[Zohreh Gholami]

علائم و نشانه های بیماری نقرس

نقرس یک اختلال متابولیسم بازهای آلی پورین می‌باشد و با آرتریت حاد و هیپراوریسمی شناخته می‌شود. بیماری نقرس را بیماری پولدارها می‌نامند چرا که این بیماری در اثر مصرف میزان بالای پروتئین پدید می‌آید و از آنجائی که مواد غذایی حاوی پروتئین‌هایی با کیفیت مانند گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ جزو غذاهای گران قیمت بشمار می‌آیند این بیماری را بیماری پولدارها نام نهاده‌اند.

[/b]

بر خلاف آنچه برخی می‌کوشند به ما بقبولانند مبنی بر اینکه باید روزانه به مقدار زیادی پروتئین مصرف کنیم تا تندرستی‌مان تضمین گردد، مصرف مجاز پروتئین برای یک فرد ۷۰ کیلوگرمی برابر با ۵۶-۴۲ گرم است که با مصرف روزانه ۳ برش نان بربری (هر برش به اندازه یک کف دست) و به اندازه یک قوطی کبریت پنیر و به اندازه دو بند انگشت گوشت و یا حتی همان نانی که برای صبحانه می‌خورید و ۱۰۰ گرم آجیل تأمین می‌گردد.

بیماران مبتلا به نقرس عموماً دچار حمله‌های شدید همراه با درد می‌شوند که اصولا در مناطق حساس دست و پا و اکثرا مفصل‌ها پدید می‌آید، حمله‌های نقرسی بسیار شدید و دردناک است! معمولا درد در ناحیه شصت پا شروع می‌شود و به نحوی دردناک است که از خواب بیدارتان می‌کند. البته درمان این بیماری ساده‌است و با تجویز داروهایی مانند کولشی سین به سرعت درد مرتفع می‌شود. نقرس بیماری است که خود را با افزایش اسیداوریک خون، التهاب دردناک مفاصل، رسوب کریستال‌های اورات سدیم و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی نشان می‌دهد.

طبق آمار موجود، از هر ۱۰۰۰ مرد حدود ۷ نفر و از هر ۱۰۰۰ زن حدود ۱ نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. میزان بروز این بیماری در مردان، با میزان اسیداوریک خون ارتباط دارد، بطوری که با اسید اوریک کم‌تر از ۷ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، میزان این بیماری به ۱/۰ و با اسید اوریک بالای ۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، میزان بروز این بیماری به ۵ درصد می‌رسد. مقدار طبیعی اسیداوریک در خانم‌ها بین ۶ - ۶/۲ و در آقایان ۲/۷ - ۵/۳ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

نقرس در اثر تولید بیش از حد یا دفع کم‌ترازحد اسید اوریک (یا هر دو) بوجود می‌آید. از میزان۶۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌گرم اسید اوریکی که روزانه دفع می‌شود، یک سوم از رژیم غذایی (پورین موجود در مواد غذایی مصرفی) و دو سوم از منابع داخلی بدن حاصل می‌شود.

۱۰ درصد موارد نقرس بر اثر تولید بیش از حد اسیداوریک و ۹۰ درصد آن بر اثر کاهش دفع اسیداوریک است. برخی از داروها و اختلالات و بیماری‌ها هم می‌توانند عامل افزایش غلظت اسید اوریک باشند.


داروهایی که می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند عبارتند از: مصرف طولانی مدت و زیاد داروهای مُدر، لوودوپا، اسید نیکوتینیک، پیرازینامید و ... . مصرف الکل و مشروبات الکلی نیز از عوامل افزایش اسید اوریک خون می‌باشد.

از اختلالاتی که می‌تواند منجر به افزایش اسیداوریک خون شود، می‌توان به لوسمی‌ها (سرطان خون)، لنفوم، نارسایی کلیه، گرسنگی‌های طولانی و مفرط، چاقی، مسمومیت با سرب و ... اشاره کرد.

شایع‌ترین علامت بیماری نقرس در کنار افزایش سطح اسیداوریک خون، التهاب مفصلی دردناک است. همان طور که گفته شده، معمولاً به صورت درد در مفاصل اندام تحتانی و در درجه اول انگشت شست پاست که البته سایر نقاط بدن به ترتیب شیوع، بعد از مفصل انگشت شست پا، می‌تواند مچ پا، پاشنه‌ها، زانوها، مچ انگشتان دست‌ها و آرنج باشد.

