[Zohreh Gholami]

خواص دارویی گیاه بابونه

گياهي دائمي و كوچك به ارتفاع تقريبا 30 تا40 سانتى ‌متر و گاهي تا 60 سانتي ‌متر، داراي بويي معطر است كه در چمنزارها و زمين‌هاي شني مي‌رويد. ساقه آن به رنگ سبز مايل به سفيد، برگ‌هاي آن كوچك متناوب و داراي بريدگي‌هاي باريك، نامنظم و پوشيده از كرك است. گل‌هاي آن مجتمع در يك طبق كه به طور منفرد در انتهاي ساقه گل دهنده در تابستان ظاهر مي‌شود. در هر طبق، گل‌هاي سفيد در اطراف و گل‌هاي زرد در قسمت وسط قرار دارند. از آن جايي که اين گياه از قرن‌ها پيش به دليل عطر فراوان در پارک‌ها، باغ‌‌ها و گذرگاه‌‌هاي اروپا کشت مي‌شده است، از آن به بابونه اروپايي نيز ياد مي‌‌شود.‏

يکى از ترکيبات اصلى تشکيل دهنده بابونه، روغنى فرار و لطيف و آبى رنگ است که از گل آن به دست مى‌آيد و مسبب عطر خاص گل بابونه است. مصرف جلدى اين روغن، تأثير بسزايى در ضدعفونى و برطرف کردن التهاب‌‌هاى پوستى دارد و ترميم آسيب‌هاى سطحى پوست را تسريع مى ‌کند. همچنين ماساژ با روغن اين گياه مسکنى موثر براى درد‌هاى سياتيک است.‏

حدود 8/0 تا يك درصد، اسانس در اين گياه وجود دارد كه به وسيله تقطير با بخار آب به دست مي‌آيد. رنگ اين اسانس آبي روشن است ولي در اثر كهنه شدن به رنگ زرد مايل به قهوه‌اي در مي‌آيد. بوي اين اسانس بسيار قوي و طعم آن معطر و سوزانده است.

اسانس بابونه در عطر سازي و براي معطر كردن غذاها به كار مي‌رود. بايد يادآور شد که اين اسانس در حالت تازه داراي رنگ آبي تيره‌ است که مربوط به وجود ماده‌اي به نام «آزولن» است و به تدريج با تأثير هوا و نور رنگ آن سبز و قهوه‌اي مي‌شود. اين اسانس داراي «سزکويي ترپن»‌هاي ‏b‏ و ‏g‏ و نيز «ماتريکارين» (‏Matricarine‏) است.‏

بابونه از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و از تقويت كننده‌هاي تلخ بشمار مي‌رود. آن را براي درمان تب و لرزهاي نوبه‌اي بكار مي‌بردند. يكي از مهمترين خواص بابونه درمان زخم معده و ورم معده است و اين گياه به آساني اين مرض را درمان مي‌كند.‏

گل بابونه تأثير آرام بخش شگرفى روى سيستم عصبى و نيز دستگاه گوارش داشته و نقش قابل ملاحظه آن در درمان بى خوابى و رفع کابوس‌‌هاى شبانه شهرت دارد. اثرضد التهاب، ‌ضد اسپاسم، ‌ضد نفخ، ضدعفونى کننده، ضدحساسيت، تاثيرات آرام بخش و تسکين دهنده درد و همچنين تقويت دستگاه‌هاضمه از مهمترين خواص بابونه است. گفتني است، بابونه يک ماده ضدحساسيت طبيعى است و از اثرات ضدآلرژى بخور آن مى‌توان جهت تسکين آسم، آلرژى‌هاى تنفسى فصلى، زکام و سينوزيت سود برد. بخور گل بابونه جهت بهبود آکنه و جوش‌هاى صورت نيز توصيه ‌شده است. بابونه مسکنى فوق العاده براى سردرد، ميگرن، دندان درد و درد‌هاى عصبى است و به دليل خواص شناخته شده اين گياه دارويي، به صورت چاى کيسه ‌اى نيز امروزه در بازار موجود است.

مطالعات نشان مي‌دهد اين گياه خاصيت شبه «بنزوديازپيني» دارد، بنزوديازپين‌ها داروهايي است که به طور گسترده براي درمان اضطراب و بي خوابي به کار مي‌رود، بنابراين بابونه تأثير به سزايي در کاهش درد و آثار ترک اعتياد دارد.

