پاپاسمير يا آزمايش پاپ
سرطان يكي از علل عمده مرگ‌و‌مير در جوامع بشري است. تاثيرات جسماني و رواني سرطان بر بيماران مخصوصا مادر، عواقب بدي در شيوه زندگي ساير افراد خانواده مي‌گذارد اما با پيشرفت علوم و درمان‌ها، ديگر نبايد نگران درمان حتي بيماري‌هاي مهلکي مانند سرطان بود...
امروزه تشخيص سرطان در مراحل اوليه و پيشرفت‌‌هاي تشخيصي و درماني شانس زندگي با سرطان را 50 درصد افزايش داده‌است. يکي از اين روش‌هاي تشخيصي که از مهم‌ترين شيوه‌ها براي تشخيص سرطان‌هاي زنانه محسوب مي‌شود، پاپاسمير يا آزمايش پاپ است. پاي صحبت خانم دکتر فاطمه قائم‌مقامي، استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران نشسته‌ايم تا در اين مورد بيشتر بدانيم.
پاپاسمير در تشخيص سرطان‌هاي زنانه چه نقشي دارد؟
پاپاسمير از آزمون‌هاي غربالگري است که ارزش تشخيصي دارد. پاپاسمير آزمايشي آسان و ارزان است که به‌دليل حساسيت و اختصاصي بودن، براي تشخيص سرطان‌هاي مهاجم و پيش‌مهاجم بسيار تاثير دارد و باعث کاهش مرگ‌و‌مير ناشي از ابتلا به سرطان دهانه رحم مي‌شود. پاپاسمير در واقع يک روش غربالگري يا تشخيص زودرس سلول هاي غيرطبيعي دهانه رحم يعني مرحله پيش‌سرطاني گردن رحم و رحم است.
اين آزمون چه زماني و هرچند وقت يکبار بايد انجام شود؟
بهتر است که غربالگري مناسب سرطان دهانه رحم با انجام پاپاسمير، پس از شروع روابط زناشويي (معمولا از 21 سالگي به بعد) تا ?? سالگي انجام شود. اين تست بايد سالانه در 3 سال متوالي و پس از 3 نتيجه منفي متوالي، هر 3 سال يکبار تكرار شود. از 65 سالگي به بعد، اگر تست غيرطبيعي وجود نداشت، مي‌توان آن را ديگر تکرار نکرد ولي اگر غيرطبيعي بود، بايد همچنان ادامه يابد تا نتيجه منفي شود.
نحوه انجام اين آزمون چگونه است؟
براي تهيه نمونه از گردن رحم براي انجام پاپاسمير متخصص زنان يا ماما، سلول‌هاي اين ناحيه را با يک برس جمع‌آوري مي‌کنند. در صورت وجود زخم يا هر نوع ضايعه روي سرويكس، حتما بايد از آن هم اسمير تهيه شود. نمونه برداشته شده روي شيشه‌اي به نام لام کشيده و ثابت و به آزمايشگاه ارسال مي‌شود. در آنجا نمونه را رنگ‌آميزي و بررسي مي‌کنند بنابراين اگر سلول‌هاي غيرطبيعي وجودداشته باشد، ممکن است توصيه شود که تست‌هاي پيشرفته‌تر و تکه‌برداري پيش‌سرطاني با روش دقيق‌تري براي تشخيص انجام شود. انجام اين تست براي خانمي که به دليل فيبروم رحم يا بيماري خوش‌خيم ديگر رحمش خارج شده است لازم نيست مگر اينکه به علت مراحل پيش‌سرطاني گردن رحم يا مراحل سرطاني گردن رحم جراحي انجام شده يا نياز به راديوتراپي داشته باشد که در اين صورت پاپاسمير براي پيشگيري يا تشخيص عود بيماري بايد انجام بگيرد.
نتيجه پاپاسمير چگونه تفسير مي‌شود؟
پاپاسمير ممکن است تغييرات سلولي را در مراحل مختلف گزارش‌کند. پاپ اسمير غيرطبيعي حتما بايد پيگيري شود. هر پاپ‌اسميري که در آن به علت تغييرات التهابي نتوان تغييرات سلولي که حالت پيش‌سرطاني دارند را توجيه کرد، بايد 3 يا 4 ماه بعد تکرار شود. در شيوه ديگر مي‌توان با وسيله‌اي به نام کولپوسکوپ دهانه رحم را بررسي کرد. در اين روش دهانه رحم با محلول خاصي آغشته و نمونه‌برداري انجام مي‌شود تا تغييرات مشخص شود. آزمايش تشخيصي ديگر بعد از غيرطبيعي بودن نتايج پاپاسمير، تست ويروسي براي يافتن ويروس HPV است، يعني ويروسي که عامل تغييرات سلول‌هاي دهانه رحم است. در اين آزمون باز هم اگر اثري از اين ويروس نبود، اقدام‌هاي پيشرفته‌تري مثل مشاهده با ميکروسکوپ انجام مي‌شود. اگر تغييراتي ديده شد، يک سال فرصت داده مي‌شود تا شايد اين تغييرات برطرف شود اما اگر باز هم ادامه يافت، لايه‌برداري يا مخلوط‌برداري انجام مي‌شود.
بهترين زمان انجام پاپاسمير چه زماني است؟
بهترين زمان انجام اين آزمون بعد از اتمام قاعدگي يعني حدود روز 12 يا 13 از سيکل است که ضخامت مخاط دهانه رحم بيشتر و سلول‌هاي بيشتري در پاپاسمير قابل برداشت است.
