[Zohreh Gholami]

نگرانی از مدرسه

در مدرسه كودكان در وضعیتی احساسی قرار می گیرند كه باید حمایت شوند. زیرا آنها برای آنچه كه به دست خواهند آورد در محیط مدرسه حاضر می شوند، نه برای رسیدن به آنچه كه دلشان می خواهد، و همه اینها سبب بروز نگرانی و اضطراب خواهند شد.


نگرانی و اضطراب
وجود نگرانی و استرس به تنهایی بد نیست. پروفسور برایانت روانشناس كودك اظهار می دارد كه ما بدون استرس واقعاً زنده نیستیم . در واقع از طریق درگیری ها و مشغولیت هاست كه چیزهای تازه ای می آموزیم و مغز ما فعال می ماند. به همین دلیل ، در همه فرضیه های یادگیری ، استرس وجود دارد. ولی زمانی كه استرس تداخل معنی داری با روند تكاملی فرد ایجاد كند، مشكل آفرین است. گاهی اوقات ، كودكانی كه با استرس بیش از حد رو به رو می شوند ، از تحرك و فعالیت باز می مانند.

در این جا مرز بسیار باریكی برای عبور والدین وجود دارد. از یك سو ، كودك به راهنمایی ها و محدودیت هایی متناسب با سن خود نیاز دارد و از سوی دیگر بیشتر والدین از این كه روند یادگیری با سرعت مناسب و در جهت مطلوب ادامه یابد، جلوگیری می كنند و با اعمال زور و فشار بر كودكان آنها را وادار به درس خواندن می كنند، در حالی كه آنچه اهمیت دارد ، ایجاد انگیزه و اشتیاق درونی كودك برای درس خواندن است. زمانی كه كودك حرف « الف » را به زبان می آورد به جای این كه به او بدهید ، به او بگویید كه چقدر به او افتخار می كنید . اگر كودكان فقط به دلیل پاداش های پدر و مادر درس بخوانند و كار كنند ، آموزش آنها كار ارزشمندی نخواهد بود. از سوی دیگر پیروی از این روش سبب می شود تا آنها مردم را  به خاطر منافع مادی ، دوست بدارند. چنین كودكانی در سنین بزرگسالی از جمله افرادی هستند كه همیشه از شغلشان شكایت می كنند و وبال كردن سایرین خواهند بود ...

موضوع با اهمیت دیگر این است كه والدین استانداردهای بالایی را از كودكان خود نخواهند. ما والدین و حتی اولیاء مدرسه باید به خود خاطر نشان كنیم كه به خاطر ممتاز بودن و برتری كار نمی كنیم. اگر كودكی توان تحمل استرس را ندارد، لازم است كه خانواده ی او از كمك متخصصین كودك (روانشناس و پزشك متخصص كودكان) كمك بگیرند. ولی بهترین راه حل ، پیشگیری از بروز استرس و نگرانی در كودكان است.


چگونه از بروز استرس و نگرانی ناشی از شروع درس و بازگشایی مدارس جلوگیری كنیم؟
- وقت بیشتری را با كودك خود سپری كنید.

- محیط خانه را برای كودك ثابت و منظم كنید.

- قوانینی را برای منزل وضع كنید و با یكدیگر قرار بگذارید كه آنها را اجرا كنید.

- عواقب و پیامدهای ناشی از نقض قوانین را بیان كنید.

- سعی كنید كه با كودكان خود ارتباط نزدیكی برقرار كنید ، فقط به سخن گفتن با آنها، اكتفا نكنید  . اگركودك رفتار ناپسندی دارد (كه معمولاً این طوراست) به جای سرزنش های پی در پی، علت رفتار او را بفهمید و او را درك كنید.

- به سخنان فرزند خود خوب گوش كنید. از نیازهای او باخبر شده، او را بفهمید. در نظر داشته باشید كه مدرسه رفتن یك روند دراز مدت است. یك موفقیت یا حتی شكست ناگهانی نمی تواند زندگی كودك را رقم بزند.

- عشق و محبت دائمی خود را ابراز كرده، همیشه آنها را مورد حمایت خود قرار دهید و در كنار آنها حضور داشته باشید.

