مقاله ای از پزشک متخصص بیهوشی (زایمان بدون درد !)
birth.jpg
تاریخچه زایمان بیدرد
اولین بار در سال ۱۸۵۳ برای زایمان ملکه ویکتوریا از کلروفورم استفاده شد.
شیوة بیحسی موضعی نخاعی (اسپاینال/ spinal) را در سال ۱۸۹۹ دکتر بیر (Bier) معرفی کرد و در سال ۱۹۰۷ استفاده از آن در شاخههای مختلف جراحی متداول گردید. اما روش بیحسی موضعی دور نخاعی (اپیدورال/ epidural) در سال ۱۹۶۰ برای ایجاد بیدردی در زایمان طبیعی به کار گرفته شد. چند سال بعد، پزشکان دریافتند که این شیوه به سلامت مادر و جنین لطمهای وارد نمیکند. بدین ترتیب استفاده از روشهای القای بیدردی به هنگام زایمان مرسوم شد.
انواع روشهای بیدردی
روشهای زایمان بیدرد روشهای مورد استفاده برای بیدردسازی زایمان به دو گروه دارویی و غیردارویی تقسیم میشوند. از جملة روشهای بیدردسازی غیردارویی، آماده کردن روحی و روانی زنِ باردار برای قبول و گذراندن یک زایمان طبیعی است. اگر زنی در هنگام تولد فرزند اول خود با مراحل مختلف زایمانی آشنا باشد و با انگیزهای قوی زایمان را شروع کند، دردی معادل درد یک زنِ چندزا را تجربه خواهد کرد؛ در صورتی که زنانِ آموزشندیده دردهای شدیدتری را تجربه خواهند کرد.
روشهای غیردارویی نیاز به زمان دارند و آموزش مادر از چندین ماه قبل از زمان زایمان آغازمیشود. القای خواب یا هیپنوتیزم، مراقبتهای روحی و روانی، طب سوزنی، تحریک الکتریکی پوست (TENS)، زایمان در آب، ماساژ و آرمش (Relaxation) از دیگر روشهای پیشنهادی هستند. بهطور کلی، روشهای غیردارویی بیدردسازی زایمان درد را به تمامی از بین نمیبرند و ما مجبوریم که از روشهای دیگری نیز در کنار آنها استفاده کنیم.
در این موارد باید به مادر تذکر داده شود که بیدردی کامل نیست. روشهای بیدردی دارویی به سه دسته تقسیمبندی میشوند. یکی از آنها استفاده از گازهای استنشاقی است. گاز O2N شایعترین و قدیمیترین داروی استنشاقی مصرفی در این مورد است. در روش تزریق دارو، از انواع مخدرها و آرامبخشها برای کاستن از اضطراب حین زایمان و، به درجاتی، تخفیف درد استفاده میشود. اما پرکاربردترین روش، بهرهگیری از بیحسی موضعی است. داروی بیحسی در مرحلة مشخصی از زایمان، از طریق سوزنی که در ناحیة کمر فرو میرود، به فضای دور نخاعی، نخاعی و گاه هر دو تزریق میشود. بیدردی ایجادشده در این روش نسبتاً کامل است.
اغلب کشورهای پیشرفته امریکایی و اروپایی بیش از ۳ دهه است که به دلیل خطر بی هوشی ـ جراحی و عوارض عمل سزارین روش زایمان بدون درد متداول شده است در واقع پزشکان و متخصصان معتقدند با تکنیک های جدید و بدون عوارضی که برای انجام زایمان بدون درد در اختیار است دیگر هیچ خانم بارداری نباید هنگام زایمان درد شدید آن را متحمل شود این روش همچنین از افزایش تعداد سزارینهایی که به دلیل ترس از درد زایمان انجام می شوند به تعداد چشمگیری کاسته است.
در کشور ما نیز در سالهای اخیر این روش در برخی از مراکز به عنوان یکی از شیوه های نوین زایمان به کار می رود به دلیل افزایش میزان سزارین های غیر ضروری و انتخابی و عوارض ناشی از آن وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با صدور بخشنامهای انجام روش زایمان بدون درد را در کلیه مراکز درمانی و زایشگاه های دولتی و دانشگاهی ترویج کرده است. به عبارت دیگر استفاده از این شیوه زایمان یکی از روشهایی است که در آینده ای نه چندان دور در کشور ما نیز جایگزین مناسبی باری پیشگیری از عوارض ناشی از سزارین ها و دردهای زایمان طبیعی خواهد بود. با شناخت کامل این روش به طور قطع انتخاب اول زنان برای زایمان به شمار می رود.
نگرش اغلب افراد نسبت به زایمان بدون درد یک نگرش توام با ترس و دلهره یابه تصور برخی ترس از فلج شدن به دلیل تزریق در مایع نخاعی است. د در چارچوب بی هوشی میزان دارویی که در زایمان بی درد استفاده می کنیم بسیار کمتر از میزان دارویی است که برای سزارین به کار می رود و احتمال ایجاد عوارض وابسته به بی هوشی در سزارین خیلی بیشتر از زایمان بدون درد است. و اگر این روش کاملا کنترل شده باشد و توسط افراد با تجربه انجام شود هیچ خطری برای بیمار نخواهد داشت ضمن آن که برای جنین نیز کاملا بی خطر است.و انجام این روش به دلیل کاستن از عوارض روی مادر و نوزاد و همچنین هزینه های کمتر آن به بانوان باردار توصیه می کند این در حالی است که بیماران به دلیل ناآشنا بودن با این روش ظریف و بدون خظر هنوز از انجام آن وحشت دارند.
سزارین یا زایمان طبیعی
به طور کلی سزارین که در واقع درمانی برای زایمان های مشکل و خطرآفرین محسوب میشود امروزه به علل مختلف در جوامع گوناگون و بویژه در شهرها رواج زیادی یافته است. دوره درد و ناتوانی نسبتاْطولانی مدت مادران وعوارض داروهای بیهوشی در نوزادان و مادران و نیز امکان پارگی رحم در زایمان های بعدی از معایب سزارین به شمار می آیند. از سوی دیگر پزشکان معتقدند سزارین تنها در موارد عدم امکان انجام زایمان طبیعی یا مواردی که سلامت و زندگی مادر ، جنین یا هر دوی آنها در خطر است به عنوان روش زایمان نجات بخش است.
سزارین عوارضی دارد که زایمان طبیعی ندارد. از آن جمله عفونت لگنی پس از سزارین تقریبا ۳۰ برابر بیش از زایمان طبیعی است و شخصی که یک بار سزارین شده باشد به احتمال زیاد دیگر قادر به زایمان طبیعی نخواهد بود و باید عمل جراحی مجددی را متحمل شود به همه اینها باید هزینه های سنگین سزارین را نیز اضافه کرد. متخصصان زنان و زایمان معتقدند خطر زایمان سزارین بسیار بیش از زایمان طبیعی است و از این رو سزارین نباید اولین انتخاب باشد مگر به تشخیص پزشک متخصص هم اکنون درکشورهای پیشرفته نیز روز به روز از میزان سزارین ها کاسته و روش زایمان طبیعی با شیوه زایمان بدون درد جایگزین آن شده است حتی در کشورهای همسایه مانند :امارات ـ قطر ـ ترکیه و حتی عراق از روش زایمان بی درد به وفور استفاده می شود.
جعبه متن
مجله پزشکی