[Zohreh Gholami]

تفاوت خانواده های انعطاف پذیر با خانواده های انعطاف ناپذیر

انعطاف پذیری کلید تداوم روابط خانوادگی است. خانواده هایی که در برابر تغییرات انعطاف پذیرند بهتر از پس مشکلات بر می آیند و با موقعیت هایی که می تواند موجب پیشرفت آن ها شود بهتر برخورد می کنند.

در واقع انعطاف ناپذیری یک خانواده ریشه در الگوی تربیتی والدین، فرهنگ خانوادگی، شرایط اقتصادی - اجتماعی خانواده و جامعه و ویژگی های روانشناختی والدین دارد. برای مثال خانواده ای که تصور تحقیرآمیزی نسبت به فرزندان خود دارند اجازه پیشرفت را به آن ها نمی دهند و از آن ها برای تجربه موقعیت های بیشتر حمایت نمی کنند.

از سویی خانواده های نامنعطف در برخورد با مشکلات شیوه های سنتی، پیش پاافتاده و گاه قدرت طلبانه را در پیش می گیرند که در بسیاری از موارد باعث حذف مسئله می شود تا حل مسئله.

اینچنین خانواده هایی برای حفظ امنیت روانی خود همواره به الگوهای پایداری از زندگی متوسل می شوند و اینچنین زندگی خود را در فرزندان خود تکرار می کنند. یعنی تحولات زندگی یک انسان در خانواده های غیر منعطف از پیش مشخص است. یک دختر و یا یک پسر به دنیا می آید، درس می خواند، ازدواج می کند، بچه دار می شود، پدربزرگ و مادر بزرگ می شود و در انتها می میرد.

عدم انعطاف پذیری در خانواده ها منجر به اثرات مخرب زیادی می شود که گاه جبران ناپذیر است. این موضوع خود را در خانواده هایی نشان می دهد که فرزندان باهوش، خلاق و پرتلاشی دارند و بدلیل رویکرد سنتی خود اجازه شکوفایی این استعدادها را به فرزندان خود نمی دهند.

در بسیاری از خانواده های غیر منعطف نوعی از ناکامی و خشم عمومی بین فرزندان بوجود می آید که می تواند تا انتهای عمر دست بگریبان آن ها باشد. در واقع در اینچنین خانواده هایی خانواده به مثابه ی یک مجموعه در برابر تغییرات مقاومت می کنند و نسبت به داخل شدن متغییرهای جدید نفوذ ناپذیر هستند.


تغییرات فرهنگی
در بسیاری از موارد این نفوذ ناپذیری خود را به شکل عادات فرهنگی نشان می دهد. برای مثال اگر در یک خانواده، فردی مخالف با فرهنگ موجود ازدواج کند و یا شغلی را انتخاب کند، مورد طرد قرار می گیرد و یا نمونه دیگر آن خواستگاری از این خانواده ها است. برای ازدواج بایستی از سد برادرها، پدر، مادر، پدربزرگ، مادربزرگ و خرده فرهنگ آن ها  بگذری. در بسیاری از فرهنگ ها این عدم انعطاف پذیری مورد پذیرش و ارزشمند محسوب می شود اما افراد را از تغییرات اساسی زندگی باز می دارد.

گاه در اینچنین فرهنگ هایی، اصول های فرهنگی مهمتر از علاقه، خواسته های و زندگی یک فرد می شوند و اینچنین گاه مسیر زندگی افراد را تغییر می دهند.

پس عدم انعطاف پذیری خود را به هم در خانواده و هم در آداب و رسون نشان می دهد. اما سوالی که پیش می آید آن است که در بسیاری از موارد این الگوهای انعطاف ناپذیری بوسیله مشکلات بوجود آمده اند تا از زندگی اعضاء خانواده در یک فرهنگ محافظت کنند، پس چگونه این الگو می تواند مشکل ساز باشد؟

در بسیاری از فرهنگ ها عادات بوسیله مشکلات بوجود می آیند اما وقتی تبدیل به یک فرهنگ می شوند، می توانند خود به عنوان یک مشکل در برابر تغییرات جامعه قرار بگیرند. برای مثال موضوع مهریه که امروزه بسیار داغ است. تا چند سال پیش خانواده هایی برای حفظ زندگی میزان مهریه را بالا بردند و آن را تبدیل به یک فرهنگ کردند اما امروز همین مهریه بالا باعث شده است که مردها در قبول پدیده ازدواج عقب نشینی کنند. روزی خانواده ها متوجه موضوع می شوند و فرهنگ گزینه دیگری را انتخاب می کند اما در این زمان معلوم نیست که حق چه دختران و پسرانی برای ازدواج از بین رفته است.

در واقع انعطاف پذیری در یک خانواده و یک فرهنگ قدرت سازگاری را در افراد افزایش می دهد. این موضوع در جامعه در حال تغییر ما خود را بیش از پیش نشان می دهد.