی از رده‌های اصلی درمانی مورد استفاده قرار می گیرند.در مجموع قطع ناگهانی الکل یا داروهایی مثل بنزودیازپینها و آگونیستهای دوپامین می تواند به بدتر شدن اضطراب اجتماعی منجر شود. به همین دلیل قطع تدریجی(taper down) این داروها توصیه می شود. برخی مطالعات نیز نشان داده اند برخی داروهای آنتی سایکوتیک(antipsychotic) و آنتاگونیستهای دوپامین مثل هالوپریدول ممکن است در افراد غیرمبتلا علائم اضطراب اجتماعی ایجاد کند.
عصب شناسی
مطالعات بسیاری در مورد زمینه‌های عصب‌شناسی اضطراب اجتماعی صورت گرفته است. هر چند هنوز دلیل قطعی این اختلال مشخص نشده است ولی شواهدی از ارتباط بین اضطراب اجتماعی و عدم تعادل در برخی از مواد شیمیایی موثر در سیستم عصبی یافت شده است و فرضیه هایی در این زمینه مطرح شده است.
دوپامین
ارتباط بین اجتماعی بودن و دوپامین بسیار شناخته شده است. سوء استفاده از مواد دوپامینرژیک مثل آمفتامینها جهت بهبود عملکرد اجتماعی، افزایش اطمینان و اعتماد به نفس بسیار رایج است. در یک مطالعه جدید ارتباط مستقیمی بین موقعیت اجتماعی افراد و میزان چسبدگی گیرنده‌های دوپامین نوع دوم و سوم (D2/3 binding affinity) در استریاتوم(striatum) یافت شده است. برخی از مطالعات نیز دقیقا کاهش میزان چسبندگی گیرنده‌های نوع دوم دوپامین را در استریاتوم افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی نشان می دهد. برخی مطالعات دیگر به غیرطبیعی بودن میزان ترانسپورترهای دوپامین(dopamine transporter) در استریاتوم افراد مبتلا اشاره کرده اند.هر چند برخی از محققین نیز نتایج متفاوتی بدست آورده اند. ولی شواهد بسیاری بر نوعی ناهنجاری در سیستم دوپامینرژیک مبتلایان تاکید می کند. به عنوان مثال نقص در تمرکز، خستگی، بی علاقگی به امور روزمره و روابط اجتماعی، کاهش اعتماد به نفس و ... در مبتلایان دیده می شود. مبتلایان نیز داروهای دوپامینرژیک را موثرترین داروها در برخورد کوتاه مدت با این اختلال می پندارند. برخی تحقیقات نیز میزان بالای شیوع اضطراب اجتماعی در بین بیماران مبتلا به پارکینسون و شیزوفرنی را نشان می دهد. در یک مطالعه اضطراب اجتماعی در 50 درصد از مبتلایان به پارکینسون تشخیص داده شده است. مطالعات دیگری نیز نشان داده اند برخی آنتاگونیستهای دوپامین(dopamine antagonists) مثل هالوپریدول ممکن است در افراد غیرمبتلا علائم اضطراب اجتماعی ایجاد کند. که نقش دوپامین در اضطراب اجتماعی را پررنگ تر می کند.
ناقلهای عصبی دیگر
تاثیرگذاری خوب بنزودیازپینها از جمله کلونازپام(clonazepam) در اضطراب اجتماعی نشان دهنده دخالت ناقل عصبی گابا(GABA) یا گلوتامات(glutamate) در اضطراب اجتماعی است. پرکاری گلوتامات یا نوراپینفرین نیز برخی دیگر از فرضیه‌های مطرح شده هستند.مطالعات کنترل شده بسیاری اثر داروهای سروتونرژیک مثل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین در اضطراب اجتماعی را نشان داده اند و برخی از مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین از جمله پاروکستین و سرترالین توسط وزارت بهداشت آمریکا(FDA) برای درمان اضطراب اجتماعی تایید شده اند. هر چند میزان تاثیر این داروها در موارد شدیدتر مورد تشکیک قرار گرفته است.
هورمونها و نئوروپپتایدها
مطالعات بسیاری تاثیر اکسیتوسین(oxytocin)، واسوپرسین(vasopressin)،سی آر اف(CRF) و کورتیزول(cortisol) را در اضطراب اجتماعی و اعتماد به نفس گزارش کرده اند.
نقش نواحی مختلف مغز
آمیگدالا(amygdala) بخشی از سیستم لیمبیک(limbic system) است که در ادراک ترس و یادگیری احساسی(emotional learning) نقش دارد. مطالعات بسیاری حساسیت و عملکرد بیش از اندازه آمیگدالا را در پاسخ به تهدیدهای اجتماعی(مواجهه با چهره‌های خشمگین خصومت آمیز یا در زمان انتظار کشیدن برای سخنرانی) در مبتلایان به اضطراب اجتماعی نشان داده است. برخی از تحقیقات نشان می دهد مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین میزان عملکرد آمیگدالا را کاهش می دهد. برخی تحقیقات جدید نیز نقش بخش دیگری از مغز به نام Anterior cingulate cortex را که در ادراک درد فیزیکی نقش دارد در اضطراب اجتماعی نشان می دهد.
