[Zohreh Gholami]

دفن پسماندها تهدیدی برای آینده زمین و زندگی انسان

كارشناسان، دفن پسماندها به شیوه كنونی را خطری جدی برای آینده دشت كویری كاشان می دانند.

[/b]

برخی از كارشناسان اظهارداشتند: امروزه از زباله ها به عنوان طلای كثیف در دنیای اقتصاد نام برده می شود و این محصول در حفظ محیط زیست بشر اهمیتی فراوان دارد؛ به گونه ای كه بی توجهی به این مساله، آینده زمین و زندگی انسان بر روی آن را با خطرات جدی مواجه خواهد كرد.

تفكیك، بازیافت و استفاده بهینه از زباله ها موجب كم شدن حجم پسماندها و به كارگیری آنها در چرخه مجدد محیط زیست است.

دفن زباله نیز به عنوان یكی از روش های پاك سازی محیط پیرامون انسان است و در عین حال در صورتی كه به شكل غیر اصولی به كار گرفته شود، موجب آلودگی محیط خاك و به خطر افتادن زمین می شود.

این مساله در مناطق كویری كه بخش اعظم آب آنها از سفره های زیر زمینی تامین می شود، اهمیت حیاتی تری دارد.

كارشناس بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی کاشان درباره نحوه دفن زباله ها در شهرستان كاشان، گفت: زباله های شهرستان های كاشان و آران و بیدگل در فاصله 20 كیلومتری كاشان و 10 كیلومتری منطقه ابوزیدآباد به شكلی غیر اصولی دفن می شود.

جواد سلمانی با اشاره به مطالعه سازمان بهداشت جهانی(WHO)  در مورد جمع آوري و دفع مواد زائد که ٣٢ مشکل زيست محيطي بوجود می آورد، افزود: آخرين مرحله از مديريت مواد زائد، دفع آن است.

وی تصریح کرد: منظور از دفع زباله، پاك كردن زباله از محيط زندگي انساني يا تبديل آن به موادي است كه ديگر خاصيت مواد زايد را نداشته باشند.

وی در ادامه گفت: اين مرحله از نظر زيست محيطي اهميت بسيار دارد زيرا استفاده از روش هاي مناسب براي دفع زباله از بروز مشكلات متعدد و ايجاد انواع آلودگي ها تا مدت طولاني جلوگيري مي كند.

وی افزود: در روش دفن، رعایت اصول بهداشتي و فني، حفر ترانشه با ابعاد استاندارد، فشردن زباله در لايه هاي نازك، پوشانيدن سطح زباله دفن شده در زمين با خاك در پايان هر روز كاري، جدا سازي سلول ها (محفظه دفن ) با شن و ماسه، آهك ریزی كف ترانشه، شیب سطح محل دفن، سيستم زهكشي، جمع آوري شيرابه و ایجاد هواكش هايي براي تخليه گازهای  ناشي از تجزيه و تخمير زباله ها از جمله اقداماتي است كه باید رعايت شود.

به گفته وی، گازهاي ناشي از عمليات تجزيه عبارتند از هوا، آمونياك، دي اكسيد كربن، منوكسيد كربن، هيدروژن، هيدروژن سولفوره، متان، نيتروژن و اكسيژن می باشد كه دي اكسيد كربن و متان 90 درصد از گازهاي توليدي را شامل مي شود.

این كارشناس بهداشت محیط، عمده‌ ترین‌ مشکل موجود در حال حاضر را بی توجهی به شیرابه‌  و گازهای تولیدی حاصل از زباله ها دانست و گفت: این مواد‌ منجر به آلودگی‌ آبهای‌زیرزمینی‌  و انفجار می شود.

سلمانی، تاكیدكرد: در ایران‌، زباله‌ خانگی‌ بیشترین‌ سهم‌ تركیب‌ زباله‌ را داشته كه‌ بیش از ۷۰ درصد آن‌ را موادفساد پذیر  و پسماندهای‌ غذایی تشکیل می دهد‌ که در حدود ۲۰ درصد آن‌ قابل‌ بازیافت و فقط ۱۰ درصد زباله‌ ها غیرقابل‌ بازیافت‌ است.

وی جداسازي زباله ها از مبداء توليد، ترویج فرهنگ توليد زباله كمتر، بهينه سازي تكنولوژي جمع آوري، حمل و نقل و دفع زباله و نیز افزایش سطح آگاهي مردم، مسئولان و دست اندركاران در زمینه پسماندها را از راهکارهای اساسی برای تبدیل این تهدید بهداشتی (پسماندها) به فرصت ذکر کرد.

مدیر عامل شركت آب و فاضلاب كاشان نیز ارزشمند ترین سرمایه دشت كویری كاشان را سفره های آب زیر زمینی دانست كه سهم بسزایی در تامین آب این منطقه دارد.

ابوالفضل صدراییه به خشكسالی های اخیر این شهرستان و مشكل تامین آب آن اشاره و تاكیدكرد: با توجه به برآورده نشدن انتظار این شهرستان از ورود آب زاینده رود به آن تنها منبع مطمئن و جاری تامین آب كاشان، سفره های آب زیر زمینی است.

همچنین رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان كاشان درباره دفن زباله ها در این شهرستان، گفت: دفن زباله، پاك كردن صورت مساله است چرا كه با دفن آن محیط زیست زمین را به مخاطره می اندازیم.

محمود قهرمانی افزود: زباله های خانگی در شهر های كاشان و آران و بیدگل، بدون هیچ گونه تفكیك و بازیافتی، دفن شده و زیست گاه آینده انسان و سایر موجودات را تهدید می كند.

این كارشناس ارشد اكولوژی، ضرورت ایجاد كارخانه بازیافت و نصب تجهیزات كمپوست را در شهرستانی مانند كاشان با وجود كارخانه ها، جمعیت بسیار و موقعیت جغرافیایی و كویری منحصر به فرد، دارای اهمیت دانست و تاكید كرد: در صورت بی توجهی به این مساله در آینده زباله ها در این شهرستان به یك معضل تبدیل خواهند شد.

قهرمانی، افزود: اداره محیط زیست در این خصوص پیگیری هایی انجام داده و كارگروهی در فرمانداری ویژه شهرستان كاشان در حال پیگیری و حل مساله است.

مدیر بخش جذب مشاركت های خصوصی شهرداری كاشان، نیز به حجم تولید 200 تنی زباله در هر روز در شهرهای كاشان، آران و بیدگل، ابوزیدآباد و سفید شهر اشاره كرد و گفت: با توجه به حجم بالای پسماندها در این شهرستان، لزوم ایجاد كارخانه بازیافت و تولید كمپوست در این منطقه كویری ضروری است.

سعید طالعی، افزود: در حال حاضر با مطالعاتی كه انجام شده با كمك جذب سرمایه بخش خصوصی مدیریت طرح پسماند، طرح بازیافت زباله در این شهرستان اجرا خواهد شد.

