همه چیز درباره شاتل های فضایی

نویسنده Zohreh Gholami, بعد از ظهر 12:55:32 - 08/26/11

« راکت موتور *ROCKET-MOTOR* | سیستم سوخت هواپیما و شناسایی حریق و اطفا آن در هواپیما »

0 اعضا و 1 مهمان درحال دیدن موضوع.

Zohreh Gholami

همه چیز درباره شاتل های فضایی
(بخش اول)

پایان راه شاتل های فضایی

بروس مک اندلس، فضا نورد پیشین ناسا، یکی از معروف ترین فضا نوردان دوره شاتل ها است. آزمایش معروفی که وی با صندلی موتور دار فضایی انجام داد به تصویری فراموش نشدنی از آزمایش های انسان در مدار تبدیل شد. او با کمک صندلی موتور دارش بدون آنکه توسط بند یا اتصالی به شاتل متصل باشد برروی صندلی اش از شاتل دور شد و برای مدتی به قمری کوچک و انسانی برای زمین تبدیل شد. وی یادداشتی را درباره پایان دوره شاتل ها نوشته است که در ادامه می خوانید.
[/size]
27.jpg

هر نوع نگاهی به گذشته شاتل ها باید با یادآوری این نکته آغاز شود که این برنامه در اصل با نام «سامانه حمل و نقل فضایی ملی» یا "The National Space Transportation System"  آغاز شد. این نام در حقیقت اشاره هایی در دل خود دارد حرف تعریف در این عبارت یا همان The در واقع نشان دهنده این بود که این برنامه تنها برنامه از این دست باید باشد و کلمه ملی در آن نشان دهنده این واقعیت بود که این برنامه باید به همه پرتاب های ایالات متحده  توسعه پیدا کند و پاسخگوی نیاز همه مشتریان فضایی آمریکا باشد. در نتیجه این برنامه که NSTS خوانده می شد می بایست تنها راه ورود به فضا برای مشتریان فضایی آمریکایی (یعنی سازمان هایی مانند ناسا، سازمان های نظامی، NOAA، سازمان های تجاری و علمی و همه و همه ) باشد و همچنین تا جایی که می تواند بازار بین المللی این امور را نیز به دست گیرد و مشتریان بین المللی پیدا کند. بر مبنای همین دیدگاه بود که برنامه اولیه از 500 پرواز فضایی در این برنامه برای 10 سال نخست آن صحبت می کرد که تقریبا معادل یک پرواز در هر هفته بود. من نسبت به اینکه بتوانیم به 50 پرواز در هر سال دست پیدا کنیم بدبین بودم اما فکر می کردم رسیدن به 25 پرواز در سال امری شدنی و ممکن است. این تعداد پرواز برای اینکه بتوانیم هزینه های هر پرواز و همچنین نرخ فرستادن تجهیزات به ازای هر کیلوگرم به فضا را کاهش دهیم ضروری بود. برای اینکه هزینه هر پرواز به عدد معقولی کاهش پیدا کند چاره ای جز افزایش تعداد پرواز ها نبود تا بودجه کل سرشکن شود.

حادثه انفجاز شاتل چلنجر (در ماموریت STS 51-L) تمام این داستان را در دو جهت تغییر داد. کمیسیون تحقیق در باره این حادثه به سرپرستی وزیر امور خارجه سابق ویلیام پ. راجرز، در گزارش نهایی خود توصیه کرد که ناسا نباید جان انسان ها (منظور خدمه شاتل های فضایی بود) را برای حمل محموله هایی به فضا که می توان آنها را با راکت های غیر سرنشین دار به فضا فرستاد، در خطر قرار دهد و همچنین نباید با اعزام فضانوردان غیر حرفه ای نظیر معلمان، روزنامه نگاران و سیساتمداران، خدمه و خود آنها را با خطر مواجه کرد (در پرواز چلنجر برای اولین بار یک معلم به همراه تیم فضا نوردان عازم مدار زمین بود). از سوی دیگر، وقفه 2 سال و نیمه ای که بعد از این حادثه و به واسطه تحقیق برروی آن و ارتقای مهندسی شاتل، در این برنامه افتاد نیازمند این بود که سیستم های پرتابگر جایگزینی معرفی شده و مورد استفاده قرار گیرند. سامانه هایی نظیر تایتان (Titan-34D) تا بتوان این شکاف و خلا را پر کرد. با این چشم انداز بود که دیگر هیچ گاه شاتل های فضایی نتواستند به جایی برسند که از نظر مالی مقرون به صرفه باشند.