تشخیص
اضطراب اجتماعی معمولاً جدی گرفته نمی شود یا با اختلالات دیگری مثل افسردگی اشتباه گرفته می شود. جهت تعیین شدت اضطراب اجتماعی و رفتارهای اجتنابی در افراد مشکوک پرسشنامه هایی طراحی شده است. معیار لایبویتز( Liebwitz scale ) و معیار مختصر هراس اجتماعی(brief social phobia scale) معمولاً بدین منظور استفاده می شوند.
درمان
مهمترین مساله ای که از مطالعات اضطراب اجتماعی برداشت می‌شود اهمیت قابل توجه تشخیص و درمان زودهنگام است چرا که با گذر زمان جنبه‌های شناختی، روانی و فیزیکی اختلال تقویت می‌شود و غلبه بر آن به مراتب سخت تر خواهد بود. با این وجود غالبا افراد مبتلا بسیار دیر و پس از برخورد با مشکلات فراوان در زندگی برای درمان مراجعه می کنند. با توجه به اینکه این اختلال در بسیاری از نقاط جهان چندان شناخته شده نیست و ناشی از اختلالات شخصیتی فرض می‌شود مبتلایان به هراس اجتماعی معمولاً به خود درمانی(self-medication) روی می آورند. عامل دیگری که در این مساله موثر است پرهیز مبتلایان از مراجعه به پزشک به علت خود اختلال است. این مسایل احتمال اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و تداخلات خطرناک دارویی را افزایش می دهد. تحقیقات تاثیرگذاری دو نوع درمان را در اضطرا اجتماعی نشان داده اند: درمان دارویی و روان درمانی کوتاه مدت مثل روشهای رفتاری- شناختی که عنصر اصلی آن مواجهه تدریجی(gradual exposure) با موقعیتهای اجتماعی است.
درمان دارویی
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین
SSRIها که دسته ای از داروهای ضد افسردگی هستند به علت عوارض جانبی ناچیز انتخاب اول در درمان اضطراب اجتماعی هستند. اثر اصلی این داروها از طریق افزایش مقدار ناقل عصبی سروتونین در سیناپس‌ها اعمال می شود. اولین دارویی که توسط وزارت بهداشت آمریکا برای درمان اضطراب اجتماعی مورد تایید قرار گرفت پاروکستین(paroxetine) بود که در آمریکا با نام تجاری paxil فروخته می شود. پس از آن یک SSRI دیگر به نام سرترالین جهت درمان اضطراب اجتماعی مورد تایید قرار گرفت. احتمال بروز مقاومت دارویی و وابستگی در SSRIها بسیار کمتر از داروهای دیگر است.با این وجود شواهدی مبنی بر افزایش ریسک خودکشی در نوجوانان و کودکان پس از استفاه از SSRIها بدست آمده است.
مطالعات بسیاری تاثیر پاروکستین، سرترالین، سیتالوپرام(citalopram)، اسیتالوپرام(escitalopram) و فلووکسامین(fluvoxamine) را در درمان اضطراب اجتماعی نشان داده اند با این وجود معلوم نیست آیا این تاثیرگذاری به علت اثر ضدافسردگی دارو است یا مستقیما بر خود این اختلال موثر است. بسیاری از مبتلایان به اضطراب اجتماعی تاثیر این داروها را از طریق بهبود مود روانی(elevated mood)، تاثیر بر عواقب این اختلال مثل افسردگی و ایجاد حالت بی تفاوتی(apathy) نسبت به عواقب اجتناب اجتماعی می دانند ولی تاثیر SSRIها را در حل خود این اختلال ناچیز می دانند و در موارد شدیدتر تجویز این داروها را یک سیکل بی فایده معرفی می کنند. به نظر می رسد استفاده از SSRIها در صورت تشخیص و درمان زودهنگام در دوران نوجوانی می تواند موثرتر باشند.
مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز
MAOIها جزو اولین و موثرترین داروها در درمان اضطراب اجتماعی هستند. تحقیقات نشان داده اند ترانیل سیپرومین(tranylcypromine) و فنلزین(phenelzine) که از دسته مهارکننده‌های غیرانتخابی(non-selective) و برگشت ناپذیر(irreversible) مونوآمینواکسیدازها هستند در درمان اضطراب اجتماعی بسیار موثرند. با این وجود استفاده از این داروها نیازمند رعایت رژیم غذایی بدون تیرامین(tyramine) است در غیر اینصورت به عوارض جانبی بسیار خطرناکی مثل افزایش ناگهانی فشار خون و مرگ منجر می شوند.[۴۵] این مساله و همچنین سمیت(toxicity) بالای این داروها در زمان استفاده بیش از اندازه(overdose) و احتمال بالای تداخل با داروهای دیگر MAOIها را به عنوان انتخاب آخر در درمان اضطراب اجتماعی قرار داده است. در تلاشی به منظور استفاده بی خطر از مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز در اضطراب اجتماعی مهارکننده‌های برگشت پذیر مونوآمینواکسیداز مثل موکلوبماید(moclobemide) مورد استفاده قرار گرفتند که خطرات فوق الذکر را ندارند ولی تحقیقات بعدی نشان دادند مهارکننده‌های برگشت پذیر مونوآمینواکسیداز به اندازه مهارکننده‌های برگشت ناپذیر مونوآمینواکسیداز موثر نیستند. به نظر می رسد تاثیر مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز در اضطراب اجتماعی به علت تاثیر همزمان بر دوپامین و سروتونین باشد.
...
بنزودیازپینها
بنزودیازپینها جزو موثرترین و کم خطرترین داروها در درمان کوتاه مدت اضطراب هستند. تحقیقات بسیاری اثر بسیارخوب کلونازپام و برومازپام(bromazepam)را در اضطراب اجتماعی نشان داده اند. بنزودیازپینها به دلیل کارایی بسیار بالا، شروع سریع اثرات درمانی و اثرات جانبی مطلوبتر همچنان به عنوان یکی از رده‌های اصلی درمانی مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده بلندمدت بنزودیازپینها ممکن است موجب تحمل نسبت به دارو یا تاثیر نامناسب بر حافظه شود. همچنین احتمال وابستگی یا استفاده تفریحی(recreational) نیز وجود دارد. اثرات درمانی بنزودیازپینها از طریق تاثیر بر گیرنده‌های گابا(GABA) اعمال می شود. داروهای دیگری که بر گابا تاثیرگذار هستند مثل گاباپنتین(gabapentin) و تیاگابین(tiagabine) نیز در درمان اضطراب اجتماعی موثر گزارش شده اند.
داروهای دیگر
تحقیقات زیادی در مورد اثر ضدافسردگیهای سه حلقه ای(TCAs) در درمان اضطراب اجتماعی صورت نگرفته است ولی به نظر می رسد بعضی داروهای این دسته که مهارکنده‌های قوی بازجذب سروتونین هستند (مثل کلومیپرامین) تاثیری مشابه یا کمی بهتر از SSRIها داشته باشند ولی اثرات جانبی بیشتری نسبت به SSRIها دارند.
بتابلاکرها مثل پروپرانولول نیز در کاهش علائم فیزیکی اضطراب اجتماعی موثرند و معمولاً با داروهای دیگر بصورت همزمان استفاده می شوند. این داروها در اضطراب اجتماعی خاص (مثلا هنگام ارائه گزارش در حضور جمع) نیز مورد استفاده قرار می گیرند. SNRIها نیز در درمان اضطراب اجتماعی بطور گسترده ای مورد بررسی قرار گرفته اند و ونلافاکسین(Venlafaxine) به عنوان سومین دارو برای درمان اضطراب اجتماعی توسط وزارت بهداشت آمریکا تایید شده است. با این وجود اثرات درمانی آن فراتر از SSRIها نیست.
در یک تحقیق جدید نشان داده شده است که ترکیب دی-سیکلوسرین(D-Cycloserine)با درمان مواجهه ای(exposure therapy)اثرات درمان مواجهه ای را تقویت می کند.دی-سیکلوسرین یک آنتی بیوتیک قدیمی است که در درمان سل(tuberculosis) مورد استفاده قرار می گیرد و هیچگونه اثر ضداضطرابی ندارد. بااین وجود این دارو یک آگونیست گیرنده‌های نوع NMDA گلوتامات(NMDA glutamate receptor) است که در حافظه و یادگیری موثر هستند.در این تحقیق نشان داده شده است که استفاده از مقادیر کمی دی-سیکلوسرین یک ساعت پیش از مواجهه، اثربخشی این نوع روان درمانی را افزایش می دهد.
علیرغم وجود شواهد بسیار گسترده مبنی بر تاثیر دوپامین در اضطراب اجتماعی داروهای دوپامینرژیک چندان در درمان اضطراب اجتماعی مورد مطالعه علمی قرار نگرفته اند ولی مبتلایان داروهای آزادکننده دوپامین(dopamine releasers) یا مهارکننده‌های بازجذب دوپامین(dopamine reuptake inhibitors) یا آگونیستهای دوپامین را در درمان کوتاه مدت اضطراب اجتماعی موثرتر از دیگر داروها می دانند.
