[Zohreh Gholami]

بررسی حسادت از نظر روانشناسان

كارشناسان و روانشناسان حسادت را موضوعي تك بعدي و ساده نمي‌دانند و بر اين باورند كه اين احساس عذاب‌آور، تركيبي از ابعاد پيچيده شخصيتي را در بر مي‌گيرد. در حقيقت غبطه و حسادت دو واژه مجزا و با تعاريف و مفاهيم جداگانه هستند ودر ابتداي امر بايد تشخيص داده شود تا فرد دچار كدام يك از اين احساسات است و سپس نسبت به درمان احتمالي او اقدام شود.

روانشناسان ابراز عقيده مي‌كنند كه بيشتر مردم فرق غبطه و حسادت را حتي در وجود خود تشخيص نمي‌دهند و در تعامل با اين حس دچار سردرگمي مي‌شوند. براي روشن شدن وجه تمايز غبطه و حسد بايد مفاهيم اين امر كاملاً روشن شود. غبطه حسي است كه شما هم مي‌خواهيد كه فلان چيزي را كه طرف مقابلتان دارد، داشته باشيد و شايد در دل خود بگوييد كه اين انصاف نيست كه او آن چيز را داشته باشد و من از داشتن آن محروم باشم.

اما حسادت حسي كاملاً جداست كه با سوء ظن و بدگماني در هم آميخته و حسي گنگ از رقابت را در خود پديدار مي‌كند. به عنوان مثال شايد شما به برادر يا خواهر خود به اين دليل كه در ذهنتان اين گونه جا افتاده كه والدين شما، آنها را بيشتر دوست دارند، حسادت ورزيد.

حتي مواردي مشاهده شده كه يك فرد به صميمي‌ترين دوست خود حسادت مي‌ورزد و تلاش مي‌كند تا توجه تام او را به سوي خود جلب كند.

به باور روانپزشكان حسادت همواره با برخي احساسات بد و ناراحت‌كننده بروز و ظهور مي‌كند. حسي مداوم و مستمر از عصبانيت يا حتي تنفر در بيشتر افراد مبتلا به بيماري حسادت موج مي‌زند. حتي احساس طرد نيز در افراد حسود وجود دارد.

در اين مورد فرد احساس مي‌كند كه به اندازه كافي خوب نيست و به اين دليل همه او را از خود مي‌رانند. البته در بيشتر موارد اين حس كاملاً غلط و تافته و بافته ذهن بيمار فرد حسود است. در عين حال كارشناسان ابراز عقيده مي‌كنند كه حسادت در برخي موارد و به صورت كاملاً كنترل شده مي‌تواند مفيد نيز واقع شود. در واقع، هيچ انساني نمي‌تواند ادعا كند كه حس حسادت را با خود يدك نمي‌كشد.

همه ما حتي براي لحظاتي اين حس را در وجود خود درك كرده‌ايم. روانپزشكان بر اين باورند كه مي‌توان با شناخت و ادراك صحيح حس حسادت راه تعامل با آن را يافت و اين حس را به خدمت گرفت. البته نبايد از اين نكته نيز غافل ماند كه براي رام كردن حس حسادت نياز به تمرين و تلاش مفرط است.

اما ميليون‌ها‌ انسان موفق در سراسر جهان آموخته‌اند كه چگونه مي‌توان از حس حسادت براي ارتقا و پيشرفت بهره برد. كارشناسان مي‌گويند كه حس حسادت باعث برانگيخته شدن نوعي رقابت در فرد مي‌شود و انگيزش مفرط چون نيروي محركه مي‌تواند او را به جلو براند. البته بايد گفت كه حس رقابت بايد در جهت مثبت به كار گرفته شود تا مثمرثمر واقع شود و در غير اين صورت سرانجام محتوم آن شكست و سرخوردگي خواهد بود.

در خانواده‌هايي كه نوزاد جديدي به دنيا مي‌آيد، مشاهده شده كه فرزندان بزرگ‌تر عموماً حسادت پيشه مي‌كنند. آنها بيشتر اوقات عصباني هستند و خود را طردشده مي‌پندارند.

اين كودكان همچنين با خود فكر مي‌كنند كه ديگر براي كسي اهميت ندارند. كارشناسان ابراز عقيده مي‌كنند كه اين كودكان سعي دارند با كج خلقي توجه ديگر اعضاي خانواده را به سوي خود جلب كنند. توصيه مي‌شود كه در اين موقع، والدين با كودك بزرگتر بيشتر بازي كنند و در خلال بازي به او بگويند كه از برادر يا خواهر خود بهتر است. البته اين مهم مختص به نوزادان تازه متولد شده نيست. گاهي نيز ديده شده كه برادر با خواهر يا برعكس به يكديگر حسادت مي‌كنند.

ممكن است كه يكي از آنها با خود بگويد كه چرا آن يكي مي‌تواند از فلان اسباب?بازي استفاده كند، اما من اجازه چنين كاري ندارم. در اين مورد حس مبارزه‌طلبي، اذيت و آزار، قلدري، خراب يا مخفي كردن وسايل يا حتي داستان‌بافي در فرد دچار حسادت به وجود مي‌آيد.

در اين مورد بايد به كودك آموخت كه چگونه شراكت را بياموزد. به او بگوييد كه مي‌تواند با گفت و گو و كار گروهي به خواسته خود برسد و انحصارطلبي فقط به ضرر او منتهي خواهد شد.

از طرفي، مشاهده شده كه سطح مختلف استعداد وهوش در كودكان نيز موجبات شعله‌ور شدن حس حسادت را در فرد فراهم كرده است. البته تفاوت گذاشتن از سوي والدين و تحقير كودك كم استعداد نيز مي‌تواند به تشديد اين مهم منجر شود. در اين مورد مشاهده شده كه كودك بيشتر اوقات ترجيح مي‌دهد كه ساكت بماند. او عصباني است و همواره احساس تنهايي مي‌كند.

او ممكن است به ناچار براي رهايي از اين حس ديگران را اذيت كند و به گفتن حرف‌هاي بي پايه و اساس يا حتي شايعات روي بياورد. در اين مورد بايد به كودك خود بگوييد كه او هم استعدادهاي خاص خود را دارد. او بايد بپذيرد كه همه در يك طراز نيستند و اوست كه بايد تلاش كند تا پيشرفت كند. بروز حسادت حاد و مضر با علائمي همراه است.

حس تهاجم، برخورد خشونت‌آميز از شاخص‌ترين علائم بروز حسادت است، اما برخي از علائم حسادت بيش از ديگر علائم به چشم مي‌خورند. كارشناسان بر اين باورند كه ارتباط كلامي در مورد كودكاني كه نسبتاً قادر به درك كامل شرايط هستند، مهمترين علامت بروز حسادت است.

در اين مواقع كودك لب به اعتراض مي‌گشايد يا سعي مي‌كند تا طرف مقابل يا لوازم مختص به او را با به كار بردن الفاظي، كوچك و حقير جلوه دهد. در مجموع بايد گفت: حسادت حسي غريبي نيست، اما بايد در جهت مثبت به كار گرفته شود. كارشناسان همچنين بر اين باورند كه بايد حس حسادت در كودكان را تربيت كرد و از آن براي پيشرفت او بهره برد.

جعبه متن

مترجم: آرش ميري‌خاني