قبل از انجام پاپاسمير به چه نکاتي بايد توجه داشت؟
فردي که قرار است از او تست پاپاسمير انجام شود، نبايد در 48 ساعت قبل از آن، رابطه زناشويي داشته باشد. از يك هفته قبل کرم واژينال و از 48 ساعت قبل، دوش واژينال استفاده نکند. قبل از انجام پاپاسمير، به‌هيچ‌‌وجه نبايد معاينه واژينال انجام شده باشد. بايد مطمئن شد بيمار از 24 ساعت قبل، خونريزي يا لكه‌بيني نداشته و يک هفته قبل دارو مصرف نکرده باشد.
پاپاسمير به چه روش‌هايي انجام مي‌شود؟
پاپاسمير را به 2 روش مي‌توان انجام داد؛ روش سنتي که در آن سلول‌هاي برداشته شده را با برس روي لام مي‌کشند. اين روش ممکن است تا 40 تا 50 درصد نتيجه منفي کاذب داشته باشد، يعني ممکن است خانمي بيماري داشته باشد و مشخص نشود. بنابراين پاپاسمير منفي که با اين روش انجام شده باشد، ارزش زيادي ندارد. اين‌گونه پاپاسمير بايد ساليانه يا هر 6 ماه يکبار تکرار شود زيرا تکرار آن حساسيت را بالا مي‌برد و دفعات بعد نتيجه منفي ارزش بيشتري خواهد داشت. روش ديگر انجام پاپاسمير، غوطه‌ور کردن نمونه در مايع است. در اين روش، نمونه‌هاي گرفته شده را درون شيشه مايع مي‌ريزند و آن را حرکت مي‌دهند و به آزمايشگاه مي‌فرستند. در آنجا تحت شرايطي، سلول‌هاي نامناسب يعني سلول‌هايي که در مخاط دهانه رحم وجود دارند و ممکن است التهابي و خوني باشند، جدا مي‌شوند. مزيت اين روش به روش سنتي آن است که در پاپاسمير سنتي، سلول‌هاي التهابي روي سلول‌هاي اصلي را مي‌پوشانند و تشخيص را مشکل مي‌کنند. در روش پاپاسمير غوطه‌ور در مايع، سلول‌هاي بد برداشته و سلو‌هاي گردن رحم دقيق‌تر مورد بررسي قرار مي‌گيرند. علاوه بر اين، ويروس پاپيلوم انساني (HPV) که عامل ايجاد سرطان گردن رحم و عاملي اصلي و علت 90 درصد از سرطان‌هاست هم در صورت وجود، مشخص مي‌شود. درواقع سرطان گردن رحم يک بيماري عفوني است که در اثر رابطه جنسي ايجاد مي‌شود، نقش اين ويروس در ايجاد سرطان گردن رحم شناخته شده است. به دليل اينکه انتظار مي‌رود اين ويروس در خانم‌هاي بالاي 30 سال وجود نداشته باشد و وجود آن معمولا علامت عفونت گذرايي است که بايد درمان شود، اگر در بدن خانمي که بالاي 30 سال دارد، اين ويروس يافت شود احتمال اينکه همراه با آن تغييرات سلول‌دهانه رحم ايجاد شود، زياد است. بنابراين در خانم 30 ساله اگر وجود ويروس مثبت باشد، لازم است معاينه زير ميکروسکوپ انجام شود.
بنابراين مي‌توان گفت روش دوم دقيق‌تر است، آيا اين‌طور است؟
بله، روش دوم دقيق‌تر است و اگر در خانمي نتيجه پاپاسمير غوطه‌ور در مايع منفي باشد، مي‌تواند آن را 3 سال يکبار انجام دهد، چون دقتش بيشتر و مثبت کاذب آن کمتر است. در 90 تا 95 درصد موارد، هرگونه بدخيمي و بيماري‌اي تشخيص داده مي‌شود.
اگر خانمي دچار ترشحات زياد باشد، مي‌تواند پاپاسمير انجام دهد يا بايد ابتدا آن را درمان کند؟
اگر ترشحات زياد باشد، بهتر است ابتدا درمان شود و بعد تست پاپاسمير انجام گيرد. البته اين در مورد خانم‌هايي است که مشکلات زنانه خود را پيگيري مي‌کنند اما افرادي که مراجعه منظم ندارند، لازم است ابتدا ترشحات پاک و سپس نمونه‌گيري شود.
مدت زمان نگهداري نمونه تا رساندن آن به آزمايشگاه چقدر است؟
معمولا در عرض 48 ساعت بايد نمونه به آزمايشگاه فرستاده شود، اين نمونه را بايد در محيط خشک نگه داشت. آزمايشگاهي هم که نمونه براي آزمايش به آن ارسال مي‌شود، بايد معتبر باشد و نمونه را به مدت زياد نگهداري نکند.
آيا مي‌توان تست پاپاسمير را در دوران بارداري هم انجام داد؟
تست پاپاسمير در دوران بارداري را بايد پزشك متخصص زنان انجام دهد. بهتر است يک سال قبل از بارداري، پاپاسمير انجام شود. البته بارداري زمان خوبي براي کشف برخي از بيماري‌هاست زيرا معمولا مادران باردار بيشتر و منظم‌تر براي معاينه‌هاي معمول به پزشک مراجعه مي‌کنند. اگر خانمي يک سال قبل آن را انجام نداده، بهتر است در معاينه‌هاي معمول بارداري اين کار انجام شود و هيچ مشکلي ايجاد نمي‌کند.