وی این طرح را در سه مرحله دانست و گفت: مرحله اول این طرح تفكیك زباله از مبدا بوده كه همراه با فرهنگ سازی و اطلاع رسانی برای مردم در چند روز آینده اجرایی خواهد شد همچنین نصب و مونتاژ دسنگاه های بازیافت نیز بصورت همزمان آغار و فاز دوم طرح با بازیافت زباله های خشك انجام خواهد شد.

مدیر جذب مشاركت های خصوصی شهرداری كاشان، به پایان طرح در سال سوم و راه اندازی كامل تهیه كمپوست یا كود عالی اشاره كرد و افزود: در سال سوم اجرای طرح پیمانكار موظف به اجرای مرحله تولید كود كمپوست خواهد بود.

طالعی، اعتبار این طرح را در مرحله اولیه بیش از 24 میلیارد ریال دانست و اظهارداشت: چهار میلیارد و 500 میلیون ریال از محل شركت سرمایه گذاری شهرداریها و 20 میلیارد ریال اعتبار از محل شركت خصوصی مجری طرح تامین شده است.

وی، با اشاره به راه اندازی بخش بازیافت این كارخانه، تاكید كرد: این مرحله تا شش ماه آینده راه اندازی شده و اما در همان مراحل ابتدایی تفكیك زباله و 30 درصد از حجم 200 تنی روزانه زباله كاشان را كاهش یافته و حجم دفن زباله به 20 درصد میزان كنونی خواهد رسید.

وی تصریح كرد: این طرح مربوط به كاشان و پنج شهر قمصر، آران و بیدگل، سفید شهر، نوش آباد و ابوزیدآباد است كه با همكاری یكدیگر اقدام به تشكیل شركت بازیافت پس ماندهای منطقه كاشان نموده و با مشاركت بخش خصوصی این طرح را اجرا می كنند.

طالعی، با اشاره به صرفه جویی 200 میلیارد ریالی از اجرای طرح بازیافت زباله تاكید كرد: اجرای این طرح علاوه بر سودآوری بالا و صرفه جویی، دارای تاثیرات مهم زیست محیطی و جلوگیری از نفوذ شیرابه ها در سفره های زیر زمینی می شود.

وی مكان اجرای عملیات احداث كارخانه بازیافت را محل دفن كنونی زباله های شهر كاشان و آران و بیدگل در نزدیكی ابوزیدآباد واقع در شهرستان آران و بیدگل اعلام كرد.

[Zohreh Gholami]

بخش دوم

شما احتمالاً بسياري از اشيايي که کهنه شده يا شکسته شده‌اند و ديگر به آنها نيازي نداريد را دور مي‌اندازيد. اما زباله‌هاي ما فقط جز کوچکي از خروارها زباله‌اي هستند که همه ساله در سراسر جهان به دور ريخته مي‌شوند. استفاده دوباره از زباله‌ها موجب کاهش استفاده از منابع طبيعي مي‌شود. زيرا روزي خواهد آمدکه ذخيره منابع طبيعي به پايان برسد. بازيافت موجب کاهش آلودگي حاصل از دستگاه‌هاي زباله‌سوز، زباله‌داني‌ها و معادن مي‌شود. در ضمن زباله کمتري دفن و سوزانيده و همين‌طور مواد خام کمتري از دل خاک بيرون کشيده مي‌شود. اين روش به زيبايي شهرها و اطراف آنها کمک مي‌کند.‏


زندگي پنهان زباله‌هاي شهري‎
اگر شما در جايي زندگي مي‌‌کنيد که داراي يک سيستم مدون و منظم بازيافت زباله است، احتمالاً با دقت مقوا را از شيشه جدا مي‌‌کنيد، قوطي‌هاي حلبي را مي‌‌شوييد و گيره و منگنه را از کاغذها جدا مي‌‌کنيد. آنها را در چند کيسه جداگانه مي‌ريزيد و بيرون از خانه و در جاهاي مخصوص مي‌‌گذاريد تا مرداني نارنجي ‌پوش آنها را همراه باقي مانده غذاها و ديگر خرده آشغال‌ها با خود ببرند و بعد، با خيالي آسوده از اين که سهم خود را در حفظ محيط زيست ادا کرده‌‌ايد، همه چيز را فراموش مي‌‌کنيد. ولي در حقيقت داستان زندگي زباله‌‌هاي هفتگي يا روزانه شما تازه از اين نقطه شروع مي‌‌شود. براي مثال، قوطي آلومينيومي کنسرو شما، مي‌‌تواند چندين سرنوشت متفاوت داشته باشد. ممکن است خرد شود و به کارخانه قوطي‌سازي بازگردانده شود تا دوباره به يک قوطي کنسرو تبديل شود. يا شايد هم سر از نزديک‌ترين محل دفن زباله در بياورد، يا اين‌ که بارگيري شود و به جايي بسيار دور برود و در آنجا يا بازيابي شود يا دفن شود. ولي حقيقت اين است که، هيچ کس به درستي نمي‌تواند مطمئن شود که يک قطعه مشخص از زباله‌هايي که بيرون در گذاشته شده‌‌اند، سر از کجا در مي‌‌آورد يا اين‌ که چيزي که در محل دفن زباله انداخته شده دقيقاً از کجا آمده است.‏

ولي مجله نيوساينتيست همراه پژوهشگران انستيتوي فن‌آوري ماساچوست، ام.آي.تي مي‌خواهند پاسخي براي اين پرسش پيدا کنند. در يک پروژه آزمايشي در ماه‌‌هاي تير و مرداد، تيم دانشگاه ام.آي.تي 60 قطعه آشغال را در حالي که مسير خود را در اطراف سياتل مي‌‌پيمودند، رهگيري کردند. حال که نتايج اوليه جمع‌‌آوري شده‌اند، فاز بعدي آزمايش شروع مي‌‌شود. ماه آينده فاز دوم آزمايش شروع مي‌‌شود که در آن، يک هزار قطعه زباله ديگر در نيويورک، سياتل و لندن و به مدت 2 ماه رهگيري مي‌‌شوند. در اين مرحله ده نفر از خوانندگان نيوساينتيست نيز با محققين همراه خواهند شد تا سرنوشت اين زباله‌‌ها را دريابند.‏

اين آزمايش چيزي بيش از يک تلاش براي ارضاي حس کنجکاوي شخصي در مورد سرنوشت زباله‌ها است. هدف اصلي اين است که به هموار‌ شدن راه براي رسيدن به يک دنياي آرماني بازيافت زباله کمک شود، دنيايي که در آن تقريباً همه چيزها يا بازيافت مي‌شود يا دوباره مورد استفاده قرار مي‌‌گيرد و در آن ديگر سرعت ارسال مواد به اماکن دفن زباله از سرعت توليد آنها در طبيعت پيشي نمي‌‌گيرد.‏