28.jpg

با وجود این شاتل های فضایی از بسیاری از جهات یک دستاورد فنی بی نظیر به شمار می روند که رکوردهای بی نظیری به دست آورده اند:
1.شاتل ها اولین سیستم پرتابه های فضایی بودند ( و هستند) که بخش عمده ای از آنها قابل استفاده مجدد است و توانسته اند 135 ماموریت را به انجام برسانند.

2.آنها این قابلیت را دارند که حجم زیادی از محموله ها را از مدار زمین به زمین باز گردانند و این چیزی است که هیچ سامانه دیگری حتی به آن نزدیک هم نشده است . شاتل ها در پایان ماموریت برروی باند، فرود می آیند.

3.این سامانه از موتورهای دارای قابلیت بالا و قابل استفاده مجدد هیدروژن مایع / اکسیژن مایع استفاده می کنند.

4.این سامانه نخستین پیشگام هواپیماهای بزرگی بود که از سیستم های ناوبری دیجیتال استفاده می کردند و بعد ها در نسل هواپیماهای غول پیکر مانند بوینگ 777 و ایرباس A320 مورد استفاده قرار گرفت.

5.این شاتل ها قابلیت به همراه بردن تعداد بالایی از خدمه (بیش از 8 نفر) را داشتند و به آنها حریم خصوصی قابل قبولی را اریه می کردند که به ویژه در پروازهایی که حضور همزمان زنان و مردان را نیاز داشت کارآمد بود و همچنین می توانستند از 5 راهپیمایی فضایی پشتیبانی کنند. (نظیر آنچه در ماموریت تعمیر هابل مورد استفاده واقع شد)

6. در این شاتل ها برای اولین بار از سامانه سپر حرارتی استفاده شد که درآن کاشی های مخصوص دما را بازتابش می کردند و این خلاف نمونه های قبلی بود.

7.شاتل ها قابلیت شکار و بازیابی ماهواره های کوچک را از مدارهای پایین داشتند.

 

اما در کنار این محسنات، این شاتل ها از نقاط ضعفی هم رنج می بردند که مهمترین آنها نبود یک سیستم فرار مطمئن بود. بعد از 4 پرواز آزمایشی اولیه که در آنها سیستم صندلی فرار (مشابه صندلی جت های جنگی) برای 2 فضانورد در نظر گرفته شده بود ،ناسا اعلام کرد شاتل ها به اندازه هواپیماهای مسافربری خطوط تجاری از امنیت برخوردارند. این باور تا زمان حادثه چلنجر باقی ماند. در آن هنگام هم دیگر طراحی یک سیستم فرار کارآمد و موثر هم خیلی دیرهنگام و هم خیلی هزینه بر ارزیابی شد. خود من تنها یک بار و در سال 1961 (در نیروی هوایی) بود که به سیستم نجات احتیاج پیدا کردم اما بی نهایت خوش شانس و خوشحالم که آن سیستم در آن موقع به خوبی عمل کرد.

29.jpg

یکی دیگر از نقاط ضعف شاتل های فضایی در این بود که نمی توانستند مراحل فرود را به طور کاملا اتوماتیک به انجام برسانند. اگرچه در طراحی شاتل ها این مورد از ابتدا مد نظر قرار گرفته بود و این سفینه ها به سیستم های مورد نیاز این کار نظیر سیستم پویش مایکرو ویوی فرود و تمام سیستم های مورد نیاز محاسباتی کابین مجهز شده بود اما هیچگاه از این قابلیت استفاده نشد. در تمام فرودهای شاتل ها فرمانده فضاپیما یکی ، دو دقیقه قبل از تماس با زمین کنترل دستی شاتل را به دست می گرفت . اگرچه انجام چنین فرودی بسیار جذاب است اما از نظر مالی هم بسیار گران در می آید . چرا که خلبانان شاتل نیازمند طی کردن دوره های تخصصی و حرفه ای برای این کار هستند. این نکته مهمی است و در نظر داشته باشید فضانورد آینده ای که از ماموریت 5/2 ساله به مقصد مریخ قرار است به زمین باز گردد دارای توانایی ها و دقت فضا نوردی که از یک ماموریت 2 هفته ای در مدار نزدیک زمین به خانه بر می گردد نیست و توانایی فرود خودکار باید مورد توجه جدی قرار می گرفت.