استفاده خودسرانه از GBL،الکل، نیکوتین، کافئین و خصوصا محرکها(آمفتامین، اکستازی و...) نیز در بین مبتلایان رایج است. داروهای موثر بر گیرنده‌های اوپیپوئید که باعث آزاد شدن دوپامین در بخشهایی از سیستم پاداش(reward system) مثل مسیر مسولیمبیک(mesolimbic pathway)می شوند هم در این اختلال بی تاثیر نیستند. استفاده بلندمدت از این داروها نیز می تواند به پدیده تحمل دارویی و وابستگی شدید منجر شود.
روان درمانی
روشهای رفتاری-شناختی، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد(acceptance-commitment therapy یا ACT)، درمان مواجهه ای(exposure therapy) و آموزش مهارتهای اجتماعی در درمان اضطراب اجتماعی مورد استفاده قرار گرفته اند. در یک تحقیق درمان دارویی با فنلزین بسیار موثرتر از درمان رفتاری- شناختی ارزیابی شده است, با این وجود ترکیب روشهای فوق با درمان دارویی ممکن است به بهبود اثرات درمان دارویی منجر شود.
منابع
↑ Webmd. Mental Health: Social Anxiety Disorder. Webmd.com. بازیابی در 2010-04-14.
↑ pp. 29–30. Social Phobia: Diagnosis, Assessment, and Treatment. Richard G. Heimberg. Guilford Press
↑ Lim ST, Dragull K, Tang CS, Bittenbender HC, Efird JT, Nerurkar PV (May 2007). "Effects of kava alkaloid, pipermethystine, and kavalactones on oxidative stress and cytochrome P450 in F-344 rats". Toxicol. Sci. 97 (1): 214–21. doi:10.1093/toxsci/kfm035. PMID 17329236.
↑ Sorrentino L, Capasso A, Schmidt M (September 2006). "Safety of ethanolic kava extract: Results of a study of chronic toxicity in rats". Phytomedicine 13 (8): 542–9. doi:10.1016/j.phymed.2006.01.006. PMID 16904878.
↑ Shyness & Social Anxiety Treatment Australia Social Phobia
↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ Furmark, Thomas. Social Phobia – From Epidemiology to Brain Function. Retrieved February 21, 2006.
↑ eNotes. Social phobia – Causes. Retrieved February 22, 2006.
↑ Studying Brain Activity Could Aid Diagnosis Of Social Phobia. Monash University. January 19, 2006.
↑ Alcohol Research and Health. Sarah W. Book, Carrie L. Randall. Social anxiety disorder and alcohol use. Retrieved February 24, 2006.
↑ eNotes. Social phobia. Retrieved February 23, 2006.
↑ Crozier, page 361.
↑ Kendler K, Karkowski L, Prescott C (1999). "Fears and phobias: reliability and heritability". Psychol Med 29 (3): 539–53. doi:10.1017/S0033291799008429. PMID 10405076.
↑ Warren S, Huston L, Egeland B, Sroufe L (1997) Child and adolescent anxiety disorders and early attachment. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 36:637–644.
↑ National Center for Health and Wellness.Causes of Social Anxiety Disorder. Retrieved February 24, 2006.
↑ Athealth.com.Social phobia. 1999. Retrieved February 24, 2006.
↑ Mineka S, Zinbarg R (1995) Conditioning and ethological models of social phobia. In: Heimberg R, Liebowitz M, Hope D, Schneier F, editors. Social Phobia: Diagnosis, Assessment, and Treatment.New York: The Guilford Press, 134–162
↑ Rapee RM, Lim L (November 1992). "Discrepancy between self- and observer ratings of performance in social phobics". J Abnorm Psychol 101 (4): 728–31. doi:10.1037/0021-843X.101.4.728. PMID 1430614.
↑ Stopa L, Clark D (1993). "Cognitive processes in social phobia". Behav Res Ther 31 (3): 255–67. doi:10.1016/0005-7967(93)90024-O. PMID 8476400.
↑ Chris Segrin and Terry Kinney1 (2005). "Social skills deficits among the socially anxious: Rejection from others and loneliness". Motivation and Emotion 19 (1).
↑ Heimberg RG, Stein MB, Hiripi E, Kessler RC (February 2000). "Trends in the prevalence of social phobia in the United States: a synthetic cohort analysis of changes over four decades". Eur. Psychiatry 15 (1): 29–37. doi:10.1016/S0924-9338(00)00213-3. PMID 10713800.
↑ Terra MB, Figueira I, Barros HM (August 2004). "Impact of alcohol intoxication and withdrawal syndrome on social phobia and panic disorder in alcoholic inpatients". Rev Hosp Clin Fac Med Sao Paulo 59 (4): 187–92. doi:10.1590/S0041-87812004000400006. PMID 15361983.
↑ Allgulander C, Bandelow B, Hollander E, et al (August 2003). "WCA recommendations for the long-term treatment of generalized anxiety disorder". CNS Spectr 8 (8 Suppl 1): 53–61. PMID 14767398.