در حال حاضر، اين آرمان ‌شهر سبز بيشتر شبيه به يک رويا است. قسمتي از مشکل اين است که ما نمي‌‌دانيم با چه چيزي سر و کار داريم. در حالي که سعي و تلاش زيادي صرف اين مي‌شود که «زنجيره توليد» تا رسيدن کالاها به دست مصرف کننده سبز شود، تقريباً هيچ چيزي در مورد اين که در «زنجيره نابودي» چه چيزي اتفاق مي‌‌افتد نمي‌‌دانيم. البته روند نابودي زباله‌‌ها نيز تحت کنترل قرار دارد ولي فقط براي اين که ببينيم چند تن از انواع مختلف زباله وارد مرکز جداسازي، محل دفن يا کارخانه زباله‌سوزي مي‌شوند و اين که چقدر از اين مواد از آنجا خارج مي‌‌شود. اينها تحت سرفصل‌‌هايي مانند زباله‌هاي الکترونيک يا خانگي طبقه‌بندي مي‌‌شوند. «والري توماس» از دانشگاه صنعتي جورجيا در آتلانتا و عضو هيأت مشاوره علمي آژانس حفاظت از محيط زيست ايالات متحده امريکا مي‌‌گويد: «اينها بيشتر بر اساس حجم کلي اندازه‌گيري مي‌شوند. محتواي آنها اصلاً در اين اندازه‌‌گيري لحاظ نمي‌شود.»

‏
ردياب زباله
ولي براي تأثيرات زيست محيطي، اين محتواي آشغال‌ها است که اهميت دارد. براي مثال در گروه به ظاهر بي‌‌اهميت «زباله‌هاي خانگي» تقريباً هر چيزي از پوست هويج گرفته تا پوشک‌هاي استفاده شده و حباب‌هاي لامپ کم‌مصرف حاوي جيوه، با هم در يک گروه قرار مي‌گيرند، در حالي که هر يک از آنها چالش‌هاي زيست‌محيطي خاص خود را دارند و در دنياي آرماني ما، بايد با هر يک از آنها، به نحوي متفاوت با ديگري برخورد کرد.‏

ولي قبل از اين که اين امر اتفاق بيفتد، ما بايد تصوير شفاف‌تري از چرخه عمر انواع مختلف زباله‌ها داشته باشيم و اين همان جايي است که «ردياب‌هاي زباله» وارد مي‌‌شوند. گروه تحقيقاتي که از مهندسين، طراحان، و پژوهشگران تشخيص چرخه عمر در «آزمايشگاه شهر حساس» دانشگاه ام.آي.تي تشکيل شده، برچسب‌هايي را طراحي کردند که تقريباً به هر نوع زباله‌اي مي‌‌چسبد. اين برچسب‌ها در يک بازه دو ماهه هر 15 دقيقه يک بار، پيامي مي‌‌فرستند که موقعيت آنها را مشخص مي‌کند. هر ردياب از يک سيم‌ کارت تلفن همراه، يک باطري و يک حسگر حرکتي تشکيل شده است. يک ريزپردازنده کم‌توان حسگر حرکتي را کنترل مي‌كند و هنگامي که اين حسگر، حرکتي را احساس کرد، سيم‌کارت را روشن مي‌کند و يک فرايند جستجو براي نزديک‌‌ترين آنتن موبايل در آن نزديکي آغاز مي‌شود. سپس پيامکي حاوي اين اطلاعات را به ام.آي.تي ارسال مي‌‌کند و در آنجا يک نرم‌افزار با استفاده از اطلاعات دريافتي از شدت سيگنال دريافتي، موقعيت دقيق آن را مشخص مي‌‌سازد.‏

«لوئيس گيراد» طراح اين برچسب‌ها اذعان دارد که دقت برچسب‌ها در حد متر نيست. در شهرها، جايي که يک شبکه متراکم از دکل‌‌هاي آنتن موبايل وجود دارد، گروه مي‌‌تواند موقعيت هر برچسب را با دقتي حدود 100 تا 500 متر تعيين کند. اما در مناطق حاشيه‌اي اين دقت به يک کيلومتر يا بيشتر تقليل مي‌‌يابد. گيراد مي‌‌گويد: «ما موقعيت هر جسم را از اماکن مرتبط و موقعيت‌هاي نهايي احتمالي حدس مي‌زنيم. براي مثال، در جريان نخستين آزمايش در ماساچوست، ما حدس زديم که برچسبي که آخرين بار در لاورنس پيدا شده بود، به يک کارخانه زباله‌سوزي در «هاورهيل» رفته است که در همان نزديکي بود».‏

[Zohreh Gholami]

بخش سوم

برچسب‌‌هاي جاسوس
پژوهشگران ام.آي.تي به راهكاري جديد دست يافته‌‌اند كه آن را به تزريق يک ماده راديواکتيو به خون بيماران براي تشخيص انسداد رگ‌‌ها تشبيه مي‌‌کنند. براي مثال، اين راهكار مي‌‌تواند مكان‌هايي را که مواد قابل بازيافت به محل دفن زباله ريخته مي‌‌شوند يا جاهايي که زباله‌هاي سمي به طور غير قانوني در کشتي بارگيري و به دريا برده مي‌‌شوند را آشکار کند. اين کار همچنين مي‌‌تواند براي مقايسه روش‌‌هاي مختلف جمع ‌آوري نوع خاصي از زباله اعم از طريق دريا، هوا، زمين يا ترکيب هر سه استفاده شود. با تخمين بهره ‌وري انرژي و ميزان انتشار گازهاي گلخانه‌اي براي يک نوع خاص از زباله در هر يک از زنجيره‌هاي نابودي زباله‌ها، يافتن بهترين و کارآمدترين زنجيره نابودي ممکن براي آن نوع خاص از زباله ممکن مي‌‌شود.‏

براي «توماس»، يک دليل بنيادي‌تر نيز براي برچسب زدن به زباله‌ها وجود دارد، او بر اين باور است كه براي يافتن اين که جامعه بشري موادي را که از زمين بيرون مي‌‌کشد كجا ذخيره مي‌کند برچسب زدن امري ضروري است. مکان‌‌هاي امروزي دفن زباله زير نور خورشيد مي‌‌درخشند، چرا که سرشار از فلزاتي مانند طلا، آلومينيوم، نيکل، مس، سرب، روي، کادميوم و جيوه هستند و در خيلي از موارد تراکمي حتي بيشتر از معادن طبيعي اين فلزات دارند. به اين فلزات مي‌توان مقادير عظيمي از شيشه‌‌هاي قابل بازيافت و پلاستيک را نيز اضافه کرد و در حالي که به تدريج معادن خالي مي‌‌شوند، احتمالاً در آينده نزديک ما مجبور خواهيم شد که فعاليت ‌ معدن ‌کاوي را به اماکن دفن زباله منتقل کنيم و فلزات را از آنجا استخراج کنيم. به اين ترتيب دانستن مکان دقيق اين اماکن به معني يافتن مناسب‌‌ترين حمل براي معدن‌‌کاوان آينده است.

