ابوریحان بیرونی پایه ریز تفکر پوزیتویستی
کارشناس ادبی و فلسفی با اشاره ویژگی های خاص ابوریحان بیرونی یادآور شد: آنچه او را از دیگر چهرههای علمی و فلسفی متمایز میسازد نگاهی است که به عقلانیت و کشف حقیقت از راه علم و تجربه دارد.
دکتر محمد بقایی ماکان به مناسبت روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی درباره او و جایگاه و دستاوردهایش در فلسفه اسلامی گفت: ابوریحان بیرونی بی تردید از درخشانترین چهرههای علمی نه تنها تاریخ ایران بلکه تاریخ جهان است. او در بسیاری از حوزههای تجربی دیدگاهها و نظرات تازهای ارائه داده است. از جمله در ریاضیات، فیزیک، تاریخ، معدن شناسی، داروشناسی، نجوم و دیگر علوم دنیای قدیم.
وی افزود: ولی آنچه در این میان او را از دیگر چهرههای علمی و فلسفی متمایز میسازد نگاهی است که به عقلانیت و کشف حقیقت از راه علم و تجربه دارد. یعنی آنچه هزار سال پس از وی در غرب به پوزیتویسم معروف افتاد و منسوب به اگوست کنت فیلسوف قرن نوزدهم فرانسوی است .
مؤل"ابوریحان و پوزیتویسم" ادامه داد: احکام مابعد الطبیعی را که بیرون از تجربه حسی بودهاند به این دلیل که با دانش تجربی سازگار نیستند در خور توجه ندانسته و همانند کانت آنها را محترمانه تا اطلاع ثانوی به بایگانی ذهن سپرد.
این کارشناس ادبی و فلسفی اظهار داشت: فلسفه ابوریحان بر این اصل استوار است که معرفت موثق فقط با ادراکات حسی، حاصل میشود که عقل استدلالی (نه عقل شهودی یا شرعی) آنها را به هم پیوند میدهد.
وی در مورد آثار و نوشتههای ابوریحان گفت: در تمامی آثار ابوریحان مانند آثارالباقیه، ماللهند، التفهیم، قانون مسعودی، الجماهیر، پاتنجلی که نزدیک به سی اثر را شامل میشود روح دانش تجربی و مطالعه عینی مشهود است. در همه آثارش تأکید بر این دارد که هر آنچه نور خورشید بر آن میتابد برای شناخت ما کفایت میکند و آنچه در فراسوی این نور قرار دارد هرچند وسعتی نامحدود داشته باشد فایدهای عایدمان نمیسازد. زیرا حواس نمیتوانند چیزهایی که نور خورشید به آنها نمیرسد ادراک کنند و آنچه را هم که حواس نتوانند ادراک کنند نمیتوانیم بشناسیم.
بقایی ماکان یادآور شد: به نظر نمیرسد پوزیتویستها معنایی بیشتر و حتی قانع کننده تر از این دیدگاه متفکر بزرگ ایرانی یعنی ابوریحان بیرونی داشته باشند. بنابراین این اندیشمند بی مانند را میتوان پایهریزتفکر پوزیتویستی در جهان دانست.