[Zohreh Gholami]

جعبه سیاه هواپیما *سيستم‌هاي FDR و CVR*

با بروز هر سانحه‌اي براي يک هواپيما سوالات زيادي در مورد علت سقوط هواپيما مطرح مي‌شود. پاسخ به اين سوالات به کمک سيستم‌هاي FDR و CVR که در مجموع جعبه سياه ناميده مي‌شود، انجام مي‌گيرد. اين سيستم‌ها که هر يک قيمتي بين 10 تا 15 هزار دلار دارند، جزئيات پرواز را در طول پرواز ضبط مي‌کنند.

سانحه هاي هوايي معمولا داراي بازتاب جهاني بوده با توجه به وجود سوخت قابل اشتعال، سرعت و ارتفاع زياد در سوانح صدمه زيادي به هواپيما و مسافرين وارد مي شود که همين امر بررسي سوانح و علت يابي را مشکل و در بعضي اوقات غير ممکن مي سازد. بر اين اساس سازمان هاي بين المللي هوانوردي براي حل اين مشکل تصميم به نصب دستگاه هايي گرفتند تا اطلاعات پروازي قسمت هاي مختلف هواپيما در آن ضبط و نگهداري گردد تا در صورت نياز از اطلاعات آن جهت بررسي و يافتن علت حوادث استفاده شده و سپس با انجام اقدامات اصلاحي از سوانح بعدي جلوگيري به عمل آيد.

سازمان هاي هوايي بين المللي با اعمال استانداردهاي اجباري جهت استفاده از سامانه هاي جديد ايمني، ناوبري ماهواره اي، سامانه هاي جلوگيري از برخورد هواپيما با هواپيما و هواپيما با زمين و ده ها سامانه ديگر سوانح را به حداقل رسانيده اند. در انواع اوليه اين سامانه با نصب چند حسگر در قسمت هاي مختلف و همچنين دريافت سيگنال از برخي سامانه هاي هواپيما اطلاعات جمع آوري شده جهت ضبط به جعبه سياه هواپيماها (FDR) ارسال مي شود.

اين اطلاعات عبارت است از مقدار فشار پيتوت و استاتيک (از روي اين دو مي توان سرعت، ارتفاع و سرعت عمودي را محاسبه کرد)، جهت پرواز هواپيما، شتاب هاي افقي، عرضي و عمودي وارده به هواپيما که توسط شتاب سنج حس مي شد در يک نوار آلومينيومي ضد حريق و در برخي انواع جديدتردر حافظه الکترونيکي ضبط مي گرديدند.

اين سامانه در کابين خلبان داراي يک پنل کنترل است که مي توان تاريخ و شماره پرواز را از روي آن وارد نمود تا معلوم شود اطلاعات ضبط شده مربوط به کدام پرواز مي باشد، چراغي نيز در اين پنل قرار داده شده تا در صورت بروز خرابي در جعبه سياه روشن گردد و خلبان را مطلع سازد.

با پيشرفت علوم و ساخته شدن هواپيماهاي مدرن نصب سامانه DFDR که نوع ديجيتالي آن است اجباري گرديد که در اين نوع تعداد زيادي حسگر در قسمت هاي مختلف هواپيما نصب و اطلاعات موقعيت فرامين، روشن / خاموش بودن برخي سامانه ها، پارامترهاي موتور و ... که مي تواند اين اطلاعات بصورت آنالوگ، ديجيتال و ... باشد به دستگاه واسطه اي به نام F.D.A.U که در شکل زير آمده داده مي شود. وظيفه اين قسمت تبديل اين اطلاعات به فرمت ديجيتال و سپس قرار دادن آنها به صورت سريال و ارسال آنها توسط يک خط انتقال به DFDR جهت ضبط مي باشد. اطلاعات ضبط شده در DFDR بسيار وسيع بوده و قابل بازخواني و تفسير توسط دستگاه هاي موجود در سازمان هاي ذيربط مي باشد.

 DFDR در قسمت دم هواپيما که معمولا در سوانح صدمه کمتري مي بيند نصب مي گردد که قسمتي از آن حافظه دستگاه است که ضد حريق و ضد ضربه مي باشد و قادر است اطلاعات 25 ساعت آخر پرواز را در خود نگه دارد، اطلاعات جديد روي اطلاعات قبلي ضبط مي گردد. در اين نوع در برخي هواپيماها داخل کابين خلبان يک پنل موجود است که مي توان ضمن وارد کردن شماره پرواز و تاريخ از خرابي هاي مختلف با روشن شدن چراغ زرد مخصوص هر يک آگاه شد. در هواپيماهاي مدرن پنل فوق وجود نداشته و اطلاعات ورودي به صورت خودکار از طريق سامانه هاي مخصوص وارد مي شود و در صورت خرابي سامانه نيز به جاي چراغ از پيغام هاي نوشتاري در نشان دهنده هاي مرکزي جهت اطلاع به خلبان استفاده مي شود.

جعبه سياه هواپيماها طوري طراحي شده مي گردد تا با روشن شدن موتور به صورت خودکار به کار بيفتد، در برخي موارد از روي پنل قبل از روشن شدن موتور نيز مي توان آنرا فعال نمود.

نکات مهم:
1. جهت بازخواني اطلاعات ضبط شده، جعبه سياه از هواپيما باز و به مراکزي که به همين منظور به وجود آمده ارسال مي گردد که سخت افزار بازخواني و نرم افزار بررسي اطلاعات و تفسير در آنجا موجود مي باشد.

2. بر عکس نام معروف آن (جعبه سياه) رنگ اين جعبه نارنجي بوده و با داشتن نوارهاي شب نماي سفيد يافتن آن در روز و شب آسان تر مي گردد.

 

جعبه متن

منابع:
aerospace.com
ويکيپديا
سامانه هاي الکترونيکي هواپيما نوشته رضا علمداري