البته اين سطح از جزئيات، خارج از حوزه کار آزمايش رديابي زباله‌ها است؛ چرا که عملاً غير ممکن است که به هر محصولي که روزي ساخته شده يک برچسب سيم‌ کارت دار بزنيم و آن را تا انتها رديابي کنيم. ولي گروه‌هاي ديگر، به دنبال راه‌‌هاي ارزان‌تر و ساده‌تر براي رهگيري تمامي محصولات و عناصري مي‌‌گردند، تا مطمئن شوند که به روش صحيحي بازيافت يا نابود شده‌‌اند.‏

براي مثال، توماس پيشنهاد کرده است که بارکد يا برچسب‌هاي شناسايي فرکانس راديويي‎ (RFID) ‎به هر محصول و مولفه‌‌هاي قابل بازيافت آن افزوده شود تا بتوان آنها را به دقت و به طور اتوماتيک اسکن و طبقه‌‌بندي کرد. او مي‌‌گويد:‌ « به همان شيوه‌اي که محصولاتي که توليد و وارد زنجيره خرده فروشي مي‌‌شوند، داراي بارکد و يک سيستم کاملاً پيوسته هستند و مي‌‌توان فهميد که هر محصول کجا توليد شده و در کجا فروخته شده است، ما هم نياز داريم که از رويکرد مشابهي استفاده کنيم تا تمامي محصولاتمان را دوباره بازيافت کنيم. «توماس» محاسبه کرده است که هزينه چنين سيستمي کمتر از فوايد اقتصادي و زيست محيطي آن است و در مجموع استفاده از آن به صرفه خواهد بود.‏

« هيولت پاکارد » و « وال مارت» از چنين سيستمي استقبال کرده‌اند و دولت‌‌هاي کره جنوبي و ژاپن نيز در حال سرمايه‌ گذاري روي استفاده از برچسب‌‌هاي « آر.اف.آي.دي»، براي رهگيري زباله‌ها و کاستن از هزينه‌هاي بازيافت اين طلاهاي كثيف هستند.‏

البته هنوز اين نوع از جامعه بدون زباله فراکارآمد، رويايي است. به گفته برنامه محيط زيستي سازمان ملل متحد‎ (UNEP) ‎، براي تأمين سطح کنوني مصرف در جهان، سياره ما بايد به اندازه يک سوم بزرگ‌تر شود و اگر مصرف تمامي انسان‌‌ها به اندازه يک فرد متوسط آمريکايي باشد، در آن صورت ما نياز به پنج سياره براي تأمين اين نياز خواهيم داشت. براي اين که اين روش زندگي سرشار از ولخرجي به داستاني از گذشته تبديل شود، ما اول بايد بفهميم که چيزهايي که مصرف مي‌کنيم به کجا مي‌‌روند و رهگيري زباله‌‌ها تازه شروع کار است.‏


آزمايش سياتل
گروه رهگيري زباله‌هاي آزمايشگاه ام.آي.تي به 60 قطعه زباله برچسب چسباند و آنها را در سطح شهر رها کرد. شايد تعجب‌آور باشد، ولي فقط دو بسته زباله به مرکز اصلي دفن زباله‌‌هاي سياتل در «آرلينگتون اورگون» رسيدند؛ جايي که 300 کيلومتر از سياتل فاصله دارد.‏

از بقيه آنها، 11 بسته زباله شامل يک کفش، يک صفحه کليد و يک باطري لپ‌ تاپ در ‌دايره‌اي به شعاع 700 متر در سطح سياتل پراکنده شده بودند و در نهايت سر از جايي در مجاورت دو مرکز بازيابي زباله‌ها در آوردند.‏

يکي از اين دو مرکز که « ‏‎ Total Reclaim‎‏»‏‎ ‎نام دارد، زباله‌‌هاي الکترونيک را بازيابي مي‌‌کند؛ در نتيجه احتمالاً باطري لپ‌ تاپ و صفحه کليد به آنجا رفته‌اند. بيشتر دورريزهايي که توسط « توتال ريکليم» بازيابي مي‌شوند به مواد خام خود تفکيک مي‌‌شوند، مانند پلاستيک، شيشه، استيل، مس و آلومينيوم و بعد فروخته مي‌‌شوند تا دوباره در ساخت محصولات جديد استفاده شوند.‏

از آنجا که زباله‌هاي قابل بازيافت شهرداري سياتل به مرکز ديگر که مرکز بازيافت زباله‌‌هاي يکپارچه نام دارد برده مي‌شوند، منطقي است که تصور کنيم دورريزهاي غير الکترونيک سر از اينجا در آورده باشند. « برت استاو» از خدمات عمومي سياتل مي‌گويد: « از اينجا، اين مواد به بازارهايي در سراسر حاشيه اقيانوس آرام، کانادا و ايالات متحده فروخته مي‌شوند.»

يکي از مواردي که احتمالاً سر از اين مرکز در آورد، يک دستکش باغباني پارچه‌اي بود که همراه يک بطري از روغن موتور در يک سطل زباله انداخته شده بود. جالب اينجا است که اين بطري در نزديکي «نيوبرگ اورگون» پيدا شد، يعني در همان جهتي که مرکز دفن زباله قرار داشت. ‏

به اين ترتيب مي‌توان نتيجه گرفت که احتمالاً هر دوي اينها سر از مرکز بازيافت زباله‌‌هاي يکپارچه در آورده و در آنجا تقسيم شده بودند. ابزار رهگيري بطري روغن موتور از فرايند جداسازي جان سالم به در برد، در حالي که احتمالاً برچسب دستکش باغباني يا خراب شد يا اين که در محفظه‌اي قرار گرفت که جلوي ارسال سيگنال را مي‌گرفت.‏

سه قطعه از زباله‌ها سر از اسکله‌هاي سياتل در آوردند. سيگنالي که از يک ردياب متصل به يک كاپشن کلاه‌ دار آبي رنگ ارسال مي‌‌شد، از محوطه‌‌هاي نگهداري کانتينرها در يکي از اسکله‌‌هاي سياتل ارسال شد. دو مورد ديگر، که يک بطري بزرگ نوشيدني و يک تاير مستعمل بودند، در نهايت سر از يک اسکله در «تاکوما» در جنوب غربي سياتل در آوردند. ولي کشف مقصد و مسير براي موارد ديگر به اين راحتي نبود. براي مثال يک کاميون اسباب ‌بازي در غرب «سياتل» رها شده بود، نهايتاً 5 روز بعد روي تپه‌اي در جنوب شهر و در نزديکي شهر کوچک «ميپل ولي» پيدا شد. يک پيمانه پيرکس در نهايت در درياچه واشنگتن يافت شد، البته مي‌‌توانست در حال عبور از روي پل باشد يا حتي در ساحل درياچه افتاده باشد. البته از نتايج آنهايي که رهگيري توان مي‌‌شود چنين استنباط کرد که راهبرد جداسازي زباله‌‌هاي سياتل به صورت موفقيت‌آميز کار مي‌‌کند. ولي حتي با اين وجود، در سال 2008 و بر طبق آمار ارائه شده توسط خدمات عمومي سياتل، نزديک به 200 هزار تن از مواد قابل بازيابي و کمپوست اين شهر سر از مرکز دفن زباله‌هاي «آرلينگتون» در آوردند. اين ظاهراً سرنوشت يکي از زباله‌هاي رهگيري شده ما نيز بود. سه روز بعد از اين که يک جعبه خوراکي «استيروفوم» به يک سطل زباله در سياتل انداخته شد، در شعاع 20 کيلومتري اين مرکز دفن زباله پيدا شد.‏


