نشانه های افسردگی در نوجواناناگر شما هم نميتوانيد بفهميد که نوجوانتان افسرده است يا تنها کمي حساس و تحريکپذير شده! اگر نوجوان شما ديگر در مدرسه مانند گذشته پيشرفتي ندارد و به نطر ميرسد با افراد مشکوکي رفت و آمد ميکند، اگر فرزندتان زياد با شما جر و بحث ميکند و از کوره در ميرود، ممکن است فکر کنيد که اين نشانهها نشانههاي بلوغ است و يا اينکه نوجوانتان ميخواهد استقلال فکري خودش را ثابت کند اما بد نيست براي اطمينان از سلامت روان فرزند نوجوانتان اين مطلب را هم بخوانيد.
با اينکه اغلب ما نشانههاي افسردگي را ميشناسيم اما بسيار سخت ميتوانيم افسردگي يک نوجوان را تشخيص دهيم. زيرا بسياري از نوجوانان معمولي هم تحريکپذير، دمدميمزاج و تا حدي هم خودرأي هستند.
لازم است بدانيد افسردگي در نوجوان با علائم جسمي و روحي همراه است. البته افسردگي مخصوص نوجوان نيست و در هر سني ممکن است اتفاق بيفتد اماآمار آن در نوجوانان کم نيست.به طوري که يک نفر از هر 5 نوجوان از افسردگي رنج ميبرد. البته متاسفانه 70 درصد نوجوانان افسرده درمان درست و حسابي نميشوند و خوب اگر افسردگي آنان درمان نشود ممکن است عوارض بدي داشته باشد: افت تحصيلي، مشکلاتي در روابط اجتماعي، گرايش به مواد مخدر، رفتار جنسي پر خطر، افزايش بيماريهاي جسمي و دست زدن به خودکشي و... از جمله عوارض افسردگي درمان نشده در نوجوانان هستند.
شايعترين علامت افسردگي نوجوان، ناراحتي و غمگيني بيدليل نوجوان است. در ضمن نوجوان افسرده تحريکپذير و مضطرب است و با کوچکترين مسالهاي عصباني ميشود و داد و بيداد ميکند. گاهي ممکن است نوجوان افسرده علائم جسمي هم داشته باشد، مثلا اغلب اوقات از سردرد و دل درد شکايت کند. گاهي هم ممکن است دچار بي خوابي و تغيير عادات خواب شود و بيدليل گريه کند.
نوجوان افسرده بسيار حساس شده و تحمل شکست و رد شدن را ندارد، بنابر اين احساس ميکند که هيچ کس به فکر او نيست و کسي کمکي به او نميکند. اين افسردگي باعث دوري او از همسالان و دوستانش ميشود و او را از فعاليتهاي روزانه و مورد علاقهاش هم باز ميدارد. نوجوان افسرده معمولاً کمحرف ميشود و اعتماد به نفس خود را از دست ميدهد، گاهي احساس گناه و بي ارزش بودن ميکند. اين افکار و رفتارها از يک سو تمرکز و تصميمگيري را براي او مشکل ميسازد و از طرف ديگر باعث عدم موفقيت و در نتيجه شرمساري نوجوان ميشود. اين چرخه خطرناک همين طور ادامه مييابد.ممکن است حتي عادات غذا خوردن او هم عوض شود. نوجوان بسته با اينکه در اين زمان پرخوري کند يا بي اشتها شود؛ معمولاً دچار اضافه وزن يا لاغري بيش از حد ميشود. گاهي حرکات او کند و گاهي تند ميشود وممکن است حتي براي خلاصي از اين افکار آزار دهنده به مصرف مواد مخدر پناه ببرد. يا اينکه به فکر خود کشي بيفتد و دست به کارهاي خطرناک بزند.
از کجا بفهميم؟همانطور که قبلاً هم گفتيم تشخيص افسردگي در نوجوان ساده نيست، بنابر اين پزشک با توجه به شدت و مدتي که علائم طول کشيده و تأثيري که بر زندگي روزانهاش گذاشته تصميم ميگيرد که چه درماني را شروع کند. اگر شدت افسردگي خيلي زياد باشد حتي ممکن است نياز باشد که روانپزشک نوجوان را بستري کند. بهترين روش درمان براي افسردگي نوجوانان درمان ترکيبي است. منظور درماني است که هم از داروها براي تسکين علائم کمک ميگيرد و هم از درمانشناختي ـ رفتاري به شکل مشاوره و گفتوگو با نوجوان تا بتواند مهارتهاي لازم براي روبه رو شدن با افسردگي را ياد بگيرد.
اگر نوجوان هنوز به مرحله افسردگي نرسيده باشد باز هم در معرض خطر اين بيماري هست و لازم است با آموزش مهارتهاي لازم و تفکر مثبت او را در برابر افسردگي ايمن کنيد. اين نوجوانان را اگر مورد بيمهري و خشم قرار دهيد؛ در تلاش براي مقابله به مثل دچار خشم غيرقابل کنترل و تنفر نسبت به خانواده ميشوند.