از سوی دیگر شاتل های فضایی هیچگاه بیش از مدارهای ارتفاع پایین (
LEO) به عمق فضا نفوذ نکردند. با توجه به وزن فضاپیما  پیچیدگی های پرتاب آن که شامل مواردی مثل تانک های بیرونی سوخت و امثال آن می شد و همینطور علی رغم سیستم موتورهای قابل مانور در فضا و سامانه بال ها و ساختار آیرو دینامیک مناسب فرود، این شاتل ها در دنیای واقعی برای سفر به مدار ماه و برگشتن از آن بسیار سنگین بودند. ضمن اینکه سرعت بالاتری که در هنگام بازگشت از ماه و در هنگام ورود به جو زمین سفینه با آن مواجه می شد ، در مقایسه با سرعتی که ناشی از بازگشت مرحله به مرحله  از مدارهای پایین (چیزی در حدود 300 تا 500 کیلومتری سطح زمین) بود عملا باعث تولید حرارات بیشتری می شد و سپر های حرارتی شاتل می بایست می توانستند 40 درصد انرژی بیشتری را دفع کنند که این کار بدون طراحی های اساسی و نوسازی مجدد جدی سفینه غیر ممکن بود. در نتیجه میل ایالات متحده به سفر به دور دست و گسترده تر کردن مرزهای فضا برای انسان و سفر به سیارک ها، اقمار مریخ و در نهایت فرود برروی مریخ نیازمند ابزار دیگر و سیستم دیگری بود.

 بر مبنای فرهنگ رایج در ایالات متحده دولت تنها باید مسولیت چیزهایی را بر عهده بگیرد که بخش خصوصی از انجام آن عاجزند و کار آفرینان مستقل نمی توانند از عهده آن برآیند. ما اکنون در صنایع فضایی به جایی رسیده ایم که بخش خصوصی توانایی ساخت و کنترل پرتابه های فضایی، سیستم حمل و نقل بار به ایستگاه فضایی و حتی سفرهای سرنشین دار را به دست آورده است. برای مثال یک نمونه بدیع سیستم حمل و نقل فضایی که قابل مقایسه با سامانه های پرتاب فضایی آرین اروپایی است، سامانه ای است که از ایده های مطرح شده در رقابت ایکس پرایز نشئت گرفت و بخش خصوصی آن را ساخته است. سیستمی به نام اسپیس – ایکس فالکون 9  (Space-X Falcon 9)  به همراه سامانه محموله بار اژدها (Dragon) که انتظار می رود در اواخر سال 2011 اولین پرواز خود را انجام دهد. درمورد سفرهای سرنشین دار اگرچه پیش از این تلاش هایی توسط بخش خصوصی انجام شده است اما این تلاش ها زیر سایه شبح سنگین شاتل های فضایی مورد توجه جدی قرار نمی گرفت و علاقه سرمایه گذاران را جلب نمی کرد. حداقل حسن بازنشستگی شاتل های فضایی این است که این محدودیت را از پیش پای سرمایه گذاران پروازهای فضایی سرنشین دار بخش خصوصی بر می دارد.

با وجود اینکه استرس و فشارهای عصبی ناشی از پرواز و بازگشت مجدد به زمین برروی خدمه تا حداقل کاهش پیدا کرده تا افراد معمولی توان سفر به فضا را داشته باشند و حتی جان گلن 76 ساله به عنوان تکنسین پرواز دوباره با شاتل ها به فضا و بدون هیچ مشکلی سفر کرد اما همه این ها باعث نشد تا درها به روی پروازهای افراد بخش خصوصی یا همان توریسم فضایی باز شود. سیاست های سختگیرانه ناسا باعث شد تا افراد بخش خصوصی به توافقی با روسیه درست پیدا کنند تا چنین پروازهایی را با سفینه های سایوز روسی به مدار زمین انجام دهند. تا کنون چند نفری به عنوان توریست فضایی چنین سفری را تجربه کرده اند. افرادی که عملکرد انها در هنگام این سفر بسیار قابل احترام بوده است.