بازيابي شهروندان
‏«موستانسر تيناولي»، يکي از مسئولان پروژه رهگيري زباله‌ها در آزمايشگاه شهر حساس ام.آي.تي، دوربين ديجيتال «کارولين ويليامز»، ويراستار بخش ويژه «نيوساينتيست» را درون يک سطل آشغال کنار جاده‌اي در جنوب سياتل انداخت. دوربين 5 سال عمر داشت و به خوبي کار مي‌‌کرد، ولي به لطف يک دوربين جديد و قوي ‌تر، اضافه تشخيص داده شده بود. کارولين مي‌‌خواست که بداند که اگر اين دوربين به جاي بخشيده شدن به کسي، دور انداخته شود، از يک مرکز دفن زباله سر در خواهد آورد، بازيابي مي‌شود يا اين که به يک کشور در حال توسعه ارسال خواهد شد تا در آنجا فروخته شود. ولي در عمل، اين مورد سرنوشتي کاملاً متفاوت با تمامي پيش بيني‌ها داشت. دو روز بعد، اين دوربين فقط 6/2 کيلومتر دور شده و به يک منطقه مسکوني در جنوب شهر رفته بود. به نظر مي‌رسيد که از سطل آشغال بيرون آورده شده و صاحب جديدي پيدا کرده بود.‏

اين يگانه وسيله الکترونيکي نبود که خلاف جهت رفته بود. دو روز بعد از اين که يک تلويزيون کنار پياده رو در حاشيه شمال شرقي «وستوود» رها شد، فقط يک کيلومتر آن طرف‌تر و در يک خيابان مسکوني ديگر پيدا شد.‏

يک لپ ‌تاپ قديمي که به «ايوان کالاوي»، خبرنگار «نيوساينتيست» تعلق داشت، به مرکز بازيابي کامپيوتر در منطقه حاشيه‌اي «گرين ليکز»، در شمال شهر تحويل داده شد. در عرض چند روز، در خانه‌اي که فقط 500 متر با آنجا فاصله داشت مورد استفاده قرار گرفت. ولي، از آنجا که 500 متر نزديک به مرز دقت برچسب است، تاييد اين جابجايي به خصوص کمي مشکل است.‏

اين نوع خاص از بازيابي هم يک متغير ناشناخته ديگر در جريان مصرف است. «فيليپ وارد» از ‏WRAP؛ گروه مشاوره‌اي نابودي زباله‌‌ها براي دولت انگلستان مي‌‌گويد، اگر با دادن وسايلتان به افراد ديگر از خريد کالاي جديد توسط يک نفر ديگر جلوگيري مي‌‌کنيد، در آن صورت شما مقدار وسايلي را که به مرکز دفن زباله مي‌‌رود، کاهش داده‌‌ايد. هيچ کس به درستي نمي‌‌داند که شما با اين کار چه مدت مي‌توانيد اشيا را خارج از مرکز دفن زباله نگاه داريد.‏

[Zohreh Gholami]

بخش چهارم

مديريت پسماند و پساب در ايران
يکي از مهم‌ترين چالش‌هاي پيش روي محيط زيست شامل بحث پسماندها و زباله‌هاي خانگي، کشاورزي، بيمارستاني، پسماندهاي ويژه و صنعتي است. سالانه حدود 16 ميليون تن پسماند در ايران توليد مي‌شود. اين مقدار قطعاً بايد مديريت شده و به صورت بهداشتي دفع شود چرا که در غير اين صورت مي‌تواند چهره زمين و سرزمين ما را آلوده نشان دهد. يکي از مهم‌ترين بحث‌ها در رابطه با مديريت پسماند وجود آلاينده‌هاي صنعتي و آلاينده‌هاي با منشأ سوخت خودروها است. اين آلاينده‌ها باعث انتشار گازها مي‌شود و در نهايت منجر به آلودگي‌هاي زيست محيطي در بخش هوا، آب و خاک مي‌شود. سالانه در اثر فعاليت‌هاي صنعتي توليد خودرو و توليد سوخت و انرژي، بخش زيادي از آلاينده‌ها به صورت ذرات معلق در هوا متصاعد و همچنين گاز پساب‌هاي صنعتي در محيط زيست رها مي‌شود و محيط زيست را آلوده مي‌کند.‏

در تهران، روزانه 7 هزار و 500 تن زباله توليد مي‌شود که همه آنها به کهريزک مي‌روند. با اين وجود در بسياري از شهرهاي دنيا، زباله هفته‌اي يک يا 2 بار جمع آوري مي‌شود، اما در تهران اين مساله روزانه سه بار!! اتفاق مي‌افتد، واقعيتي تلخ که به دليل فرهنگ نادرست مصرف است. ‏

نوع پسماندهاي خانگي در هر فصل سال متغير است. زباله‌تر در فصل گرم سال افزايش و در فصل سرد سال کاهش مي‌يابد. از سوي ديگر بالاترين ميزان زباله توليدي خانگي نيز به مناطقي که به لحاظ جمعيت و وسعت بزرگتر هستند، تعلق دارد.‏

بسياري از زباله‌ها مربوط به کارگاه‌هاي ساختماني،مزارع ، کارخانه‌ها و معادن است که بعضي از آنها بسيار مضر هستند وبايد از محيط زيست دور نگه داشته شوند. بسياري از اشياء بي فايده، زباله‌هايي هستند که به داخل رودخانه‌ها و يا روي زمين ريخته مي‌شوند. همه روزه کشتي‌ها صد‌ها تن زباله شامل تور‌هاي کهنه ماهيگيري و زباله‌هاي پلاستيکي را به صورت غير قانوني به دريا مي‌ريزند. از ديگر عوامل آلوده کننده محيط زيست پساب آب‌ها هستند که در بسياري از شهر‌هاي ساحلي پساب‌ها ازداخل لوله فاضلاب در زير دريا به داخل آب مي‌ريزند. اما بندرت ممکن است پساب‌هاقبل از ريختن به دريا تصفيه شوند. اين فاضلاب‌هاي تصفيه نشده مي‌توانند آب درياهارا آلوده کنند و شنا کردن در آب را غيرممکن سازند. فاضلاب تصفيه خانه‌ها ومزارع با ترکيبات شيميايي فسفات‌ها و نيترات‌ها مي‌توانند رودخانه‌ها را آلوده کنند. فسفات فاضلاب‌ها از پودر و پاک کننده‌هاي مايع است. نشت تانکرهاي نفت‌کش يا شستشوي تانکرها در دريانقض قوانين است و آب درياها را آلوده مي‌کند.