همانطور که گفته شد، نقرس یک ناهنجاری در متابولیسم پورین است که علامت مشخصه آن سطوح غیرطبیعی و بالای اسید اوریک خون و رسوب اورات سدیم در بافت‌های نرم و استخوانی نظیر مفاصل، غضروف‌ها و تاندون‌ها است. بنابراین یکی از مهم‌ترین مسایل در رژیم غذایی این بیماری، اعمال برخی محدودیت‌ها در دریافت پورین غذایی، خصوصا در مرحله حاد بیماری است.

رژیم محدود از پورین به عنوان یک کمک فرعی برای درمان دارویی جهت کاهش ترشح اسید اوریک تا میزان ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرم در روز می‌تواند کمک کننده باشد (همان طور که گفته شد حدود ۷۰۰- ۶۰۰ میلی‌گرم اسید اوریک از یک فرد عادی روزانه دفع می‌شود) و میزان سطح اوریک را تا ۱ میلی‌گرم در دسی‌لیتر پایین می‌آورد.

در رژیم محدود از پورین، دریافت پورین روزانه به حدود ۱۵۰-۱۲۰ میلی‌گرم در مقایسه با دریافت معمولی آن که ۱۰۰۰-۶۰۰ میلی‌گرم در روز است، کاهش می‌یابد. این رژیم به عنوان یک عامل کمکی در بیماری نقرس و سایر ناهنجاری‌های موثر بر متابولیسم پورین تجویز می‌شود و برای پایین آوردن سطح اوریک در بدن طراحی شده‌است.

در این رژیم، منابع غذایی سرشار از پورین نظیر جگر، مغز، دل و قلوه و کله پاچه گوسفند، مخمر(ماءالشعیر)، عصاره گوشت، اندام‌های غده‌ای، ماهی و غذاهای دریایی، گوشت، لوبیا، نخود، زردچوبه، قارچ، گل کلم و اسفناج با توجه به شرایط بیمار محدود می‌شود. مصرف این غذاها در طی حمله حاد نقرس، مجاز نمی‌باشد و هنگامی‌که مرحله حاد فروکش می‌کند، فرد مجاز به مصرف یک سهم غذایی ۶۰ گرمی از این غذاها خواهد بود.

بیماران می‌توانند غذاهایی را که اساسا عاری از پورین است به دلخواه مصرف نمایند. این غذاها عبارتند از: نان و غلات، شیر و فرآورده‌های لبنی، تخم‌مرغ، میوه‌ها، سبزی‌ها و نوشیدنی‌های غیر الکلی.

مصرف روزانهٔ پروتئین۳۲۸۱ به حدود ۸/۰ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن محدود می‌شود. میزان مصرف پروتئین یک فرد عادی حدود ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. مثلا یک فرد ۷۰ کیلوگرمی‌به ۷۰ گرم پروتئین نیاز دارد. مصرف روزانه گوشت نباید از ۱۲۰-۹۰ گرم بیش‌تر باشد.

برای افزایش دفع اسید اوریک لازم است، بیماران رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات (مثل نان، برنج، ماکارونی، غلات و ...) و کم‌چربی داشته باشند و خصوصا در وعدهٔ شام از خوردن غذاهای سنگین و زیاد پرهیز کنند.

کنترل و حفظ وزن مطلوب برای این بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین باید سعی کنند با رعایت رژیم غذایی متعادل و انجام حرکات ورزشی و خصوصا پیاده‌روی وزن خود را در حد ایده‌آل حفظ کنند.

برای رقیق کردن ادرار و تسریع در دفع اسید اوریک و پیشگیری از رسوب اسید اوریک در کلیه‌ها و تشکیل سنگ‌های کلیوی، نوشیدن آب و مایعات به مقدار فراوان برای این بیماران توصیه می‌شود، طوری که روزانه نوشیدن حدود ۳ لیتر مایعات برای این بیماران ضروری است. بیماران باید از نوشیدن نوشیدنی‌های حاوی الکل اجتناب کنند، زیرا الکل دفع اسید اوریک توسط کلیه‌ها را مهار می‌کند.

در انتها قابل ذکر است که: داشتن وزن ایده‌آل و رژیم غذایی مطلوب و مناسب می‌تواند تا حدود زیادی بیماران را از مصرف دارو و عوارض حاصل از بیماری محفوظ نگه دارد.