[Zohreh Gholami]

شعر، موسیقی و سلامت

موسیقی، پیوندی کامل و ناگسستنی با سلامت دارد و این را همه ما به گونه های مختلف تجربه کرده ایم.
گاهی موسیقی به ما آرامش می دهد و ما را از پراکندگی درمی آورد. گاهی به ما هیجان و نشاط برای ادامه حیات می بخشد و گاهی ما را به تفکر وا می دارد. همه این حالت های روانی که در فرد وجود دارد در موسیقی به یک جواب می رسد که آن حرکت در راستای سلامت در شنونده است. اما این بار روانی تنها به دوش موسیقی و نت نیست. در موسیقی سنتی ما، شعر نیز جایگاه ویژه ای در تاثیرگذاری اثر موسیقی دارد و بخش عمده ای از انتقال بار درونی اثر را به دوش می کشد. به همین جهت، انتخاب درست شعر اهمیت فراوانی دارد. به قول دکتر شفیعی کدکنی، شعر رستاخیز کلمات است.

واقعیت شعر در همین تعریف نهفته است. شعر سالم شعری است که در اجزای آن رستاخیزی صورت گرفته باشد. ممکن است چند کلمه و جمله در کنار هم قرار بگیرند و نظمی هم بسازند ولی اگر در آن کلمات رستاخیزی واقع نشده و ابداع و خلاقیتی صورت نگرفته باشد، شعری سروده نشده و «ای بسا ناظم که شعری ناسرود» که این مساله در اشعار برخی از متقدمین و متاخرین به وضوح دیده می شود. شاید به همین دلیل است که در میان خیل شاعران ناگهان شاعری به اصطلاح گل می کند و شعرش پسندیده می شود زیرا حرفی برای گفتن داشته و ما هم به دنبال چنین شعری هستیم. چون تصنیف می خواهد در هر بیت پیامی را به شنونده منتقل کند و مطلبی برای گفتن داشته باشد؛ مطلبی که اولا دارای نگاه نو و ثانیا دارای سلامت معنایی باشد تا بتواند آنچه را که موسیقیدان می خواهد به شنونده اثر منتقل کند؛ وگرنه، تمام آثار تکراری و از نظر محتوا ضعیف می شوند.

من شخصاً نسبت به انتخاب شعر بسیار حساسم و سعی می کنم آثار فاخری را برای خوانش استفاده کنم. حتی برخی از دوستان معتقدند که من در این مورد دچار وسواس هستم. اما من از این حساسیت راضی ام چون باعث می شود کارهایی شکل بگیرد که از لحاظ معنایی، خاص باشد. البته در مورد انتخاب شعر باید این نکته را نیز در نظر داشت که برای یک موسیقیدان موسیقی سنتی علاوه بر سلامت معنایی شعر، زبان و جنس واژه های آن نیز بسیار حایز اهمیت است و به همین دلیل هنرمندان این عرصه بیشتر از آثار شعرای متقدم استفاده می کنند. البته این حرف به آن معنا نیست که شاعران معاصر شعر خوب ندارند. موسیقی سنتی، زبان خودش را می طلبد و نمی توان از هر شعری، حتی برخی اشعار قدرتمند، در آن استفاده کرد. شعرهایی مثل شعرهای سهراب سپهری وجود دارد که از نظر سلامت و صلابت در سطح بسیار بالایی هستند ولی وقتی در قالب موسیقی سنتی ارایه می شوند، نمی توانند آن طور که باید، خود را نشان بدهند. شاید اگر این شعرها دکلمه شوند، تاثیر بیشتری نسبت به قرار گرفتن در قالب یک تصنیف داشته باشند. در عین حال، اشعاری از شاعران معاصری مثل دکتر قیصر امین پور و استاد هوشنگ ابتهاج و چند نفر دیگر وجود دارند که در عین تازگی، ویژگی های مطلوب موسیقی سنتی را نیز دارا هستند.

در عرصه موسیقی، برخی از ترانه سراهای جدید با آثاری که با عنوان پاپ مطرح می شوند، کارهای ارزشمندی انجام داده اند که قابل تقدیر است ولی در موسیقی سنتی که اشعار باید یا در قالب آواز خوانده شوند یا تصنیف، نمی توان از آنها استفاده کرد. زیرا این آواز یا تصنیف باید حالتی داشته باشد که با شعر تناسب و تجانس داشته باشد. یکی از مشکلاتی که در فضای موسیقی ما وجود دارد، این است که موسیقیدانان ما کمتر با شعرا و انجمن های شعر مرتبط اند و این موضوع در عقب ماندن موسیقی بسیار نقش داشته است. همین امر سبب می شود که کشف اشعار قدرتمند و مناسب برای آثار موسیقی سنتی، کمتر اتفاق بیفتد. برای اینکه بتوانیم اثر فاخری در این زمینه تولید کنیم باید ارتباط بیشتری بین این دو قشر برقرار کنیم.

سیدحسام الدین سراج

جعبه متن

منبع: روزنامه سلامت