گاز و دودهاي خطرناک اتومبيل‌ها، کارخانه‌ها و نيروگاه‌ها هوا را آلوده مي‌کنند. بعضي از اوقات اين دودها به باران‌هاي اسيدي تبديل مي‌شوند. باران‌هاي اسيدي به درختان و درياچه‌ها آسيب مي‌رساند. اين باران‌ها مي‌تواند موجب سايش و فرسودگي ساختمان‌ها و مجسمه‌ها بشود. «کلروفلوئورکربن» گازي است که مي‌تواند به لايه اوزون آسيب برساند. مقداري ازگاز «کلروفلوئورکربن» در ساخت يخچال‌هاي خانگي استفاده مي‌شود. بسياري از کشورها موافقت کرده‌اند که از سال 2000 استفاده از اين گاز متوقف شود. باطري‌هاي کهنه ماشين‌ها داراي اسيدهاي خطرناکي هستندکه مي‌توانند نشت کنند. اين باطري‌ها را مي‌توان دوباره بازيافت کرد. سوزاندن يا دفن تايرهاي کهنه بسيار دشوار است از اين رو دانشمندان سعي مي‌کنند تا راهي براي بازيافت دوباره آنها پيدا کنند. از ظروف پلاستيکي مخصوصاً نوع «فشرده» که از انواع مختلف پلاستيک و از چند لايه ساخته شده‌اند و به طور وحشتناکي غير قابل تجزيه هستند، پرهيز کنيد.‏


کمپوست
بهترين روش براي حذف ضايعات جامد يا استفاده بهينه از آنها تهيه «کمپوست» است که توسط ميکروارگانيسم‌هاي مختلف در حضور رطوبت و گرما در شرايط هوازي صورت مي‌گيرد. با حجم بسيار زياد زباله شهرهاي بزرگ روش «کمپوست» مقرون به صرفه خواهد بود. در کشورهاي مختلف از روش‌هاي گازي کردن و «پيروليز» براي تبديل ضايعات جامد به گاز استفاده شده است. گاز ايجاد شده در ژنراتورها و توربين‌هاي بخار در نهايت به برق تبديل مي‌شود و مورد استفاده قرار مي‌گيرد. پس مانده‌هاي آشپزخانه منبع مناسبي براي توليد بيوگاز هستند. بيوگاز حاصل مي‌تواند جايگزين سوخت‌هاي فسيلي آشپزخانه شود.‏


گازهاي حاصل از زباله
بعضي از موادي که به دنبال فرآيند تجزيه به دست مي‌آيند، گازها هستند. مقادير زيادي از فضولات خانگي در چاله‌هاي بزرگ زباله در اطراف شهرها ريخته مي‌شوند. وقتي زباله‌ها تجزيه مي‌شوند، گازهاي مختلفي از آن به دست مي‌آيد. اصلي‌ترين گازهايي که از زباله‌هاي پوسيده به دست مي‌آيد شامل، دي اکسيد کربن، هيدروژن، متان، نيتروژن و اکسيژن هستند. با گذشت زمان مقدار هر يک از اين گازها که از زباله حاصل مي‌شوند تغيير مي‌کند. به عنوان مثال، با سپري شدن حدود 6 ماه، دو گازاکسيژن و نيتروژن حاصل مي‌شوند و بعد از گذشت 5 سال، زباله‌ها بيشتر گاز دي اکسيدکربن و متان حاصل مي‌کنند. گاز متان را مي‌توان جمع‌آوري و به عنوان يک سوخت استفاده کرد. گاز متان براي کارگران معدن خطر زيادي دارد. وقتي آنها سطح سنگها را با مته سوراخ مي‌کنند، گاهي به ذخاير متان برخورد مي‌کنند. گاز خيلي سريع خارج مي‌شود و اگر هوا وجود داشته باشد يا از کليدهاي برق يا در اثر برخورد پوتين معدنچي‌ها با سنگ‌ها، جرقه‌اي توليد شود، باعث انفجار شديدي مي‌شود.‏


بيوگاز
تمامي اجساد حيوانات و گياهان پوسيده مي‌شود. به عنوان مثال در مناطق باتلاقي گياهان خشک شده در آب مي‌افتند و همان طور که رفته رفته مي‌پوسند، از خود گازي متصاعد مي‌کنند. دانشمندان اين گاز را بيوگاز ناميده اند. بيوگاز از زباله، فاضلاب و کود نيز به وجود مي‌آيد.‏


توليد بيوگاز
بيوگاز در کشورهايي که سوخت در آنجا کمياب و بسيار گران است، اهميت دارد. دهکده‌اي کوچک مي‌تواند با استفاده از زباله و فاضلاب خود، بيوگاز توليد کند. مردم مي‌توانند فضولات حيوانات مزرعه را جمع کرده و آنها را در مخزني بريزند. بعضي از فضولات به مايع تبديل مي‌شود و چندي نمي‌گذردکه مايع از خود متان را متصاعد مي‌کند که در مخزن ذخيره‌اي با سرپوش قابل حرکت، نگهداري مي‌شود. اين گاز مي‌تواند در منازل براي آشپزي و بخاري يا به عنوان سوخت براي تقويت يک موتور يا يک ژنراتور الکتريکي مورد استفاده قرارگيرد.‏


متان با ارزش
بيوگاز منبع با ارزشي از انرژي است که اغلب به هدر مي‌رود. هنگامي که مواد مي‌پوسند بيوگاز با دي اکسيد کربن ترکيب شده و گازي به نام متان را تشکيل مي‌دهد. مقدار زياد متان خطرناک است. جرقه کوچکي نزديک اين گاز مي‌تواند باعث انفجاري شود. اما اگر متان با ايمني کامل جمع شده و به درستي ذخيره شود، مي‌تواند منبع مهمي از انرژي باشد.