Zohreh Gholami

(بخش دوم)

پایان افسانه شاتل ها

پنجشنبه 30 تیر 1390 آخرین شاتل فضایی از سفر 13 روزه خود به زمین بازگشت تا دوره سی ساله‌ای را که از امید و آرزو و یأس و اندوه پر شده است به پایان برساند. به این ترتیب و پس از انجام 135 ماموریت فضایی، برنامه پروازهای شاتل ها برای همیشه بسته شد. اقدامی که همچنین باعث بیکار شدن حدود 3000 نفر خواهد شد.
30.jpg

هنگامی که دوران آپولوها در حال اتمام بود، سیاست‌های فضایی آمریکا در بخش پروازهای سرنشین‌دار توسط  نیکسون به مدارگردی در اطراف زمین محدود شد تا بودجه‌های کلان برنامه‌‌های جاه‌طلبانه‌ای مثل سفر انسان به مریخ، صرف کارهای مهمتری البته از نظر وی و مشاورانش، گردد. همه این رویدادها و تصمیم‌گیری‌ها در نهایت به نفع تخیل تازه پرداخته شده‌ای از آب درآمد که در سالهای بعد به بزرگترین دستاورد فناورانه آمریکا در فضا یعنی شاتل های فضایی تبدیل شد. اکنون در حدود سی سال پس از ارائه آن طرح عظیم در ساعت 05:57 بامداد روز پنجشنبه به وقت محلی، سالن کنترل مرکز فضایی کندی پس از فرود موفقیت آمیز آخرین پروژه شاتل ها این پیام را ارسال کرد:

" ماموریت انجام شد. آتلانتیس در خانه است، سفر تمام شد. این لحظه ای تاریخی و خوشآیند است."

کریس فرگوسن، فرمانده آتلانتیس پس از فرود این شاتل اظهار داشت:
 "ماموریت ما تکمیل شد. پس از خدمت به دنیا برای بیش از 30 سال، شاتل فضایی جای خود را در تاریخ یافته و به نقطه پایان رسیده است. شاتل فضایی روش نگاه ما به دنیا و روش نگاه ما به جهان را تغییر داد. ما امروز بسیار پرشور هستیم اما یک چیز مسلم است: اکتشافات تمام نشده است."

در طی ماموریت 13 روزه آتلانتیس، خدمه آن غذا و سایر ملزومات حیاتی را به ایستگاه فضایی بین‌المللی تحویل دادند. از این پس ایستگاه فضایی برای تامین نیازهای خود و انتقال فضانوردان، تنها متکی به فضاپیمای روسی سایوز خواهد بود.

31.jpg

برای تشویق این شرکت‌ها، خدمه آتلانتیس پرچم ویژه مربوط به 30 سال پیش و اولین ماموریت پرواز شاتل را در ایستگاه فضایی بین المللی به امانت گذاشتند. نخستین پرواز تجاری که بتواند به ایستگاه فضایی برسد، می‌تواند این پرچم را به عنوان جایزه خود از فضانوردان ایستگاه دریافت کند.

32.jpg

30 سال موفقیت شاتل ها از 12 آوریل 1981 آغاز شد. در طول این 30 سال شاتلها شاهد دو حادثه دلخراش بودند که اولی در 28 ژانویه 1986، با انفجار شاتل چلنجر و دومی در اول فوریه 2003 با انفجار شاتل کلمبیا رقم خورد. نگهداری شاتل ها در حدود 3 میلیارد دلار در سال برای ناسا هزینه داشت.

آتلانتیس برخلاف دو برادر دیگرش دوران بازنشستگی خود را در مرکز فضایی کندی می گذراند. شاتل دیسکاوری به موزه ملی هوافضای اسمیت سونیان در واشنگتن و اندیور به مرکز فضایی کالیفرنیا در لس آنجلس رفته است. از همین حالا حدس و گمان‌ها آغاز شده است. بسیاری در آمریکا از خود می پرسند که آیا فضانوردان آنها که روزگاری با هر قدمی که در سطح ماه بر می‌داشتند، فخری هم به روس‌ها می‌فروختند، باید چشم به گشاده دستی این رقیب سنتی بدوزند تا جایی در کپسول کهنه‌کار فضایی آنها، سایوز  برای آمریکاییان کنار گذاشته شود.