↑ Stevens JC, Pollack MH (2005). "Benzodiazepines in clinical practice: consideration of their long-term use and alternative agents". J Clin Psychiatry 66 Suppl 2: 21–7. PMID 15762816.
↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ Mikkelsen EJ, Detlor J, Cohen DJ (1981). "School avoidance and social phobia triggered by haloperidol in patients with Tourette's disorder". Am J Psychiatry 138 (12): 1572–1576.
↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ ۲۵٫۳ M. S. Marcin, C. B. Nemeroff (2003). "The neurobiology of social anxiety disorder:the relevance of fear and anxiety". Acta Psychiatr Scand 108 (417): 51-64.
↑ Sanjay J. Mathew, Jeremy D. Coplan, Jack M. Gorman, (2001). "Neurobiological Mechanisms of Social Anxiety Disorder". Am J Psychiatry 158: 1558-1567.
↑ Diana Martinez, Daria Orlowska, Rajesh Narendran, Mark Slifstein, Fei Liu, Dileep Kumar, Allegra Broft,Ronald Van Heertum, and Herbert D. Kleber (2010). "Dopamine Type 2/3 Receptor Availability in the Striatum and Social Status in Human Volunteers". BIOL PSYCHIATRY 67: 275–278.
↑ Franklin R. Schneier, M.D., Michael R. Liebowitz, M.D., Anissa Abi-Dargham, M.D., Yolanda Zea-Ponce, Ph.D., Shu-Hsing Lin, Ph.D., and Marc Laruelle, M.D. (2000). "Low Dopamine D2 Receptor Binding Potential in Social Phobia". Am J Psychiatry 157 (3): 457–459.
↑ van der Wee et al. (May 2008). "Increased Serotonin and Dopamine Transporter Binding in Psychotropic Medication–Naïve Patients with Generalized Social Anxiety Disorder Shown by 123I-ß-(4-Iodophenyl)-Tropane SPECT". The Journal of Nuclear Medicine 49 (5): 757–63. doi:10.2967/jnumed.107.045518. PMID 18413401.
↑ Jari Tiihonen, M.D., Ph.D., Jyrki Kuikka, Ph.D., Kim Bergström, Ph.D., Ulla Lepola, M.D., Ph.D., Hannu Koponen, M.D., Ph.D., and Esa Leinonen, M.D., Ph.D. (1997). "Dopamine Reuptake Site Densities in Patients With Social Phobia". Am J Psychiatry 154: 239–242.
↑ Franklin R. Schneier, M.D., Anissa Abi-Dargham, M.D., Diana Martinez, M.D., Mark Slifstein, Ph.D., Dah-Ren Hwang, Ph.D., Michael R. Liebowitz, M.D., and Marc Laruelle, M.D. (2009). "Dopamine Transporters, D2 Receptors, and Dopamine Release in Generalized Social Anxiety Disorder". Depress Anxiety. 26 (5): 411–418. doi:10.1002/da.20543.
↑ Kummer A, Cardoso F, Teixeira AL. (2008). "Frequency of social phobia and psychometric properties of the Liebowitz social anxiety scale in Parkinson's disease.". Mov Disord. 23 (12): 1739–1743.
↑ Peter Kirsch, Christine Esslinger, Qiang Chen, Daniela Mier, Stefanie Lis, Sarina Siddhanti, Harald Gruppe,Venkata S. Mattay, Bernd Gallhofer, and Andreas Meyer-Lindenberg (December 2005). "Oxytocin Modulates Neural Circuitry for Social Cognition and Fear in Humans". The Journal of Neuroscience 25 (49): 11489–11493.
↑ Hormone Oxytocin May Inhibit Social Phobia.
↑ Keverne EB, Curley JP. (2004). "Vasopressin, oxytocin and social behaviour.". The Journal of Neuroscience 14 (6): 777–783.
↑ Stein DJ. (November 2009). "Oxytocin and vasopressin: social neuropeptides.". CNS Spectr. 14 (11): 602-606.
↑ Younglim Lee, Stephanie Fitz, Philip L Johnson and Anantha Shekhar (October 2008). "Repeated Stimulation of CRF Receptors in the BNST of Rats Selectively Induces Social but not Panic-Like Anxiety". Neuropsychopharmacology 3: 2586–2594.
↑ Soravia Leila Maria (2005). Effects of Cortisone Treatment in Social Anxiety Disorder.
↑ Davidson RJ, Marshall JR, Tomarken AJ, Henriques JB (January 2000). "While a phobic waits: regional brain electrical and autonomic activity in social phobics during anticipation of public speaking". Biol. Psychiatry 47 (2): 85–95. doi:10.1016/S0006-3223(99)00222-X. PMID 10664824.
↑ Eisenberger NI, Lieberman MD, Williams KD (October 2003). "Does rejection hurt? An FMRI study of social exclusion". Science (journal) 302 (5643): 290–2. doi:10.1126/science.1089134. PMID 14551436.