قوانین، كمك زیادی به كاهش استرس می كنند. لازم است كه برای هر گروه سنی قوانینی را وضع كنیم. قوانینی برای زمان خوابیدن، وقت بیدار شدن، به حمام رفتن و ... به این ترتیب كودكان می آموزند كه به تدریج منظم و مرتب بار بیایند. ( پرورش یابند). زمانی كه یك برنامه هفتگی را طراحی می كنید، از همه ی اعضای خانواده نظر بخواهید. وظایف هر یك را بیان كنید و به فواید پیروی از قوانین اشاره نمائید.

ارتباط با كودكان، وسیله ای است كه به آنها كمك می كند از اشتباه های خود درس بگیرند. به كودكان فرصت بدهید تا بفهمند كه شما می خواهید به آنها كمك كنید كه مشكلاتشان را حل كنند. مشكلاتی كه به سوء رفتار منجر خواهند شد. زمانی كه كودكان فقط انتظار تنبیه دارند، هرگز مسائل خود را با شما در میان نمی گذارند. همیشه تعادلی بین محدودیت و روابط باز با كودكان و تنبیه و سرزنش آنها وجود دارد. كودكان نمی خواهند كه سوء رفتار داشته باشند ، بلكه چون هنوز نمی دانند كه با وجود فشار همسالان چگونه روابط و دوستی های خود را با والدین حفظ كنند، رفتارهای ناپسندی نشان می دهند.

فشار روانی در گروههای مختلف سنی، معنای متفاوتی دارد


در گروه كودكان دبستانی
كودكان دبستانی به طور كامل درباره مفهوم خویشتن داری، چیزی نمی دانند، آنها در حال پرورش دادن مهارت های اجتماعی خود هستند. آنها می آموزند كه چگونه دوست بیابند، خشونت خود را كنترل كنند، و هیجانات و خواسته های خود را نیز مهار سازند. اگر والدین و معلمان نتوانند این نقاط عطف را پرورش دهند، كودكان دچار استرس و نگرانی خواهند شد.


علائم وجود فشار روانی در كودكان دبستانی عبارت اند از:
- ترس و كابوس های شبانه
چیزی برای ترسیدن وجود ندارد، اما  كودكان بسیار می ترسند. از جمله شكایت های رایج این كودكان، درد معده و سردرد است كه نگرانی آنها را نشان می دهد. والدین باید بتوانند دردهای جسمی را از دردها و نشانه های روحی متمایز كنند. كودك در حالی كه همه چیز می خواهد، میل به چیزی ندارد، شاید این شیوه تنها راه كودكان برای تطبیق پیدا كردن و سازگار شدن با فشار روانی است.

- دروغ گویی و منفی بافی
یكی دیگر از راه های سازگاری با استرس ، دروغگویی است. اغلب والدین دروغ را نمی پذیرند و به احساسات كودك پاسخ نمی دهند. در حالی كه آنها باید در پی شناخت منشاء  دروغگویی برآیند.

- خجالت، انزوا طلبی و رفتارهای مأیوسانه
به خاطر داشته باشید كه هیچ كودكی مانند كودك دیگر از یك الگوی رشد مشترك استفاده نمی كند. خلق و خوی كودك خود را بشناسید. برخی از كودكان برای پذیرفتن چیزهای تازه نیاز به فرصت بیشتری دارند. علت عصبانیت كودك خود را بشناسید، سعی نكنید او را نگران تر كنید. به او فرصت بدهید تا یك سری راههای خروجی را پیدا كند. به طور مثال بعضی از كودكان نیاز دارند كه پس از اتمام مدرسه ، به فعالیت و تحرك بپردازند. می توانید پس از صرف شام ، با كودك خود به دوچرخه سواری بروید و ... پس از اتمام شدن درس از كودك خود سؤال های واضح و روشنی بپرسید. از كودك نپرسید: امروز چه كار كردی؟ از كودك خود بپرسید: نهار خوردی ؟ خوب بود؟ چه قصه ای شنیدی ؟ با كدام دوست خود بازی كردی ؟ وسایل بازی مدرسه كجاست؟ و.....