زباله‌هاي صنعتي
زباله‌هاي صنعتي، مواد زايد ناشي از فعاليت‌هاي صنعتي هستند و معمولاً شامل فلزات، مواد پلاستيکي، مواد شيميايي و بالاخره زباله‌هاي ويژه و زباله‌هاي خطرناک هستند. که عمل جمع‌آوري، حمل و نقل و دفع آنها ضوابط خاص و مقررات ويژه‌اي را به خود اختصاص داده است.‏


زباله‌هاي خطرناک
مواد زايد خطرناک، مواد زايد جامد يا مايعي هستند که به علت کمّيت، غلظت يا کيفيت فيزيکي، شيميايي يا بيولوژيکي مي‌توانند باعث افزايش ميزان مرگ و مير يا بيماري‌‌هاي بسيار جدي شوند. براساس تعريف آژانس حفاظت محيط زيست Environmental Protection Agency‎‏(‏EPA‏)‏‎ ‎زباله‌هاي خطرناک به مواد زايد جامدي اطلاق مي‌شود که بالقوه خطرناک هستند يا اين که پس از طي مدت زماني موجبات خطر را براي محيط زيست، فراهم مي‌کنند. زباله‌هاي خطرناک معمولاً يکي از مشخصات قابليت انفجار، احتراق، خوردگي، واکنش پذيري و سمي را دارد و اغلب تحت عنوان مواد زايد راديواکتيو، پس ماند‌هاي شيميايي، زايدات قابل اشتعال، زايدات بيولوژيکي و مواد منفجره دسته‌بندي مي‌‌شوند.‏از منابع عمده زايدات بيولوژيکي، بيمارستان‌ها، آزمايشگاه‌ها و مراکز تحقيقات پزشکي هستند. زباله‌هاي بيمارستاني به دليل آنکه حاوي زايدات پاتولوژيکي، مواد زايد راديواکتيو، زايدات دارويي، مواد زايد عفوني، مواد زايد شيميايي و بعضاً ظروف مستعمل تحت فشار هستند، از منابع عمده، زباله‌هاي خطرناک در شهرها محسوب مي‌شوند. تکنولوژي جمع آوري، دفع يا احياي اين مواد در مقايسه با زباله‌هاي شهري و خانگي تفاوت بسيار دارد و بايد جداگانه مورد توجه قرار گيرد.‏


زباله‌هاي بيمارستاني
زباله‌هاي بيمارستاني شامل موادي هستند که با توجه به نوع کار و وظيفه در هر بخش بيمارستاني، متفاوت هستند. مثلاً زباله بخش عفوني يا اطاق عمل، با مواد زايد آزمايشگاه يا بخش راديولوژي، تفاوت محسوسي دارد، زباله بخش‌هاي مختلف بيمارستان‌ها به گروه‌هاي مختلفي تقسيم مي‌‌شوند که از جمله:‏

زباله‌هاي معمولي بيمارستان عموماً شامل زباله‌هاي مربوط به بسته بندي مواد و ديگر زباله‌هاي پرسنل شاغل در بيمارستان و خوابگاه‌هاي آنها است.‏

زباله‌هاي پاتولوژيکي شامل بافت‌ها، ارگان‌ها، قسمت‌هاي مختلف بدن، پنبه‌هاي آغشته به خون و چرک و مواد دفعي بدن همچون نمونه‌هاي مدفوع و ادرار و غيره جزو اين گروه از مواد زايد، محسوب مي‌‌شوند. مواد زايد راديواکتيو شامل جامدات، مايعات و گازها هستند و در برخي از بخش‌ها و آزمايشگاه‌هاي بيمارستان‌‌ها وجود دارند که جمع‌آوري و دفع آن‌ها داراي خصوصيات ويژه‌اي است.‏

مواد زايد شيميايي شامل جامدات، مايعات و گازهاي زايد است که به وفور در بيمارستان‌ها وجود دارد، در بخش‌‌هاي تشخيص و آزمايشگاه‌ها آثار به دست آمده از نظافت و ضدعفوني بيمارستان، وسايل و ابزار تنظيف و ضدعفوني به انضمام داروها و وسايل دور ريختني اطاق عمل بخش ديگري از اين فضولات را تشکيل مي‌‌دهند. مواد زايد شيميايي ممکن است خطرناک باشند.‏

[Zohreh Gholami]

بخش پنجم

زباله‌‌هاي رايانه‌اي‏
در کشورهاي پيشرفته جهان بازيافت قطعات رايانه‌اي اهميت به سزايي دارد. به همين دليل قانون زباله‌هاي رايانه‌اي يا‏‎ WEEE ‎به تصويب رسيده است. به موجب ‌اين قانون توليد‌کنندگان موظف هستند بودجه طرح‌‌هاي بازيافت را فراهم کنند و خرده‌‌ فروشان خدمات باز‌پس‌‌ گيري را ‌در اختيار مشتريان قرار دهند‌ اما در ‌ايران با وجود

4 ميليون قطعه زباله رايانه‌اي قانون مدوني درباره بازيافت و امحاي ‌اين قطعات وجود ندارد. اين موضوع سبب شده است تا برخي از فعالان بازار رايانه با استفاده از روش‌هاي بازيافت و امحاي سنتي خسارت جبران‌ ناپذيري به محيط ‌زيست و انسان‌‌ها وارد کنند.

‌در تهران بعضي از افراد در امر خريد قطعات قديمي‌ و رايانه‌هاي مستهلک فعاليت مي‌‌کنند و از طريق بازيافت ‌اين قطعات درآمدهاي کلاني به دست مي‌‌آورند. فعاليت‌ اين افراد در محله شوش تهران متمرکز است. فعالان ‌اين بازار با جدا کردن مس و طلاي موجود در بعضي از قطعات رايانه و فروش ‌اين مواد سود فراواني به دست مي‌‌آورند. همچنين ‌تعداد کثيري از ‌اين قطعات غيرقابل استفاده و بازيافتي هستند و به صورت سنتي دفن مي‌‌شوند که ‌اين امر به محيط ‌زيست آسيب فراواني مي‌‌رساند.‌ ‌با توجه به واردات رايانه‌هاي جديد و قطعات با کيفيت، قطعات قديمي‌ از دور خارج مي‌‌شوند. ‌اين امر بازار پر‌سودي را براي بازيافت ‌‌کنندگان رايانه و قطعات فرسوده به وجود آورده است.‏

قانون زباله‌‌هاي رايانه‌‌اي‏‎ (WEEE) ‎بازيافت چهار کيلوگرم زباله‌هاي تجهيزات الکترونيکي و الکتريکي را به ازاي هر نفر الزامي‌ مي‌کند. به ‌موجب ‌اين قانون توليدکنندگان موظف هستند بودجه طرح‌هاي بازيافت را فراهم کنند و خرده‌ فروشان خدمات باز‌پس‌‌گيري را ‌در اختيار مشتريان قرار دهند‌. زباله‌‌هاي الکترونيکي که دستگاه‌‌هاي پي‌‌سي، دستگاه‌‌هاي بازي رايانه‌اي، مايکروويو و غيره را در برمي‌‌گيرند، امروزه به عنوان سريع‌‌ترين منبع توليد زباله در اتحاديه اروپا شناخته شده‌اند‌. به دليل اهميت بازيافت زباله‌هاي الکترونيک برخي از شرکت‌هاي بزرگ جهان محصولات خود را بازيافت مي‌‌کنند.‏