↑ ed. by Stuart A. Montgomery ...; Stuart Montgomery, Hans Den Boer (2001). SSRIs in Depression and Anxiety. John Wiley and Sons. pp. 109–111. ISBN 0-4708-4136-2.
↑ Dawson W. Hedges, Bruce L. Brown, David A. Shwalb, Kirk Godfrey,A. Manja Larcher (2007). "The efficacy of selective serotonin reuptake inhibitors in adult social anxiety disorder: a meta-analysis of double-blind, placebo-controlled trials". Journal of Psychopharmacology 21 (1): 102–111.
↑ ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ ۴۳٫۲ ۴۳٫۳ ۴۳٫۴ J. R. T. Davidson (2003). "Pharmacotherapy of social phobia". Acta Psychiatr Scand 108 (Suppl. 417): 65-71.
↑ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ ۴۴٫۳ I. Figueira, R. Jacques (2002). "Social Anxiety Disorder Assessment and Pharmacological Management". German Journal of Psychiatry 5: 40–48.
↑ Monoamine oxidase inhibitor.
↑ Hofmann SG, Meuret AE, Smits JA, et al (March 2006). "Augmentation of exposure therapy with D-cycloserine for social anxiety disorder". Arch. Gen. Psychiatry 63 (3): 298–304. doi:10.1001/archpsyc.63.3.298. PMID 16520435.
↑ Hofmann SG, Pollack MH, Otto MW (2006). "Augmentation treatment of psychotherapy for anxiety disorders with D-cycloserine". CNS Drug Rev 12 (3–4): 208–17. doi:10.1111/j.1527-3458.2006.00208.x. PMID 17227287.
↑ T. I. Zaider, R. G. Heimberg (2003). "Non-pharmacologic treatments for social anxiety disorder". Acta Psychiatr Scand 108 (Suppl. 417): 72-84.
↑ Richard G. Heimberg, Michael R. Liebowitz, Debra A. Hope, Franklin R. Schneier,Craig S. Holt, Lawrence A. Welkowitz, Harlan R. Juster, Raphael Campeas,Monroe A. Bruch, Marylene Cloitre, Brian Fallon, Donald F. Klein (1133-1141). "Cognitive Behavioral Group Therapy vs Phenelzine Therapy for Social Phobia". ARCH GEN PSYCHIATRY 55: 72-84
انسان موجودی اجتماعی است و طبیعتاً احساس تنهایی او را دچار اضطراب و دلهره می کند. تنهایی ترس آور از تنهایی سبب می‌گردد که انسان به گروههای اجتماعی پناه ببرد و همچون« مرد شلوغی» به جمعیت پناه برد و در میان مردم و با مردم جاری گردد. اضطراب از تنهایی، اضطراب از اینکه کسی یار و غمخوار آدمی نباشد، یک اضطراب طبیعی است زیرا طبیعت انسان اقتضاء دارد به صورت گروهی و جمعی زندگی کند. امام همیشه اینگونه نیست، گاهی اتفاق می افتد انسان از رفتن در میان جمع بترسد. البته باید گفت ترس از اجتماع نیز پایه غریزی و فطری دارد و صیانت از نفس و مراقبت از خود بر می گردد. اما گاهی افراد به ترس بیمارگونه از اجتماع مبتلا می گردند که با خطرهایی که احیانا او را تهدید می کند تناسب ندارد، ترس موهوم و غیر منطقی از ارزیابی قرار گرفتن توسط دیگران، انگار چشمان دیگران چونان از کارگاه‌هانی همواره در تعقیب اوست تا ابعاد پنهان و زوایای ناپیدای روح و جان او را به نمایش بگذارد. از جمع می گریزد، گروه ها و جمعیت ها نه تنها او را در خود فرا نمی خواند، بلکه مایه عذاب اوست. حضور در جمعیت شر م عمیقی را در او بر میانگیزد، انگار حضور میان مردم، حضور در یوم الحساب است، او باید به مردم حساب باز پس دهد، به همین سبب از جمعیت هراس دارد، مبادا گناهانش افشا گردد، مبادا کاری انجام دهد که شرمسار و چشمان ملامتگر اجتماع او را مجازات نمایند.
ترس از جمع، یک آسیب است و کشتن این ترس در دل کسی که می‌ترسد، چندان آسان نیست، نوعی اختلال شخصیتی است که با علایم جسمانی نظیر سرگیجه دلشوره لرزش دست سرخ شدن چهره گرفتگی عضلانی همراه است و البته اگر حاد شود به صورت لالی و زبانمردگی خود را نشان می‌دهد. بررسی‌ها « اضطراب اجتماعی» هستند و حضور در جمع برای آنها به نحوی از انحناء هراس اضطراب و ترس و لرز همراه است.
