رابطه نیایش و آرامش
در واقع، ارتباط با خالق يکتا، پاسخ به يک نداي ذاتي و فطري براي ما انسان‌هاست. انسان به طور طبيعي و ذاتي، هميشه به دنبال کانون قدرت و اتکا به يک قدرت لايزال و ابدي است. از آنجا که خداوند منشأ اصيل و دائمي چنين قدرتي است، آدمي مي‌تواند بدون هيچ تکلفي در هر لحظه، هر حالت و هر شرايطي، با او ارتباط برقرار کند و از او کمک و خير بطلبد. خداوند هم چنين ارتباطي را ارج مي‌نهد. به همين دليل در آموزه‌هاي قرآني‌مان، عبارت «بخوانيد مرا تا اجابت کنم شما را» را داريم. در جايي ديگر، خداوند خطاب به پيامبر (ص) در قرآن کريم مي‌فرمايند که هرگاه بندگان کاري دارند و مرا مي‌خواهند، بگو من نزديک‌ترين افراد به آنها و پاسخگوي تمام نيازهايشان هستم. حالا واقعا دعا چيست؟ چرا و چگونه مي‌توان دعا کرد؟ آيا دعا در سلامت جسم و روان ما تاثيري دارد يا نه؟ چرا دعا، امري ضروري براي ما انسان‌هاست؟
دعا چيست و چرا دعا مي‌کنيم؟
پاسخ تمام سوال‌هايي که در قسمت قبل مطرح شدند، در همان ارتباط انسان با خالقش نهفته است. بسياري از نيايش‌هاي ما در قالب دعا انجام مي‌شود. مي‌توان در تعريف دعا گفت که اين نوع از عبادت، زاييده عشق انسان به معبود و محبوب ازلي‌اش است. دعا، برقراري ارتباط و اظهار نياز نزد قادر مطلق و خالق تمام کمال‌ها و زيبايي‌ها، البته بدون هيچ مانع و پرده‌اي است. گاهي ما اصلا هيچ حاجت يا نيازي هم نداريم اما از دعا براي رازگويي و تجربه زيباي ارتباط با خدا استفاده مي‌کنيم. گاهي خود دعا کردن خيلي بزرگ‌تر از حاجت‌هاي ماست چون برآوردن حاجت‌ها در برابر قدرت مطلق پرودگار متعال، بسيار ناچيز است. با توجه به توضيحاتي که داده شد، نيايش و دعا مي‌توانند تاثير بسيار مثبتي بر سلامت و بهداشت روان فرد و حتي جامعه داشته باشند. از ديدگاه بسياري از دين‌پژوهان، عارفان، فيلسوفان، جامعه‌شناسان و روان‌شناسان بزرگ دنيا، دعا و عبادت در رشد معنوي انسان‌ها جايگاه بسيار والايي دارد چون انرژي و نيرويي که از طريق دعا و نيايش به دست مي‌آوريد، در دور کردن احساسات و افکار منفي موثر هستند. به اين ترتيب، مي‌توانيد با عزمي راسخ و توکل بر نيروي لايزال الهي، بر مشکل‌هاي خود در زندگي غلبه کنيد.
چرا دعاهايمان برآورده نمي‌شوند؟
در دين ما، سفارش شده است که در برخي از روزهاي سال يا مناسبت‌ها براي رفع حاجت‌هاي خودمان و ديگران، بيشتر دعا کنيم. در آموزه‌هاي ديني، کتاب‌هاي اسلامي و قرآن، مضامين بسيار سازنده، تربيتي، اخلاقي و زيبايي در دعاهايي مانند دعاي عرفه که منسوب به حضرت امام حسين(ع) در روز و صحراي عرفات است، وجود دارد. حتي امام سجاد (ع) هم در کتاب خود با نام «صحيفه سجاديه»، مبارزات، روش کار و فکر خود را از طريق دعا، مطرح کرده‌اند. يکي از ساده‌ترين راه‌هاي برقراري ارتباط با خداوند، دعاست. به همين دليل هم امام حسين (ع) مي‌فرمايند: «دعا، سلاح مومنان است و ناتوان‌ترين انسان‌ها کساني هستند که در دعا کردن ناتوانند». مولانا هم دعا را مايه استجابت حاجت‌ها و نيازهايمان مي‌داند. گاهي ما حاجت‌هايي داريم که دير اجابت مي‌شوند اما اين به معناي بي‌توجهي خداوند به خواسته‌هاي ما نيست؛ بلکه شايد نشان‌دهنده اين باشد که اجابت خواسته‌هاي ما به صلاحمان نيست يا اصلا زمان درست اجابت آن فرا نرسيده است.
دعاي فردي بهتر است يا جمعي؟
دعا و نيايش، رابطه عاشق و معشوق است؛ کوشش از طرف عاشق و پذيرش از سوي معشوق. حالا اين دعا و نيايش مي‌تواند به صورت فردي يا جمعي انجام شود. دعاها و نيايش‌هاي فردي را مي‌توان در هر لحظه و شرايطي انجام داد، اما وقتي که صحبت از جمع مي‌کنيم، دعا شکل ديگري به خود مي‌گيرد. شايد هدف از تاکيد بر نماز جماعت و جمعه، اقامه حج يا نزديک‌تر بودن دعاهاي دسته‌جمعي به استجابت، ايجاد روحيه مشارکت و همدلي بين افراد و بالا بردن سطح سلامت اجتماعي و معنوي در ميان اقشار مختلف جامعه باشد. به همين منظور، آثاري در نيايش‌هاي دسته جمعي وجود دارد که در نيايش‌هاي فردي کمتر به چشم مي‌خورد. به هر ترتيب، دعا يک ارتباط معنوي است که اضطرار در آن، آدمي را به خواسته‌هايش مي‌رساند.
نکته مهم اين است که دعا و خواستن بايد آگاهانه، عارفانه، عاشقانه و مخلصانه باشد. به طور حتم، افرادي که خدا را مي‌خوانند، به او نزديک مي‌شوند و با او ارتباط برقرار مي‌کنند، نبايد مرتکب هر عملي بشوند. هرچه انسان‌ها پاک‌تر و اعمال آنها خدايي‌تر باشد، امکان استجابت دعاهايشان هم بيشتر مي‌شود. مهم نيست خدا را چگونه بخوانيم. حتما همه شما داستان موسي و شبان را شنيده‌ايد؛ وقتي موسي خطاب به شبان از او خواست با کلام مناسب‌تري خدا را صدا کند، خطاب آمد که به بنده ما بگو «هيچ آدابي و ترتيبي مجو، هرچه مي‌خواهد دل تنگت بگو»، بنابراين در عرصه ارتباط با خدا، هيچ تکلفي وجود ندارد و شما هرگاه که اراده بکنيد، مي‌توانيد با ذکر گفتن يا ياد خدا کردن، با معبود الهي ارتباط نظري، عملي يا فطري را به سادگي برقرار کنيد. به طور کلي دعا يا نيايش، مغز عبادت و سلاح مومنان محسوب مي‌شود و انجام آنها در آموزه‌هاي ديني و قرآني ما براي رسيدن به سلامت جسمي و رواني افراد جامعه، بسيار مورد تاکيد است. از منظر برون‌ديني هم انسان هميشه براي رسيدن به آرامش، خواستار برقراري ارتباط با يک قدرت مطلق و تکيه بر آن است که دعا و ارتباط با خدا مي‌تواند بهترين راه رسيدن به اين خواسته باشد.