غایت مند نبودن عالم از نظر مدرنیته
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه اندیشمندان گذشته غایتی برای حیات و حرکت قائل بودند، گفت: مدرنیته حرکت عالم را غایت‌مند نمی‌داند.
درس گفتار دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی درباره کتاب ماجرای فکر فلسفی ظهر سه شنبه هفتم آذر ماه در فرهنگسرای شهرداری واقع در خیابان ورشو برگزار شد.
در این نشست دکتر دینانی به بررسی آرای مکتب اصالت حیات و اندیشمندان آن از جمله برگسون پرداخت و گفت: قبل از برگسون اندیشمندانی صحبت از مکتب اصالت از حیات کرده بودند، فلسفه برگسون فلسفه حیات است، این فلسفه زنده بودن را یک جریان و سیلان می دانند و معتقد است زندگی منجمد نیست. از نظر برگسون زندگی مثل یک جوی آب روان است و لذا زندگی ساکن نیست.
وی افزود: باید توجه داشت همه چیز روان است اصل این حرف در حرکت جوهری آمده است، حرکت جوهری ملاصدرا جماد را هم در حرکت می بیند و حرکت را تنها متعلق به حیات نمی داند، حیات آن چیزیست که انسان زندگی می کند، حرف برگسون این است که شعور نتیجه حیات است و اصل را بر حیات می داند.
دینانی تصریح کرد: وقتی زمان را به ۳ زمان گذشته، حال و آینده تقسیم کردیم آن را منجمد کرده ایم، منتقدان اصالت حیات چون برگسون کل حیات را حقیقت می دانند. همه ما حرکت را درک می کنیم سؤال این است که آیا درک حرکت، حرکت دارد؟ درک حرکت، حرکت ندارد. فهمیدن جریان سخت است تا بخواهیم بفهمیم جریان چیست می گریزد، در جریان، مواجه شدن و روبرویی سخت لذا درک حرکت سخت و دشوار است.
مؤلف منطق و معرفت در نظر غزالی تأکید کرد: منتقدان اصالت حیات معتقدند زیستن خوب است و اصالت دارند، آنها آگاهی را نتیجه حیات و حرکت می دانند و معتقدند حرکت آگاهی می آورد. در مورد عکس این موضوع که منشأ این حرکت چیست و آیا حرکت پایان و غایت دارد باید فکر کرد. اگر حرکت قرار است به جایی برسد یعنی حرکت غایت دارد و این غایت از طریق ادراک فهم می شود.
وی یادآور شد: نمی توان از دنیای مدرن خارج شد، مدرنیته اگرچه آثار سویی دارد ولی دارای پیامی نیز هست. مدرنیته می گوید نمی دانم حرکت عالم به کجا می رود و لذا عالم غایت ندارد، این در حالیست که اندیشمندان گذشته برای حرکت غایت قائل بودند. مدرنیته می گوید زمان تنها پیش می رود، ولی فیلسوفان اسلامی معتقدند حرکت غایت دارد. حرکت از نظر فیلسوفان اسلامی ۶ لازمه دارد که عبارتند از: آغاز، انجام، محرک، متحرک، جهت حرکت و حرکت. حرکت بدون محرک یعنی حرکت بدون آغاز.
استاد دانشگاه تهران تأکید کرد: منتقدان اصالت حرکت معتقدند ادراک انسان آنچه سکون دارند را می بیند و آنچه به ادراک می آید منجمد می شود. آنها می گویند وقتی پدیده ها را درک کردیم در واقع آنها را بازسازی می کنیم.
وی در ادامه یادآور شد: بر اساس اعتقاد منتقدان اصالت حیات، تاریخ را انسان می سازد و غالب بندی می کند اما جریان را نمی توان غالب بندی کرد و گذراست.
وی تأکید کرد: برگسون از منطق می گریزد و غالب های منطقی را منجمد شده می داند، او به اشاعره نزدیک است و به اصالت اراده قائل است. او می گوید حیات تا به ادراک درآمد منجمد می شود.
دینانی با اشاره به اینکه اراده از شعور ناشی می شود گفت: جهان در سیلان خود از یک آگاهی ناشی می شود، هستی یک مبدأ آگاهی دارد، این در حالیست که برگسون به آن اعتقاد ندارد.
وی با طرح این سؤال که آیا انسان اول خود را می شناسد، بعد چیزهای دیگر را و یا برعکس یادآور شد: برای شناخت غیر، شناسنده من هستم، این من هستم که می شناسم، اگر من خودم را نشناسم چگونه می توانم دیگران را بشناسم، منتقدان اصالت حیات معتقدند، انسان خودش را بی واسطه می شناسد، ولی دیگران را با واسطه مفاهیم می شناسد، که این حرف درست است.
فلسفه, فلسفه غرب, فلاسفه, مدرنیته حرکت عالم را غایت‌مند نمی‌داند, فیلسوف, انواع فلسفه, فلسفه اسلامی, فلسفه هنر, فیلسوفان ایرانی, مقاله های فلسفی, مقاله فلسفه, انواع مقاله های فلسفی, پیشگامان متا, meta4u.com