اضطراب اجتماعی چیست؟
اضطراب اجتماعی یک مفهوم ترکیبی است که از دو جزء « اضطراب (anxiety) و اجتماعی(social) ترکیب شده است. واژه اضطراب به حالت روانی و عاطفی اشاره دارد، که ممکن است از یک احساس ناراحتی کوچک به ترس یا وحشت حاد ادامه یابد. فرد مضطرب در معرض هراس دایمی قرار دارد، که مبادا ارزش های اساسی زندگی‌اش از دست دهد. اگر به نقاشی صفحه قبل اثر مونش که موضوع آن اضطراب طولانی یا شدید ممکن است منجر به بروز نشانندگان جسمانی مثل تعریق، لرز تهوع و احساس گیجی شود. اضطراب عموماً واکنشی است که در شرایط ترس آور رخ می‌دهد و با افکار منفی و هراس آور رخ می دهد و با افکار منفی و هراس آور تشدید می‌شود. واژه اجتماعی به درمیان جمع بودن اشاره دارد. وضعیت‌هایی مانند صحبت در جمع رفتن به جلسه امتحان و رستوران نوشتن در مقابل دیگران حضور در جلسات عمومی حضور در اماکن عمومی و صحبت با تلفن نمونه‌ای از قرار گرفتن در وضعیت‌های گوناگون اجتماعی است. اضطراب اجتماعی نتیجه ای است از نوعی ارزیابی شخصی از موقعیتهای مختلف اجتماعی. فردی که دچار اضطراب اجتماعی است هیچ گونه تمایل به آغاز ارتباط با دیگران ندارد و با احساسی از ترس و مقاومت غیر معقول، از هر موقعیتی که ممکن است، در معرض داوری دیگران قرار گیرد، اجتناب می‌ورزد. برداشت یا تصور شخص از این که احتمال دارد شخصیت او مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد، می‌تواند واقعی یا خیالی باشد، در واقع شخصی که به شدت دچار اضطراب اجتماعی است، تصور می‌کند در هر موقعیت یا شرایط اجتماعی، فرد با افرادی به محض مواجه شدن با او رفتار و شخصیتش را مورد نقادی و ارزیابی قرار خواهد داد و یا ممکن است و طوری رفتار کند که مورد تحقیر دیگران واقع شود و در فشار و درد سر قرار گیرد، هنگامی که چنین اضطرابی بر فرد مستولی شود اعتماد به نفس وی کاهش مییابد، قدرت نگرش واقع بینانه و برقراری ارتباط متقابل با دیگران به حداقل می‌رسد و احساس تنش یا ناتوانی در تنش زدایی، افسردگی، ناآرامی و بیقراری، گریز از ارتباطات معمول اجتماعی و دل مشغولی‌های مفرط، شخصیت فرد را فرا می‌گیرد. ترس از حضور در جمع، برای افرادی که دچار اضطراب اجتماعی هستند، نوعی ویژگی پایدار شخصیتی می‌باشد، نه وضعیت گذرا، این هم بگذرد. تنها با درمان است که می‌توان ترس حضور در اجتماع را از بین برد و یا کاهش داد.
عوامل ایجاد اضطراب اجتماعی:
اضطراب اجتماعی تابعی از شرایط و وضعیت‌های مختلف است و علت‌های آن بیشتر از آن که در این متخصر بگنجد و یا بتوانیمن آنها را بر شماریم، بستگی به وضعیت‌هایی موجود دارد که اضطراب اجتماعی را شدت می‌بخشد. به عنوان مثال کسی برای کنکور درس می‌خواند و یا کسی که قرار است در جای مهمی سخنرانی کند، نسبت به آن‌هایی که در شرایط عادی قرار دارند، بیشتر در معرض اضطراب هستند. همچنین شرایط اقتصادی، خانوادگی، پایگاه طبقاتی و اجتماعی سن جنس رفتار والدین و معلمان و امثال این‌ها بر افزایش یا کاهش اضطراب اجتماعی به شدت تاثیر دارند.
بررسی ها نشان می‌دهند که اضطراب در مردها طبقات اقتصادی مرفه و جوانان کمتر است و در زنان کودکان افراد کم درآمد و سالمندان شیوع بیشتر مشاهده می‌گردد.
ترس از عدم تأیید یا انتقاد توسط دیگران؛
ترس از قرار گرفتن در موقعیتی که می بایست مصمم و قاطع جواب داد یا اظهار نظر کرد؛
ترس از مقابله با شرایط خاص اجتماعی، عصبانیت‌ها و پرخاشگری‌ها ترس از مواجه شدن و همکلامی با جنس مخالف
ترس از ناتوانی در برقراری و حفظ روابط بسیار صمیمی فردی
ترس از بروز جدی تعارض و دوگانگی احساس در خانواده و طرد شدن توسط والدین
ترس از طرد شدن و از دست دادن روابط بین فردی
موارد بالا فقط به عنوان نمونه ارائه شده است. همچنین اضطراب خصلت فرهنگی نیز دارد. به عنوان مثال در جامه ایران که یک جامعه دینی و اسلامی است ممکن است صحبت با جنس مخالف با اضطراب اجتماعی همراه باشد اما در جوامعی دیگر ممکن است این امر کاملاً عادی و کمتر افراد را دچار اضطراب کند. بدون توجه بله زمینه‌های فرهنگی اضطراب در فهم این پدیده دچار خواهیم شد.