چنانچه سه مثقال از گل بابونه را در نيم ليتر آب به مدت 10 دقيقه دم كرده و آب صاف شده آن را با چهار قاشق مرباخوري عسل شيرين كنيد و بعد از هر وعده غذا يك فنجان ميل كنيد در درمان امراض دماغي بويژه در رفع سردردهاي عصبي مؤثر است.‏

گل خشك بابونه را برابر وزنش با روغن زيتون مخلوط کنيد و روي آتش ملايم بگذاريد تا دم بكشد. البته نبايد بجوشد و گهگاه آن را هم بزنيد سپس آن را از روي آتش برداريد و بگذاريد تا مدت 24 ساعت بماند. سپس آن را از صافي با فشار رد كرده و در شيشه‌اي دربسته نگهداري كنيد. براي نفخ شكم و قولنج آن را روي شكم بماليد.‏

براي آن كه كرم‌هاي موجود در بدن توسط بابونه از بين بروند، مي‌توانيد يك قاشق سوپ خوري از برگ و گل خشك آن را در يك فنجان آب به مدت پنج دقيقه بجوشانيد.
پس از پنج دقيقه ديگر آن را صاف كنيد و همه روزه صبح و شب نيم ساعت قبل از غذا، يك قاشق مرباخوري از آن را بدون اين كه شيرين كنيد بنوشيد.‏

گاهي بي جهت عضلات دست و پاي ما پيچيدگي پيدا مي‌كنند و دچار درد شديدي مي‌شوند، به منظور درمان توصيه مي‌شود مقدار 10 تا 40 گرم گل و ساقه‌هاي بابونه را در يك ليتر آب جوش به مدت پنج دقيقه بجوشانيد سپس خنك كنيد و از آن كمپرس و مرهم تهيه كنيد و روي موضع آسيب ديده بگذاريد.‏

براي تقويت موي سر و جلوگيري از ريزش آن گل بابونه را بجوشانيد. در اين آب، حنا را خيس كنيد سپس بر سر بماليد. اگر موهاي شما داراي رنگ‌هاي شيميايي است احتمال دارد باعث تغيير رنگ مويتان نيز بشود.‏

در برخي منابع آمده است که استفاده از گل بابونه براي زنان آبستن جايز نيست زيرا ممكن است سبب سقط جنين شود.‏

براي درست كردن دم كرده بابونه، يك قاشق چاي خوري گياه بابونه خشك را در يك فنجان آب جوش ريخته و مدت 5 دقيقه بگذاريد تا دم بكشد.‏


شادابي پوست با لوسيون گل بابونه
گل‌هاي بابونه را به مدت 3 دقيقه در آب بجوشانيد. در ظرف در دار بگذاريد تا سرد شود. از صافي ظريف با فشار عبور دهيد. گلاب و آب ليمو را به آن افزوده و بعد از مخلوط کردن در شيشه قهوه‌اي رنگي بريزيد. صدها سال است که تأثير مرطوب‌ کنندگي گياه بابونه به اثبات رسيده است. اين گياه موجب درمان و تميزي پوست نيز مي‌شود. استفاده از گل بابونه در پوست‌هاي بسيار حساس و پوست‌‌هايي که تحت فشار عصبي، مستعد داشتن لکه‌‌هاي قرمز هستند، توصيه مي‌شود.‏

استفاده از بابونه در زيبايي به اندازه قدمت به کارگيري آن در عطاري‌ها سابقه دارد. خواص آن به خصوص براي پوست‌هاي شکننده و حساس در مقابل تغييرات جوي مفيد است. امروزه در صنعت لوازم آرايش آن را به تنهايي يا همراه گياهان ديگري از قبيل اکليل کوهي، خلنگ و بنفشه به کار مي‌گيرند. دم کرده ساده بابونه در استعمال خارجي روي پوست صورت براي حفاظت از پوست بهترين تأثيرها را دارد. شامپوي همراه با بابونه اندکي رنگ مو را روشن مي‌کند. بابونه در کنار زيزفون و نعناع در برخي از کشورها بيشترين مصرف را در صنعت داروسازي دارد.‏


درمان سينوزيت
گل بابونه در درمان انتهايي سينوزيت موثر است. بخور بابونه تاثير زيادي در جمع کردن بيماري و دوران نقاهت و کاهش درد در ناحيه پيشاني دارد. ‏