در گروه بچه های مقطع راهنمایی تحصیلی:
در این دوره، كودكان در گذرگاهی قدم می گذارند كه به سوی بزرگسالی ختم خواهد شد. به همین دلیل، سخت ترین دوره زندگی آنهاست. آنها با تغییرات بسیار زیادی رو به رو خواهند شد كه ممكن است در برخورد با آنها احساس یأس و ناامیدی كنند.

با انتقال به یك مدرسه دیگر و رفتن به دوره تحصیلی راهنمایی، كودك با محیطی رو به رو می شود كه جنب و جوش همسالان كاملاً تغییر می كند. لازم است كه برای هر نوجوان زمانی را در نظر بگیریم كه حرف بزند. وقتی كه بچه ها از مدرسه به خانه می آیند، تحت فشار و استرس بوده اند، باید با آنها سخن بگوییم و آرامشان كنید. زمانی را برای گوش دادن به حرف های آنها اختصاص دهید و فرصتی را نیز در اختیارشان بگذارید تا سخن بگویند. اگر چه دشوار به نظر می رسد، اما به آنها نشان دهید كه شنونده ی دردلهای آنها هستید و آنها می توانند در خانه احساس امنیت كنند. با رفتار خود به آنها اطمینان دهید كه وقتی به خانه می آیند، با والدینی رو به رو نخواهند شد كه اندوه آنها را زیاد می كنند یا آنها را غمگین می سازند.

تا این جا همه ی توصیه ها ، ساده به نظر می رسیدند ؛ اما به خاطر داشته باشید كه هنوز وضع مقررات ، اهمیت خاص خود را دارد. كلید موفقیت والدین در این دوره ، بردباری و پشتكار است. لازمست كه نوجوان را وادار به حرف زدن كنید. او فقط دوست دارد كه با دوستانش حرف بزند. فرصتی برای گفت و گو كردن با او بیابید. با یكدیگر به مراكز خرید بروید و در طی مسیر با او سخن بگویید. گاهی اوقات می توانید موقع خواب ، یك بالش در كنار او بگذارید و آهسته شنونده سخنان او باشید.... به او نشان دهید كه چقدر راحت می توانید با یكدیگر گفت و گو كنید. البته ممكن است موضوع مورد بحث ، شما را متعجب سازد، ولی آنچه اهمیت دارد این است كه این موضوع ها در ذهن او سنگینی می كند، بیش از آنچه كه ما ( والدین ) فكر می كنیم. پس روشی در پیش بگیرید كه حمایت و محبت را در كنار یكدیگر ارائه نمایید.


در گروه دبیرستانی ها
مهم ترین و اصلی ترین مشكل در دوره دبیرستان این است كه والدین مصمم هستند كه فرزندانشان در دانشگاه ها یا مدارس عالی معتبر، پذیرفته شوند. در این دوره تنها كسب نمره خوب كافی نیست بلكه از نوجوانان انتظار می رود كه در كلاس های خصوصی و فوق برنامه نیز شركت جویند. در این گروه نیز مانند كوچكترها، استرس و نگرانی به صورت رفتارهای متضاد و كسب نمره های پایین بروز خواهد كرد. اختلال در غذا خوردن و حتی گرایش به سوی مواد مخدر نیز دیده می شود.

در این صورت آنها همیشه به دنبال جاهای خلوت می گردند و در فعالیت های عجیب و غریب می پردازند مثل، استفاده بیش از حد از وسایل ارتباطی مثل اینترنت و گفت و گوهای شبكه ای (Chat)، همه ی این رفتارهای متضاد می تواند نشان دهنده ی یك مشكل بزرگ باشد.


راه حل كلی
ما باید بتوانیم فرزندان خود را طوری پرورش دهیم كه بتوانند تصمیم های مطمئن و درست بگیرند. نوجوانان به راحتی ریسك (خطر) می كنند. پس همیشه بر رفت و آمدهای آنها نظارت داشته باشید  البته نه به صورت مزاحمت و درگیری با آنها. به آنها نشان دهید كه بزرگسالان هم نیاز به نظارت دارند. شما به آنها بگویید كه كجا می روید، كی برمی گردید، با چه كسی قرار است ملاقات كنید و ... تا با اعتماد بیشتر، ارتباط عمیق تری بین شما و فرزندانتان آید.