[Zohreh Gholami]

ابوریحان بیرونی پایه ‎ریز تفکر پوزیتویستی

کارشناس ادبی و فلسفی با اشاره ویژگی های خاص ابوریحان بیرونی یادآور شد: آنچه او را از دیگر چهره‎های علمی و فلسفی متمایز می‎سازد نگاهی است که به عقلانیت و کشف حقیقت از راه علم و تجربه دارد.

دکتر محمد بقایی ماکان به مناسبت روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی درباره او و جایگاه و دستاوردهایش در فلسفه اسلامی گفت: ابوریحان بیرونی بی تردید از درخشانترین چهره‎های علمی نه تنها تاریخ ایران بلکه تاریخ جهان است. او در بسیاری از حوزه‎های تجربی دیدگاهها و نظرات تازه‎ای ارائه داده است. از جمله در ریاضیات، فیزیک، تاریخ، معدن شناسی، داروشناسی، نجوم و دیگر علوم دنیای قدیم.

وی افزود: ولی آنچه در این میان او را از دیگر چهره‎های علمی و فلسفی متمایز می‎سازد نگاهی است که به عقلانیت و کشف حقیقت از راه علم و تجربه دارد. یعنی آنچه هزار سال پس از وی در غرب به پوزیتویسم معروف افتاد و منسوب به اگوست کنت فیلسوف قرن نوزدهم فرانسوی است .

مؤل"ابوریحان و پوزیتویسم" ادامه داد: احکام مابعد الطبیعی را که بیرون از تجربه حسی بوده‎اند به این دلیل که با دانش تجربی سازگار نیستند در خور توجه ندانسته و همانند کانت آنها را محترمانه تا اطلاع ثانوی به بایگانی ذهن سپرد.

این کارشناس ادبی و فلسفی اظهار داشت: فلسفه ابوریحان بر این اصل استوار است که معرفت موثق فقط با ادراکات حسی، حاصل می‎شود که عقل استدلالی (نه عقل شهودی یا شرعی) آنها را به هم پیوند می‎دهد.

وی در مورد آثار و نوشته‎های ابوریحان گفت: در تمامی آثار ابوریحان مانند آثارالباقیه، ماللهند، التفهیم، قانون مسعودی، الجماهیر، پاتنجلی که نزدیک به سی اثر را شامل می‎شود روح دانش تجربی و مطالعه عینی مشهود است. در همه آثارش تأکید بر این دارد که هر آنچه نور خورشید بر آن می‎تابد برای شناخت ما کفایت می‎کند و آنچه در فراسوی این نور قرار دارد هرچند وسعتی نامحدود داشته باشد فایده‏ای عایدمان نمی‏سازد. زیرا حواس نمی‎توانند چیزهایی که نور خورشید به آنها نمی‏رسد ادراک کنند و آنچه را هم که حواس نتوانند ادراک کنند نمی‎توانیم بشناسیم.

بقایی ماکان یادآور شد: به نظر نمی‏رسد پوزیتویستها معنایی بیشتر و حتی قانع کننده تر از این دیدگاه متفکر بزرگ ایرانی یعنی ابوریحان بیرونی داشته باشند. بنابراین این اندیشمند بی مانند را می‎توان پایه‎ریزتفکر پوزیتویستی در جهان دانست.