ممکن است نوجوان شما منزوي باشد و از والدين، دوستان و مردم دوري کند. او ممکن است فکر کند هيچ کس واقعاً او را درک نميکند و برايش اهميت قائل نيست. به جاي اين که او را سرگردان کرده يا در اشتباه نگه داريد، محبت خود را به او ابراز کنيد و نشان دهيد واقعاً نگرانش هستيد. از طعنه و کنايه زدن و انتقاد خودداري کنيد، زيرا او اين عمل شما را طرد کردن خود تلقي ميکند.
چرا خودکشي؟در آمريکا سومين عامل مرگ نوجوانان خودکشي است. در اين کشور سالانه 5000 نوجوان بين 10 تا 24 سال خودکشي ميکنند. زيرا وقتي افسردگي درمان نشود نوجوان آن قدر نااميد ميشود که خيال ميکند تنها راه باقي مانده در زندگي او خودکشي است. پس اگر خداي ناکرده نوجوان شما هم افسرده است و اگر لجباز شده و با خشونت رفتار ميکند و اگر حرفهايي ميزند که شما متوجه ميشويد احساس گناه ميکند، اگر راجع به مرگ شعر ميگويدو نقاشي ميکشد و يا نسبت به مرگ حساس شده و از مرگ حرف ميزند و يا شما را تهديد ميکند که دست به خودکشي خواهد زد.. اگر وسايل و متعلقات خودش را به ديگران ميبخشد و از جمع و فعاليتهاي روزانه دوري ميکند؛ بهتر است مراقب او باشيد چون ممکن است دست به خودکشي بزند.
چرا و به چه علت؟
عدهاي معتقدند علت افسردگي، وجود احتمالي يک ژن بارز است که آمادگي آسيبپذيري دارد. در اين نظريه افسردگي يک اختلال ژنتيک است و نوجواناني که اعضاي خانوادهشان به افسردگي دچارند، بيشتر در معرض خطر ابتلا به اين بيماري هستند. برخي ديگرسعي کردهاند ثابت کنند که افسردگي ناشي از تغييرات بدني (مغزي و غدهاي) است اين مطالعات کمبود نوراپي نفرين را به عنوان عامل عمده در بروز افسردگي مشخص کردهاند.بطور معکوس هم در نتيجه افزايش نسبي دوپامين امکان بروز افسردگي وجود دارد.
بسياري از روانپزشکان باليني معتقدند استرسهاي محيطي و حوادث زندگي نقش مهمّي در بروز افسردگي دارند. بعضي از تحقيقات نيز وجود رابطه بين عوامل استرسزاي محيطي (مثل مرگ و فقدانها) و شروع افسردگي را تأييد کردهاند.
مهمترين عاملهاي سبب ساز افسردگي عوامل رواني هستند مانند: خشمهاي سرکوب شده، اتکاء و احتياج زياد به محبت ديگران، احساس حقارت و گناه شديد، اضطراب و ترس زياد و حالت دفاعي شديد در مقابل مسائل زندگي. همه اين موارد در طي دوران کودکي شکل ميگيرند، هرگاه ارتباط بين والدين (که معمولاً خود مشکل دارند) و کودک قطع شده و رفتار آنها سبب طرد کودک و جلوگيري از ابراز عواطف و خواستههايش شود زمينه بروز افسردگي آماده ميشود. همچنين رفتارهاي نابهنجار والدين مانند اضطراب زياد، عدم اعتماد به نفس، وسواس، احساس گناه شديد پرخاشگري، افسردگي و حساسيت زياد خود عامل مهمي در همانندسازي و تقويت رفتارهاي نابهنجار کودکان و نوجوانان است.
10 فرمان براي والدين نوجوان افسرده والدين يک نوجوان افسرده بودن و درست و سنجيده رفتار کردن، کار راحتي نيست. ميتوانيد از اين توصيهها کمک بگيريد:
1) اگر رفتار و اخلاق نوجوان شما به گونهاي است که مشکوک هستيد ممکن است افسرده شده باشد، با پزشک مشورت کنيد. اگر او سالم باشد ضرر نميکنيد اما اگر افسردگياش درمان نشود ممکن است اعتياد و خودکشي براي او به بار بياورد.
2) خانواده ميتواند پناه خوبي براي يک نوجوان افسرده باشد. با فرزندتان مهربان باشيد و به او اجازه دهيد که احساسات و افکارش را با شما در ميان بگذارد. روابط خوب و محکم با نوجوانتان به شما اين امکان را ميدهد که در همان مراحل اوليه افسردگي از حال او با خبر شويد و بتوانيد سريعتر اقدام کنيد. علائم افسردگي در نوجوانتان نبايد شما را ناراحت کند و مهمتر اين که رفتاري پرخاشگرانه با او نداشته باشيد و هرگز او را مسخره نکنيد.