مواجه با اضطراب: اضطراب اجتماعی یک آسیب است. هر چه شمار افراد مضطرب در یک جامعه آسیب پذیرتر خواهد بود. جامه مضطرب در معرض ترس دایمی قرار دارد. بنا بر این اگر درمان نشود، با مسایل و مشکلات زیادی رو به رو خواهد شد. مبارزه با اضطراب کاری بسیار دشوار است، زیرا برخی اوقات پرهیز از اضطراب خود ایجاد اضطراب می‌کند همچنین افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی در معرض خودکشی اعتیاد تعارض نقشی و آسیب‌های دیگر قرار دارد.
برای مقابله با این آسیب راه‌حل‌های زیر پیشنهاد می‌شود.
حداقل از اضطراب برای زندگی ضرورت دارد. این سخن که اضطراب در ذات خود مشکل زا است واقعیت ندارد. انجام کای های بزرگ و مهم بدون اضطراب امکان ندارد. اضطراب همیشه نشانه مرض نیست، گاهی نماد و نشانه خلاقیت است. فرق افراد مهم با دیگران در این است که آنها اضطراب شان را مدیریت میکنند. شما نیز اضطراب ایجاد شده را از طریق آرامش و فکر های دقیق و منطقی مدیریت نمایید.
تصور نکنید شما تافته‌ای جدا بافته هستید که مردم مراقب رفتار شما هستند. از اجتماع نترسید در برخورد‌های تن قاطع باشید و مصمم باشید. حضور در جمع هراس آور نیست تنها با حضور در جمع است که انسان به تکامل اجتماعی دست مییابد و با درد و رنج مردم آشنا می‌شود. مسلما افرادی هستند که با نظرات شما مخالف‌اند و یا رفتار و گفتار شما را تأیید نمی‌کنند، اما این به این معنی نادیده گرفتن شما نیست.
نفس مخالفت و اعتراض دیگران در برابر شما دلیلی است بر اینکه شما را جدی گرفته‌اند. علاوه بر این همواره افراد همدل و صمیمی وجود دارند که آشنایی با آنها زندگی شما را تغییر خواهند داد. پس سعی کنید در اجتماعات حضور بیشتری داشته باشید و زیادی با خودتان خلوت نکنید خود را از تنهایی دور کنید.
فکر‌های منفی که ترس از اجتماع را در شما بر میانگیزد را از خود دور کنید.
هیچ کس به طور کامل طرد نمی‌شود و هیچ کس به طور مطلق مورد پذیرش جامعه نیست. خوبی و بدی و زشتی و زیبایی مکمل یکدیگرند. هر که روی زمین زیبایی را زیبا بداند زشتی را درست می‌کند هر که بداند که خوبی خوب است، بدی را می آفریند. پس زیبایی ذهن و فکر ما هستند . مورد لطف یا قهر گرفتن یک امر طبیعی است پس نترسید مرد جمعیت باشید و با حضور در مکان‌های عمومی جلسات و مهمانی‌های فامیلی از بودن با دیگران لذت ببرید. خانواده مردم جامعه و شهر و دیارتان را دوست بدارید و محیط فیزیکی و اجتماعی را ترس آور تفسیر نکنید.
در تمامی موارد آرامش تان را حفظ کنید . یکی از دلایل ترس اجتماع ترس از افتادن در دام درگیری‌های بی‌دلیل است. آرام باشید آرام آرم. سعی کنید خود و دیگران را بشناسید. شناختن دیگران هوشمندی است و شناخت خود فرزانگی. با شناختن دیگران می‌توانید از خوبی آنها بهره‌مند گردید. اما این کار زمانی میسر است که رفتار خونسرد و معقولانه داشته باشید.
اگر اضطراب شما جدی است و خود درمانی نتیجه نمی‌دهد، به مراکز روان درمانی مراجعه کنید. اضطراب عمومی شده را می‌توان با درمان کنترل کرد. غلبه کردن بر اضطراب اغلب موجبات زندگی بهتر و رضایت بخش‌تری را فراهم می‌آورد. وقتی احساس کردید که دارای اضطراب هستید بهتر است تحت بررسی و درمان قرار گیرد. در موارد خاصی علت تهدید یا منشاء استرس در ناخودآگاه شما است، پس برای درمان آن چاره بیاندیشید. یادتان نرود که اضطراب اجتماعی قابل درمان است، پس جای هیچ نگرانی وجود ندارد.
نویسنده: حسین احمدی
عضو انجمن روانشناسی اجتماعی ایران