[Zohreh Gholami]

تازه‌ترين فن آوري‌هاي کاربردي در پزشکي

پژوهشگران دانشگاه صنعتي اصفهان موفق به توليد نانو کامپوزيت با استفاده از فن آوري نانو شدند که مي‌تواند به عنوان حامل‌هاي داروهاي ضد سرطان و آنتي بيوتيک و همچنين ترميم استخوان کاربرد داشته باشد. کامپوزيت‌ها امکان ايجاد داربست‌هاي زيست فعال و زيست اضمحلال پذير با خواص فيزيکي و مکانيکي مناسب را فراهم مي‌کنند ‌علاوه بر اين مي‌توانند به گونه‌اي مهندسي شوند که ميزان جذب آنها در بدن برابر با ميزان شکل گيري بافت جديد شود. در اين پژوهش با توجه به مزاياي بيو سراميک‌هاي نانو ساختار و فر‌ايند قالب ريزي ژل تلاش بر توليد، مشخصه يابي و ارزيابي فوم‌هاي نانو ساختار از جنس هيدروکسي‌آپاتيت و شيشه زيست فعال شد. در اين مطالعه نانو پودرهاي هيدروکسي آپاتيت و شيشه زيست فعال به روش سل ـ ژل توليد شد و فوم‌هاي کامپوزيتي از نانو پودرهاي به دست آمده به روش قالب ريزي ژل تهيه شد.‏

با توجه به اين که نتايج به دست آمده توليد موفقيت‌آميز فوم کامپوزيتي نانو ساختار از جنس هيدروکسي آپاتيت و شيشه زيست فعال را نشان مي‌دهد، فوم‌هاي به دست آمده داراي ترکيب شيميايي شبيه به بخش معدني استخوان بوده و با تغيير نسبت هيدروکسي آپاتيت به شيشه‌ زيست فعال مي‌توان به نرخ کنترل شده‌اي از ميزان زيست فعالي و زيست اضمحلالي که براي کاربردهاي مختلف مورد نياز است، دست يافت.‏

کاربرد نانو فوم‌هاي به دست آمده در مهندسي بافت و سيستم‌هاي انتقال دارو است. فوم‌هاي توليد شده مي‌توانند به عنوان گزينه‌اي مناسب و نويد بخش در زمينه مهندسي بافت مخصوصاً کاربردهايي که نياز به تحمل بار ندارند مانند حامل‌هاي داروهايي مانند آنتي بيوتيک‌ها و داروهاي ضد سرطان که امکان استفاده از آن از طريق دهاني وجود ندارد، مورد استفاده قرار گيرند.‏‎ ‎با توجه به اين که اين مواد مي‌توانند براي پر کردن نواقص استخواني استفاده شوند، گام بعدي اين کار تحقيقاتي انجام آزمون‌هاي کشت سلول، زيست سازگاري، مطالعات در بدن موجود زنده و آزمايش‌هاي مربوط به نحوه رهايش دارو خواهد بود.‏مهندس حامد قمي مجري‌ اين طرح است.‏


پيشگيري از بيماري سالک با نانو واکسن
پژوهشگران دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشکي تبريز با همکاري دانشگاه علوم پزشکي شيراز و شرکت داروسازي اکسير موفق به طراحي نانو واکسني براي جلوگيري از بيماري سالک شدند. اين پژوهش براي توليد نانو واکسن عليه بيماري «ليشمانيازيس» که به سه فرم پوستي، مخاطي و احشايي است و فرم پوستي آن با عنوان سالک شناخته مي‌شود، اجرايي شد.‏

ليشمانيازيس يک بيماري انگلي صعب العلاج است و طبق تخمين سازمان بهداشت جهاني‎ (WHO) ‎حدود 12 ميليون نفر در دنيا به ليشمانيازيس مبتلا هستند که سالانه 60 هزار نفر از آنها مي‌ميرند. ليشمانيازيس در مناطق حاره‌اي و نيمه حاره‌اي مانند ايران و جنوب اروپا شيوع دارد و در مواردي از عفونت همزمان ايدز و ليشمانيازيس نيز گزارش شده که آمار تلفات را به صورت چشمگيري افزايش مي‌دهد‎.‎

