جهش دوباره هنر سفالگری
چندی پیش در نگارخانه جهان نمای مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، نمایشگاهی از سفالینه های خسرو به آ یین با عنوان سفالینه های خسرو برپا شد.آثار به آیین پیش از این در كشورهای عربی حوزه خلیج فارس، فیلیپین، هلند، قبرس و تاجیكستان به نمایش گذاشته شده و در ایران نیز نمایشگاه هایی در موزه آبگینه و نگارخانه های خورشید و شیو، نمایشگاه اجلاس سران و نیز شركت در چهارمین، پنجمین و ششمین دوسالانه های سفال در موزه هنرهای معاصر برپا بوده است.
به آیین در پاسخ به این سوال كه هنر سفال ایران چه تفاوت هایی با هنر سفال در جهان دارد، می گوید:تفاوت می تواند در نوع نگرش هنرمند سفالگر باشد كه منطبق بر ویژگیهای خاص بومی و نقوش محلی هر ناحیه است. هر كدام مورد استفاده خود و قومیت خود را شامل می شوند، مثلاً گاوهای مارلیك از دیدگاه یكی از هنرمندان برجسته جهان از لحاظ حجم بی نقص ترین تندیس كاربردی زمان خود می توانسته باشد كه تا به حال ساخته شده است. در دوران باستان دو دسته سفال وجود داشت: دسته اول به صورت ظروفی شامل سبو و كوزه هایی فاقد تزیین قاب ها و بشقاب ها كه در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می گرفتند و دسته دوم ظروفی كه در مراسم مذهبی یا تدفین مردگان رواج داشته و از اهمیت خاصی برخوردار بوده مانند پیه سوزهای مارلیك كه به شكل گاوهای سفالی بودند.(البته دسته سومی هم وجود داشت كه همان آجرهای لعابی تزیینی بود كه جزء ظروف به حساب نمی آمدند.)
امروزه در طبقه بندی پنج گانه سفال یا به عبارت متداول تر سرامیك مانند آرتن ور استون ور پرسیلن و سرامیك های تكنیكی خاص نه تنها در زندگی روزمره مردم مورد استفاده قرار می گیرد بلكه در موارد خاص و تخصصی و فنی نیز شاید از جهاتی حرف اول را می زنند.
وی درباره این كه چطور می توان این هنر را به بخش های دیگر هنر تعمیم داد، می گوید: هنر حجم سازی تعریف مشخصی دارد و همچنین طراحی و نقاشی و هر سه این رشته ها در صنعت سفال سازی دخالت مستقیم دارند و اگر به پدیده سفال سازی، هنر سفال سازی اطلاق می شود ناشی از همین دیدگاه است. ضمناً در هنر معماری تزیینات آجری به صورت نقش برجسته ها و آجرهای نقش دار لعابی نیز در زیباسازی بناها از دوران عصر تاریخی تاكنون مطرح بوده است.سفالینه های باستان با اینكه متعلق به دوران قدیم هستند اما چنان به سادگی نزدیك هستند كه گویا از كارهای مدرن هستند سفالینه هایی كه امروز كار می شوند هر چند دارای ظرافت و زیبایی هستند اما كمتر خلاقانه اند و بیشتر تكرار كارهای قدیم است و گویا در این باره اندیشه نویی مطرح نمی شود.
هر هنری در هر جای جهان زمانی به اوج رسیده و زمانی به نابودی نزدیك شده است. مانند اوج همین هنر سفال سازی كه در دوره سلجوقی به اوج رسید و در دوران قاجاریه و پهلوی به شدت به زمین خورد.
اما این كه امروز هنر سفال سازی در ایران چه جایگاهی دارد و در نمودار صعودی یا نزولی خود در چه درجه ای قرار گرفته،صاحب نظران باید نظر دهند، ولی من فكر می كنم با تحولاتی كه بعد از انقلاب صورت گرفته این پدیده به سرعت در حال رشد است، چه در زمینه صنعتی و چه در زمینه هنری.
علی مریخی