کمپاني‎ HP ‎در ژاپن، هنگام فروش کالا مبلغي را به عنوان بازيافت دريافت مي‌کند تا بعد از اسقاط شدن کالا، بار ديگر آن را وارد چرخه بهره‌وري کند. مدير فروش يکي از شرکت‌هاي معتبر رايانه‌اي در خصوص ‌اين قانون مي‌‌گويد: «در گذشته تمامي تلاش توليد‌کنندگان رايانه، توليد و فروش کالاها به مشتريان بود. اکنون‌ اين شرکت‌‌ها ناچار هستند به سرنوشت کالاهاي خود پس از فروش بينديشند. قانون‎ (WEEE) ‎با شروع سال جديد وارد کتاب قانون شده است و بر اساس آن خرده ‌فروشان کالاهاي رايانه‌‌اي ملزم هستند خدمات رايگان باز‌پس‌‌گيري ارائه کنند يا در بودجه گسترش مراکز جمع ‌آوري قانون زباله‌هاي تجهيزات رايانه ‌اي‏‎ (‌‌WEEE) ‎مشارکت کنند.‏

شرکت‎ Comet ‎که يکي از بزرگترين خرده ‌فروشان کالاهاي الکتريکي بريتانيايي به شمار مي‌‌آيد نيز جزو شرکت‌‌هايي است که بودجه ارتقاي تأسيسات بازيافت محلي را فراهم مي‌‌کند. اين قانون همچنين توليدکنندگان را ملزم مي‌کند به يکي از ‌37 طرح رعايت اصول توسط توليدکنندگان‌ که در بريتانيا داير است بپيوندند.‌ اين طرح‌ها تحت نظارت سازمان حفاظت محيط ‌زيست از طرف شرکت‌‌ها مبادرت به جمع‌‌آوري و بازيافت زباله‌‌هاي الکترونيکي مي‌کند.‏

‏‌همان طور که گفته شد در ‌ايران حدود 4 ميليون زباله يارانه‌اي وجود دارد‌ اما نه سازمان بازيافت شهرداري و نه محيط ‌زيست هنوز هيچ برنامه‌‌اي براي جمع ‌آوري و‌ بازيافت زباله‌‌هاي رايانه‌‌اي ندارند.‏

با توجه به ‌اين که هر رايانه روميزي داراي 32‌ درصد پلاستيک، نزديک به 7 ‌درصد سرب، 41‌‌ درصد‌ آلومينيوم، 0061/0‌‌‌ درصد طلا، 2/0‌ درصد آهن، 981‌/0‌ درصد نقره و مقاديري فلزات سنگين و خطرناک مانند کادميوم، جيوه و آرسنيک است، بازيافت و امحاي اصولي آنها مي‌‌‌تواند علاوه بر صرفه اقتصادي، جلوي خطرات زيست‌‌ محيطي را نيز بگيرد. کارشناسان هشدار مي‌‌دهند ‌دفن يا سوزاندن زباله‌هاي رايانه‌‌اي سبب ورود عناصر سنگين به آب‌‌هاي زيرزميني و گازهاي سمي به محيط‌زيست مي‌شود.‏

‏‌‌در جهان به لزوم تفکيک زباله‌‌هاي رايانه‌اي از ديگر زباله‌ها اهميت جدي داده مي‌‌شود ولي متأسفانه وجود مشکلات متعدد در تفکيک و بازيافت زباله‌هاي خطرناک در ‌ايران مانع طرح مسائلي همچون زباله‌هاي رايانه‌اي مي‌شود.‏

‏‌دو پروژه تحقيقاتي در ايران وجود دارد که ميزان توليد زباله‌هاي رايانه‌اي را شناسايي مي‌کنند و تلاش مي‌شود از الگوي کشورهاي توسعه يافته در مصرف دوباره استفاده و از طرف ديگر شيوه ساماندهي و دفع زباله‌‌ها پيدا شود.‏

طبق تحقيقات انجام ‌شده کشور‌ ايران در منطقه بزرگ‌ترين بازار مصرف قطعات رايانه را دارد‌ اما به دليل نبود فرهنگ بازيافت وجود ‌اين قطعات خطر بزرگي براي محيط‌زيست محسوب مي‌‌شود. در مرحله دوم قصد بر اين است پروژه زباله‌‌هاي توليد شده را ابتدا به حداقل رسانده، سپس از وزارت صنايع و به خصوص سازمان محيط ‌زيست انتظار مي‌رود در ‌اين زمينه ياري رسانند.‏


تأثيرات زيست‌ محيطي
در ‌ايران هنوز برنامه‌اي براي کنترل زباله‌هاي رايانه‌‌اي و دفع‌ اين پسماند‌ها وجود ندارد. ‌اين موضوع باعث نگراني فعالان و متخصصان محيط‌ زيست شده است.‏

پسماندهاي ناشي از قطعات رايانه‌‌اي و دستگاه‌هاي الکترونيکي با توجه به خطر‌هايي که دارند بايد به صورت جداگانه و با روش‌هاي علمي حمل سپس دفع شود تا تأثيرات مخرب خود را بر محيط‌زيست و انسان‌‌ها باقي نگذارد. ‌در کشورهاي جهان مراکزي وجود دارد که ‌اين زباله‌ها را تفکيک کرده و بر ‌اساس ميزان پر خطر بودن، آنها را تقسيم‌ بندي سپس به صورت جداگانه و با تفکيک از ديگر زباله‌‌ها دفع مي‌کنند.‏‏‌بايد ‌اين قطعات را در قالب‌هاي زخيم بتن در عمق 7 تا 8 متري زمين چال کرد تا تشعشعات آن به بيرون و فضاي محيط‌زيست نفوذ نکند. ‌با توجه به ‌اين که بسياري از قطعات دستگاه‌‌هاي رايانه‌اي «الکترومگنتيک» هستند اگر به صورت درست و کارشناسانه دفع نشوند با تشعشعاتي که از خود بروز مي‌‌دهند سلامتي انسان‌ها را با خطر جدي رو به‌ رو خواهند کرد. در قطعات «الکترومگنتيک» امواج به صورت عمود بر هم منتشر مي‌‌شود. درست مانند کاري که دستگاه‌‌هاي مايکروويو انجام مي‌دهند و مواد غذايي را از درون مي‌پزند.‏

موضوع دفع زباله‌‌هاي رايانه‌اي معضل جديدي است که خيلي از کشورهاي دنيا با آن مواجه هستند. در ‌ايران کميته فني مديريت پسماند‌هاي الکترونيک براي مقابله با ‌اين معضل تشکيل ‌شده است. متأسفانه در سال‌هاي اخير به مسائلي که به نوعي دغدغه مردم و کارشناسان بوده مانند حيات ‌وحش، جنگل‌ها، آلودگي هواي شهرها و غيره با کارهاي غير‌کارشناسي آسيب‌‌هاي جدي وارد شده است.

‌البته مسأله زباله‌هاي خطرناک زيست ‌محيطي فقط به پسماندهاي رايانه‌اي محدود نمي‌‌شود. قطعات پر خطر ديگري نيز مانند باتري‌هاي اتومبيل، قطعات يخچال که آلوده به گاز «سي‌اف‌سي‌» و غيره هستند و به صورت غيرکارشناسي همراه ديگر زباله‌ها دفع مي‌شوند هم اشاره كرد که هر کدام محيط ‌زيست و حيات انسان‌ها را با آسيب‌‌هاي جدي رو به ‌رو مي‌‌کنند.‏