در اين پروژه آنزيم نوترکيب سوپر اکسيد ديسموتاز انگل ليشمانيا(‎ (SODB1 ‎که در بخش ايمني شناسي دانشگاه علوم پزشکي شيراز توليد شده است به عنوان آنتي ژن در نانو ذرات کايتوزان (نوعي پليمر) بارگذاري شد و از روش خاصي براي تهيه نانوذرات حاوي آنتي ژن استفاده شد‎.‎با توجه به اين که آزمايش‌هاي لازم بر روي موش انجام شده است، نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد که کايتوزان قادر است ايمني زايي‎ SODB1 ‎را (در جهت ايمني سلولي) افزايش دهد‎.‎‏ اين نتايج امکان ساخت يک نانو واکسن عليه ليشمانيازيس و عفونت‌هاي تک ياخته‌اي مشابه را ميسر مي‌سازد. فرمولاسيون‎ SODB1 ‎در نانو ذرات کايتوزان سبب افزايش پايداري اين آنتي ژن در فرايندهاي توليد، حمل و نقل، ماندگاري و حتي هنگام تزريق مي‌شود.‏بي خطرتر و ارزان‌ بودن و همچنين زيست سازگار و زيست تخريب پذيري از مزاياي اين واکسن به شمار مي‌رود که در اين پژوهش براي ساخت نانوذرات، يک فرايند ملايم و کم تنش که براي بارگيري موثر پروتئين‌ها و ساير مواد حساس در نانو ذرات مناسب است، به کار برده شد.‏

گام بعدي تحقيقات ادامه مطالعات حيواني و اندازه گيري ساير نشانگرهاي ايمني سلولي است. ورود يک دارو (واکسن) جديد به بازار حداقل 12 سال زمان نياز دارد و بايد مراحل مختلف تست‌هاي حيواني و انساني را بگذراند و به تاييد يکي از سازمان‌هاي بين المللي برسد که البته حمايت‌هاي سازمان جهاني بهداشت در اين زمينه مي‌تواند مؤثر باشد زيرا اين بيماري بيشتر در کشورهاي در حال توسعه ديده مي‌شود و کمتر مورد توجه شرکت‌هاي بزرگ داروسازي دنيا است.‏

دکتر محمدعلي دانش مدير آزمايشگاه‌‌هاي کنترل کيفيت شرکت داروسازي اکسير از محققان اين طرح است.‏


ساخت جوراب مرطوب کننده براي ديابتي‌ها
جوراب ترميم کننده جديدي مي‌تواند با کمک گرفتن از پروتئين نوعي باکتري هزاران نفر از مبتلايان به ديابت را از خطر قطع عضو نجات دهد. مبتلايان به ديابت مي‌توانند با پوشيدن اين جوراب‌هاي جديد روند ترميم پوست آسيب ديده پا را سرعت بخشيده و از ايجاد زخم در پاها که دليل اصلي قطع عضو در ميان اين بيماران به شمار مي‌رود، جلوگيري کنند. جوراب ‏Difoprev ‎از ترکيبات ويژه‌اي برخوردار است، پروتئين بالا برنده رطوبتي که از باکتري‌هاي يافته شده در رسوبات قطبي استخراج شده است. اين پروتئين که به خاطر داشتن ويژگي‌هاي مرطوب کننده اش شهرت دارد به درون پارچه جوراب‌ها تلقيح شده و پس از پوشيدن جوراب به آرامي در درون نسوج پوستي پا آزاد مي‌شود.‏