3) گوش شنوا باشيد. از نصيحت کردن و فرمان دادن و دعوا کردن خودداري کنيد و سعي کنيد در عوض به مشکلات و احساسات فرزندتان گوش کنيد و بفهميد که چه چيزهايي ذهن او را درگير خودش کرده. درباره مشکلات خانواده هم به نحوي که بر آنها تاثير منفي نداشته باشد و آنها را نگران نکند. صحبت کنيد. در عين حال فرزند خود را تشويق کنيد تا احساسات خود يا هر نگراني ديگري که دارد را هر طور ميخواهد با شما در ميان بگذارد.
4) نوجوانتان را تشويق کنيد مهارتهاي مورد علاقهاش را ياد بگيرد.همين مهارتها ميتواندبه او انگيزه تلاش براي زندگي بدهد. مثلا اگر نقاشي يا ورزش خاصي را دوست دارد به او اجازه دهيد در آن زمينه پيشرفت کند. همچنين لازم است اين اطمينان را در آنها ايجاد کنيد که کاملاً طبيعي است گاهي بعضي چيزها را بخوبي ياد نگيرند و تنها چيزي که براي آموختن نياز دارند، زمان و تمرين بيشتر است.
5) موفقيت فرزندتان در يک زمينه کوچک را بزرگ کنيد و بگذاريد مغرور شود. اين تشويق به او کمک ميکند که استعداد خود را بشناسد و تلاش بيشتري براي کسب موفقيتهاي بيشتر کند.
6) از پيش داوري و قضاوت بيموقع خودداري کنيد. اجازه دهيد نوجوان گامهاي طبيعي خود را در مسير رشد بردارد و او را با انتظارات بيش از حد خود يا ايجاد ديگر مسئوليتهاي خانوادگي به زحمت نيندازيد
7) با آنها در مورد موضوعاتي نظير فشار همسالان، انتخاب يک برنامه روزمره، دوستيابي، مسائلي نظير سيگار کشيدن، مواد مخدر و مسائل جنسي تا حدي که امکان دارد و ميتواند براي آنها مفيد باشد، صحبت کنيد. دورادور او را تحت نظر داشته باشيد و با دوستانش هم آشنا باشيد.
8 ) اجازه دهيد فرزندتان در هر زماني که به شما نياز دارد، حتي اگر خسته هستيد، با شما حرف بزند و مسائلش را به شما بگويد. او را براي آخر هفته منتظر نگذاريد، اما در عين حال آنقدر در دسترس نباشيد که وقتي براي تنها بودن و خلوت کردن نداشته باشد.
9) برنامهاي بريزيد که فرزندتان شبها زود و به موقع به خواب برود. تحقيقات پزشکي نشان داده بچههايي که زودتر ميخوابند، خواب کافي داشته و کمتر به افسردگي مبتلا ميشوند. متخصصان انجمن خواب آمريکا اعلام کرده اند8 تا 9 ساعت خواب براي نوجوان شما لازم است. ديگر نظارت بر کافي بودن خواب با شما!
10) لازم است بدانيد کساني که داروهاي ضد افسردگي مصرف ميکنند ممکن است بيشتر به خودکشي فکر کنند و بنابر اين اگر نوجوان شما طبق توصيه پزشک داروي ضد افسردگي ميخورد ديگر با خيال راحت او را رها نکنيد. بلکه لازم است رفتار و اخلاق او را زير نظر داشته باشيد و مراقب علائم ميل به خودکشي باشيد تا بتوانيدبا پزشک درميان گذاشته و به موقع جلوي او را بگيريد.
علائم افسردگي:تغيير در عادتهاي غذايي و برنامة خواب (خوردن و خوابيدن بسيار زياد يا بسيار کم)
تغييرات قابل توجه در وزن (افزايش يا کاهش)
بيعلاقگي نوجوان به حضور در مدرسه يا کاهش کارايي در مدرسه
گوشهگيري، کناره گيري از دوستان يا اعضاي خانواده
بروز عصبانيت و طغيان ناگهاني
بيقراري يا اضطراب عمومي
واکنش تند دربرابر انتقاد، حتي انتقاد سازنده
بيعلاقگي و خودداري از شرکت در تفريحات و سرگرميهايي که پيش از اين، به آنها علاقهمند بودهاند
دودلي، عدم تمرکز، فراموشکاري
احساس بيارزش بودن و گناه
شکايتهاي پيدرپي از بيماري درعين سلامت کامل جسمي
نداشتن انگيزه و اشتياق براي زندگي روزمره
استفاده از مواد مخدر و الکل
فکر کردن و حرف زدن درباره خودکشي
جعبه متن
دكتر مهشيد چايچي