 البته چینی‌ها هم که از هر آب گل آلودی ماهی می گیرند شاید نتوانند از این بازار چند صد میلیارد دلاری بگذرند و کپسول فضایی سرنشین‌دار خود را که دو باری هم امتحان پس داده است را زودتر برای حمل و نقل مسافر به تاکسی تبدیل کنند. کسی نمی‌داند اما شاید شرکت‌های بزرگی هم در داخل خاک آمریکا مشغول توسعه سیستم‌های فضایی خود هستند تا بار دیگر بازار اصلی سفر به فضا در داخل این کشور باقی بماند.

هر اتفاقی که بیافتد یک چیز از همین الان کاملا مشخص است و آن قلب‌های بسیاری است که از ندیدن شاتل‌های فضایی، این ابر فضاپیماهی پرهزینه در مدار زمین اندوهگین خواهند شد. شاتل‌های فضایی با آن هیبت و مکنت هالیوودی و آن پخش‌های مستقیم پرتاب، با آن داستان‌های هیجان‌انگیزی که از زبان فضانوردانش شنیده شده و آن همه تأثیر شگرفی که در علاقمند ساختن صدها هزار کودک و نوجوان به مقوله علم و فناوری داشته است و از همه مهم تر آن همه جان‌های با ارزشی که در طول طراحی، ساخت، آماده‌سازی و پرواز شاتل‌ها گرفته شده، هیچگاه از یادها نخواهند رفت.

33.jpg
تصویر چپ: کریس بری و پدرش در سال 1981 و هنگام اولین پرواز شاتلتصویر راست: سال 2011 هنگام آخرین پرتاب شاتل

Zohreh Gholami

(بخش سوم)

داستان مصور شاتل آتلانتیس

داستان سفرهای فضایی که شاتل ها نقش اول آن را بر عهده داشتند با بازگشت شاتل آتلانتیس از آخرین ماموریتش به سر رسید و از این پس فضاپیماهای سایوز روسی و بخش خصوصی سکان دار انتقال انسان به ایستگاه فضایی هستند. شاتل های فضایی با تمام خاطرات تلخ و شیرینشان اکنون به موزه ها منتقل می شوند تا منبعی الهام بخش برای فعالیت های آینده نوع بشر باشند. آنچه در ادامه مشاهده می کنید داستان مصور آخرین پرواز شاتل فضایی آتلانتیس است. داستانی که شاید سال ها بعد به یکی از بزرگترین خاطرات زندگیمان تبدیل شود.
[/size]
 قبل از ماموریت های فضایی شاتل ها، چنین تصاویری از خدمه فضاپیما گرفته می شود تا برای کارهایی نظیر تبلیغات از آن استفاده شود. در این تصویر کریستوفر فرگوسنف فرمانده عملیات نفر دوم از راست، داگلاس هارلی نفر دوم از چپ به عنوان خلبان ماموریت،ساندرا مگنوس نفر اول از راست و رکس والهیلم نفر اول از چپبه عنوان کارشناسان عملیات حضور دارند.

34.jpg

کارکنان و خدمه آخرین ماموریت شاتل آتلانتیس با در دست داشتن بنری که روی آن نوشته شده است : " ما پشت سر تو هستیم آتلانتیس" به بزرگداشت خدمات این غول آهنی فضایی پرداخته اند.

36.jpg

شاتل آتلانتیس توسط یک جرثقیل غول پیکر آماده اتصال به مخزن سوخت خارجی و راکت حمل کننده می شود.

37.jpg

با سرعتی نزدیک به یک متر بر ساعت شاتل فضایی آتلانتیس اولین قدم های آخرین سفر خود را از ساختمان مونتاژ به سمت سکوی پرتاب برمی دارد.

37.jpg
 این شاید جز آخرین دفعاتی است که شاتل آتلانتیس ایستاده بر سکوی پرتاب شاهد طلوع خورشید است.
[/size]
38.jpg

در ساختمان پشتیبانی عملیات در مرکز فضایی کندی در فلوریدا، مدیران و مهندسان این ماموریت برای ارزیابی آخرین وضعیت شاتل و بررسی نهایی عملیات گرد هم جمع شده اند.


خدمه پرواز آتلانتیس لباس های مخصوص خود را برای آخرین پرواز شاتل محبوبشان به تن می کنند تا آماده پرواز شوند.