پيش بيني مي‌شود اين جوراب بتواند خطر قطع پا در ميان بيماران ديابتي را تا 60 درصد کاهش دهد. بيماران ديابتي به دليل ضعيف شدن اعصاب پا به واسطه وجود مقادير بالاي قند در جريان خون متوجه آسيب‌هاي ناگهاني که به پاهايشان وارد مي‌آيد نشده و براي درمان آن اقدامي نمي‌کنند و اين جراحت‌ها منجر به ايجاد زخم‌هايي بزرگتر شده و در نهايت پزشک بايد براي جلوگيري از عفونت پاي بيمار را قطع کند.‏

بر اساس گزارش ديلي ميل، اين جوراب‌ها مي‌توانند 12 ساعت از روز پاهاي بيمار را مرطوب نگه دارند و پس از سه روز استفاده خاصيت خود را از دست مي‌دهند، اما اين محصول همراه کپسول احيا کننده‌اي ارائه مي‌شود که مي‌توان با استفاده از آن ترکيبات التيام بخش جوراب را احيا کرد.‏


درمان سرطان با پرتو فروسرخ
شيوه‌هاي رايج درمان سرطان از قبيل جراحي، شيمي درماني و پرتو درماني از عوارض جانبي متعددي برخوردار هستند که مي‌توانند استفاده از اين درمان‌ها را در بعضي از شرايط با محدوديت‌هايي مواجه سازند. اما دانشمندان در موسسه ملي سرطان در مريلند آمريکا شيوه‌اي جديد را براي کشتن تومورهاي سرطاني به کار گرفته اند. اين پژوهشگران از نور فروسرخ براي از بين بردن سلول‌هاي سرطاني و کوچک کردن تومورهاي سرطاني بدون آسيب رساندن به نسوج سالم استفاده کردند.‏

در روش درمان ايمن نوري يا‎ PIT ‎آنتي بادي‌هاي ويژه سرطان با رنگدانه‌هاي فلورسنت ترکيب مي‌شوند. سپس نور نزديک به فروسرخ به کار گرفته شده و رنگدانه‌ها داغ مي‌شوند به اين شکل حفره‌اي درون تومور سرطاني که آنتي‌بادي‌ها به آن وصل شده است ايجاد شده و تومورها از بين مي‌روند.‏

دانشمندان با استفاده از اين تکنيک سلول‌هاي تومور يک موش را با استفاده از آنتي بادي‌هايي که به پروتئين‌هاي موجود در تومورهاي سرطاني وصل مي‌شوند مورد هدف قرار دادند. پروتئين‎ HER2 ‎که در تعدادي از انواع سرطان سينه يافت مي‌شود، ‏EGFR ‎که در تعدادي از انواع سرطان‌هاي ريه، لوزالمعده و روده يافت مي‌شود و پروتئين‎ PSMA ‎که در سرطان پروستات وجود دارد از جمله اين پروتئين‌هايي بودند که در اين آزمايش مورد هجوم قرار گرفتند.‏

در اين شيوه فقط سلول‌هاي سرطاني تحت تأثير نور قرار مي‌گيرند و سلول‌هاي سالم دست نخورده باقي مي‌مانند. در عين حال رنگدانه‌هاي به کار گرفته شده در اين مطالعه به واسطه نوري که از خود ايجاد مي‌کنند به محققان اجازه مي‌دهند روند نابودي تومورهاي را زير نظر بگيرند. دانشمندان يک روز پس از نخستين درمان تومورها در زير نور فروسرخ دريافتند ميزان درخشندگي رنگدانه‌هاي موجود در تومورها کاسته شد. از اين شيوه همچنين مي‌توان در شناسايي سلول‌هاي سرطاني که پس از جراحي و برداشته شدن تومورها پنهان باقي مي‌مانند استفاده کرد.‏بر اساس گزارش پاپ ساينس، اين شيوه درماني در حال حاضر براي درمان تومورهاي بزرگ مناسب نيست زيرا به صورت همزمان سلول‌هاي زيادي را از بين مي‌برد و مي‌تواند عوارض جانبي ناخوشايندي براي بيمار داشته باشد. همچنين براي رديابي پروتئين‌هايي که مختص سرطان‌هايي ويژه هستند بايد مطالعات بيشتري روي اين شيوه انجام بگيرد.‏