4 فضانورد شاتل آتلانتیس سوار بر خودروی مخصوص به سمت سکوی پرتاب رهسپار شده اند تا ساعاتی دیگر زمین و مردمانش را از ورای جو این کره خاکی نظاره کنند.


 بعد از 30 سال و 135 ماموریت، مردم ، خبرنگاران و علاقه مندان به شاتل ها شاهد آخرین پرواز این غول های فضایی خواهند بود و بعد از آن دیگر هیچ گاه نمی توانند چنین صحنه ای را نظاره کنند.


مهندسان و مدیران پروژه با قلبی سرشار از استرس و نگرانی در حال نظاره آخرین نتایج برنامه ریزی هایشان برای آتلانتیس هستند.


مخزن سوخت خارجی شاتل آتلانتیس، پس از پرتاب موفقیت آمیز شاتل از آن جدا شده و در حال سقوط است. این تصویر توسط دوربین یکی از خدمه پرواز گرفته شده است.


شاتل فضایی آتلانتیس بر فراز سیاره آبی زمین در حال آماده شدن برای اتصال به ایستگاه فضایی است.


Mike Fossum در حال آخرین راه پیمایی فضایی و کار بر روی بازوی رباتیک ایستگاه فضایی در خلال اتصال شاتل به ایستگاه.


یکی از خدمه شاتل فضایی آتلانتیس این تصویر را از شفق جنوبی در حالی که ایستگاه بر فراز آن در حال گذر بود گرفته است.


در این تصویر شاتل فضایی آتلانتیس از درون ایستگاه فضایی بین المللی در حالی به تصویر کشیده شده است که این دو در حال چرخش به دور زمین هستند و شاتل خود را برای بازگشت به زمین آماده می سازد.


این تصویر برعکس تصویر بالاست. بدین معنی که اعضای شاتل آتلانتیس از ایستگاه فضایی بین المللی عکس گرفته اند.


ساعت 14:27 دقیقه صبح پنجشنبه? 30 تیر 1390شاتل فضایی آتلانتیس برای آخرین بار به خانه بازگشت و در مرکز فضایی کندی در فلوریدا به زمین نشست. به این ترتیب و پس از انجام 135 ماموریت فضایی، برنامه پروازهای شاتل امروز برای همیشه بسته شد.


و این تصویر، پایان آخرین ماموریت شاتل های فضایی است. آتلانتیس برخلاف دو برادر دیگرش دوران بازنشستگی خود را در مرکز فضایی کندی می گذراند. شاتل دیسکاوری به موزه ملی هوافضای اسمیت سونیان در واشنگتن و اندیور به مرکز فضایی کالیفرنیا در لس آنجلس رفته است.

اربابی فر
جعبه متن
منبع: تبیان
[/size]

Tags:

Share via facebook Share via linkedin Share via telegram Share via twitter Share via whatsapp

https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
همه چیز درباره تب خال

نویسنده Hooman Ghayouri در پزشکی

0 ارسال
1146 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 15:26:57 - 09/10/11
توسط
Hooman Ghayouri
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
همه چیز درباره سزارین

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات پرستاری و مامائی, Nursing & Midwifery Articles

1 ارسال
1557 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 20:38:41 - 07/11/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
همه چیز درباره ی کارتن سه لایه

نویسنده lina1 در اقتصادی

0 ارسال
473 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 22:59:05 - 10/10/20
توسط
lina1
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
همه چیز درباره معماری نئوکلاسیک

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات معماری, Architecture Articles

0 ارسال
3643 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 12:57:36 - 08/23/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
(همه چیز درباره ی اقوام آریایی)

نویسنده Amir Shahbazzadeh در مقالات تاریخ, History Articles

0 ارسال
1884 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 20:32:51 - 06/27/11
توسط
Amir Shahbazzadeh
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
همه چیز درباره گیاه نعناع

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات امورزراعی و دامی, Agronomy & Domestics Articles

0 ارسال
6126 مشاهده
آخرین ارسال: قبل از ظهر 10:33:52 - 07/27/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
*همه چیز درباره استان اردبیل*

نویسنده Amir Shahbazzadeh در مقالات جغرافیا, Geography Articles

3 ارسال
2052 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 18:52:47 - 06/27/11
توسط
Amir Shahbazzadeh